Delta Niger
 | |
| Math | river delta  |
|---|---|
| Daearyddiaeth | |
| Sir | Tambakounda, Bamako, Tombouctou, Lokoja, Onitsha North |
| Gwlad | Nigeria, Gini Bisaw, Benin, Mali, Niger |
| Cyfesurynnau | 5.3261°N 6.4708°E, 4.83°N 6°E |
 | |
Rhanbarth daearyddol ac ecolegol yn ne Nigeria yw Delta Niger a leolir o amgylch aberdiroedd Afon Niger, prif afon Gorllewin Affrica, wrth iddi lifo i Gwlff Gini yng Nghefnfor yr Iwerydd. Hwn ydy un o'r