Erydiad
 | |
| Math | ffenomen naturiol, proses natur, dilead  |
|---|---|
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Proses morffolegol yw erydiad. Mae'n byloriant cerrig a symudiad mwd neu tywod trwy proses ffisegol, cemegol neu biolegol. Mae'r gwynt, dŵr (e.e. glaw neu afonnydd), rhewlifau neu disgyrchiant yn symud y gwaddod sy'n ffurfio yn ystod erydiad.
Prosesau ffisegol
[golygu | golygu cod]Mae'n bosib fod dŵr sy'n rhewi yn achosi erydiad achos fod y dŵr yn casglu mewn wagle tir neu gerrig ac yn ehangu yn ystod rhewi a felly yn achosi crac. Proses felly yw crisialiad halen.
Mae'r hinsawdd yn achosi erydiad, hefyd. Yn ystod y dydd mae'r cerrig yn boeth a felly yn ehangu. Pryd maen nhw yn oeri yn sydyn mae'n bosib fod y cerrig yn cracio. A mae'r gwynt yn achosi erydiad wyneb y cerrig neu y ddaear.
Achos arall erydiad yw dŵr sy'n llifo: afonnydd, tonnau y môr a rhewlifau.
Mae'n bosib fod daeargryn yn achos erydiad trwy achosi crac mewn cerrig.
Prosesau cemegol
[golygu | golygu cod]Mae'n bosib fod gwanediad yn achosi erydiad. Er enghraifft, mae'n bosib fod dŵr yn achosi gwanediad halen a felly yn achosi gwagle sy'n cwympo o'r diwedd. Mae gwanediad yn achosi carst, hefyd.
Mae ocsidiaid yn achosi craciau a felly erydiad hefyd, er enghraifft gyda cerrig sy'n cynnwys haearn neu manganîs.
Prosesau biolegol
[golygu | golygu cod]Mae gwreiddiau planhigion yn achosi craciau a felly achosi erydiad. A mae'n bosib fod baw anifeiliaid yn achosi proses cemegol mewn cerrig.
Canlyniadau i'r amgylchedd
[golygu | golygu cod]Problem mawrach yw erydiad tir caeau trwy gwynt neu glaw. Achos fod tir gyda llawer o maetholynnau yn diflannu o achos erydiad, mae hynny yn achosi problemau i'r ffermwyr. Mae coedwig yn cryfaf yn erbyn erydiad: mae gwreiddiau'r coed yn gafael ar tir a mae'r coed yn cadw'r tir o wynt a glaw. Felly mae cwympiad coed yn goryrru erydiad, er enghraifft yn fforestydd law mewn ardaloedd trofannol.