Dyfodoliaeth

Dyfodoliaeth

Delwedd:Dynamism of a Biker (1913) by Umberto Boccioni.jpg, Aldo Palazzeschi, Carlo Carrà, Giovanni Papini, Umberto Boccioni, Filippo Tommaso Marinetti, 1914.jpg
Enghraifft o'r canlynol	symudiad celf
Dechrau/Sefydlu	1909
Sylfaenydd	Filippo Tommaso Marinetti
Gwladwriaeth	yr Eidal, Rwsia, Gwlad Pwyl
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Roedd Dyfodoliaeth (Saesneg: Futurism, Eidaleg Futurismo) yn fudiad celfyddydol a diwylliannol yn yr Eidal ar ddechrau’r 20g a geisiai ddisodli ffurfiau traddodiadol a chyfleu yn eu lle, symudiad, grym ac egni prosesau mecanyddol.^[1]

Er yn ffenomen Eidalaidd yn bennaf, bu symudiadau tebyg yn Rwsia, Ffrainc a nifer o wledydd eraill.

Archwiliodd y Dyfodolwyr amrywiaeth fawr o gyfryngau, o beintio i gerflunio, llenyddiaeth, barddoniaeth, theatr, cerddoriaeth, pensaernïaeth, dawns, ffotograffiaeth, ffilm a hyd yn oed gastronomeg.

Prif sylfaenydd mudiad y Futuristi oedd y bardd Filippo Tommaso Marinetti a ysgrifennodd am 'harddwch cyflymdra' ac am 'chwalu amgueddfeydd a llyfrgelloedd' am iddyn nhw fod yn perthyn i ddiwylliant traddodiadol. Roedd am weld celfyddyd yn datblygu'n barhaus i'r dyfodol. Y newydd sbon disodli'r diweddaraf yn am iddi fod yn sych a statig a pherthyn i'r gorffennol yn barod.

Cyhoeddodd ei Manifesto del Futurismo ym 1908 a ymddangosodd yn gyntaf mewn cyfrol o farddoniaeth a gyhoeddwyd ym Milan ym ac wedyn mewn papur newydd Eidalaidd Gazzetta dell'Emilia. Ail-gyhoeddwyd y maniffesto yn Ffrangeg ar dudalen flaen Le Figaro, un o brif bapurau newydd Ffrainc, ar 20 Chwefror, 1909.

Y Maniffesto Syflaenu Prif pwyntiau Manifesto del Futurismo, gan Filippo Tommaso Marinetti, 1908-9 ^[2]

1. Bwriadwn ganu am gariad at berygl, yr arferiad o egni a dewrder.
2. Arwriaeth, beiddgarwch a gwrthryfel bydd elfennau hanfodol ein barddoniaeth.
3. Hyd yma mae llenyddiaeth wedi addoli'r meddylfryd llonydd, ecstasi a chwsg. Bwriadwn gymell gweithredoedd ymosodol, anhunedd cynddeiriog, troed y rhedwr, y naid angheuol, y pwniad a'r bonclust.
4. Cadarnhawn bydd ysblennydd y byd yn fwy cyfoethog gyda harddwch newydd; harddwch cyflymdra. Car rasio ei foned wedi addurno gyda phibellau mawrion, fel seirff anadl ffrwydrol - mae car taranog fel marchog ar saeth yn fwy hyfryd na Buddugoliaeth Samothrace.
5. Dymunwn emyn i ddyn wrth yr olwyn llyw, sydd yn taflu gwaywffon ei enaid ar draws y ddaear, ar hyd cylch y blaned.
6. Rhaid i'r bardd ei dreulio ei hun gyda thân, ysblennydd a haelioni i chwyddo awydd brwd yr elfennau cyntefig.
7. Heb frwydr, nid oes harddwch fwy. Nid oes modd i waith heb gymeriad ymosodol fod yn waith-feistr. Rhaid creu barddoniaeth fel ymosodiad treisgar ar rymoedd anwybodus, i'w lleihau a'u llorio o flaen dyn.
8. Safwn ar benrhyn olaf y canrifoedd! Paham y dylem edrych yn ôl, pan rydan ni am dorri lawr drysau dirgel yr amhosib? Bu farw amser a lle ddoe. Rydan ni'n byw'n barod yn y diamod, gan ein bod wedi creu cyflymdra tragwyddol, hollalluog.
9. Bydden ni'n clodfori rhyfel – unig hylendid i'r byd – milwriaeth, gwladgarwch, arwydd dinistriol yr ymladdwyr rhyddid, syniadau hyfryd gwerth marw drostynt, a dirmyg i ferched.
10. Rydan ni am ddinistrio amgueddfeydd, llyfrgelloedd, academïau o bob math, ymladdwn foesoldeb, ffeministiaeth, pob llyfrdra oportiwnistiaeth ac iwtilitariaeth.
11. Canwn o dorfeydd mawrion, wedi'u cyffroi gan waith, gan bleser a'r terfysg; canwn am y llanw aml-liw, polyffonig o chwyldro mewn prif ddinasoedd modern; canwn i'r awydd nwyfus pob nos o ffatrïoedd arfau ac iardiau llongau'n llosgi gyda lleuadau trydanol treisgar; gorsafoedd rheilffordd drachwantus sydd yn bwyta seirff pluan fwg; ffatrïoedd yn hongian ar gymylau oddi ar eu llinellau o fwg troellog; pontydd sydd yn troedio'r afonydd fel cewri o fabolgampwyr, fflachio yn yr haul gyda disgleirdeb cyllyll, llongau stêm anturiaethus sydd yn gwyntio'r gorwel; trenau brestiau cyhyrog a'i holwynion yn sathru'r traciau fel carnau ceffylau enfawr wedi'u ffrwyno gan bibellau; a hediad llyfn awyrennau sydd a'i propelers yn clebran yn y gwynt fel baneri ac yn ein cymeradwyo fel torf frwdfrydig.

Mabwysiadwyd yn frwdfrydig syniadau Marinetti gan grŵp o arlunwyr ifanc ym Milan - Umberto Boccioni, Luigi Russolo a Carlo Carrà a datblygodd ei syniadaeth yn eu peintiadau a gyhoeddodd Manifesto dei pittori futuristi (mainiffesto peintwyr y dyfodol) ym 1910 gan ddatgan:

Rydan ni am ymladd yn ffyrnig yn erbyn crefydd eithafol, anymwybodol a snobyddlyd y gorffennol, sydd yn cael ei fwydo gan ddylanwad anfad amgueddfeydd. Rydan ni'n rebelio yn erbyn edmygedd diymadferth o hen gynfasau, hen gerfluniau a hen bethau, ac yn erbyn y brwdfrydedd dros bob dim sydd wedi'u pydru, yn fudur ac wedi'u rhydu gan amser; credwn fod y dirmyg cyffredin o bopeth ifanc, newydd a chalonogol mewn bywyd yn anghyfiawn ac yn drosedd. ^[3][4]

Gyda dyfodiad yr oes fecanyddol ac ymddangosiad trenau, ceir ac awyrennau a oedd yn gallu cyrraedd cyflymderau nad oedd wedi'u gweld o'r blaen roedd y Futuristi am gyfleu cyffro a symudiad yr oes newydd yn eu celf ac yn disodli gwaith statig, traddodiadol.

Roedd diddordeb arbennig ganddynt yng ngwaith y ffotograffydd 19g Étienne-Jules Marey, a datblygodd gwaith crono-ffotogrffeg a oedd yn dangos am y tro cyntaf sut oedd symudiad mecanyddol pobl ac anifeilaidd.  ^[5]

Roedd gwaith Marey'n arbennig o ddylanwadol i weithiau Futuristi fel Umberto Boccioni a'i gynfas Egni y Bieciwr (1913) sy'n cyfleu symudiad a bywiogrwydd biec a Giacomo Balla a'i waith enwog Egni Ci ar Dennyn^{[dolen farw]} sy'n dangos symudiad ci, tennyn a choesau perchnnog y ci wthi iddynt fynd am dro.

Cafodd waith y Futuristi Eidaleg ddylanwad dros fudiadau celfyddydol arloesol eraill, yn arbennig celf haniaethol (abstract), Ciwbiaeth, Suprematism, Lluniadaeth (Constructivism) a Dada.

Yn Rwsia ysbrydolwyd arlunwyr fel Kazimir Malevich a llenorion fel Vladimir Mayakovsky gan y mudiad Eidalaidd a chredwyd mudiad Dyfodoliaeth Rwsieg arloesol.

Tra roedd llawer o fudiadau celfyddydol ac arlunwyr yr 20g yn gwrthwynebu rhyfel ac yn cyfleu ei erchyllterau. Roedd y Dyfodolwyr, ar y llaw arall, yn frwdfrydig dros ryfel a gwladgarwch ac o blaid i'r Eidal cymryd rhan yn y Rhyfel Byd Cyntaf.

Pwynt rhif 9 ym maniffesto Marinetti 1909 oedd Bydden ni'n clodfori rhyfel – unig hylendid i'r byd – milwriaeth, gwladgarwch, yr arwydd dinistriol ymladdwyr rhyddid, syniadau hyfryd gwerth marw drostynt, a dirmyg i ferched.

Lladdwyd sawl arlunydd y mudiad yn y rhyfel yn cynnwys Umberto Boccioni a'r pensaer Antonio Sant’Elia, dau o'r prif enwau. Gyda'r rhyfel ddaeth cyfnod wrth-sefydliadol a mwyaf arloesol Dyfodoliaeth i'w ben.

Yn dilyn y rhyfel cefnogodd llawer o Futuristi syniadaeth Ffasgiaeth a'r unben Benito Mussolini a ddaeth i rym yn y 1920au ac arweiniodd yr Eidal i drychineb yn Ail Ryfel Byd.

Fel y Ffasgwyr roedd llawer o'r Futuristi Eidalaidd yn wladgarwyr ac edmygwyr grym a thrais ac am weld moderneiddio ardaloedd gwledig de'r wlad. Ffurfiodd Marinetti blaid wleidyddol dyfodoliaeth (Partito Politico Futurista) ym 1918 a unodd gyda phlaid Ffasgaidd Mussolini y flwyddyn ganlynol.

Cydnabyddwyd a chefnogwyd Futurismo gan lywodraeth y Ffasgwyr wedi i Mussolini'n dod i rym ym 1922. Adeiladwyd nifer o adeiladu a cherfluniaeth yn steil Futurismo i glodfori'r gyfundrefn newydd.

Ymdrechodd Marinetti i wneud Futurismo unig arddull swyddogol yr Eidal ond gefnogodd Mussolini nifer o wahanol arddulliau celfyddydol, yn arbennig copïau o gelf oes Rhufeinig, er mwyn cadw'r arlunwyr a chyhoedd ar ei ochr.

Er i Futurismo cael ei gysylltu'n gryf gyda Ffasgiaeth, roedd ganddo gefnogwyr ac arlunwyr a oedd yn wrthwynebwyr y ffasgwyr. Ond ym 1924 gadawodd y Sosialwyr, Comiwnyddion ac Anarchwyr gynhadledd y Futuristi ym Milan er ni ddistewid yn llwyr lleisiau gwrth-ffasgaeth o fewn Dyfodolaeth yr Eidal tan y 1930au.^[6]. Bu un o brif feddylwyr neo-ffasgwyr cyfoes, Julius Evola yn aelod o'r Futuristi am gyfnod.

Yr Eidal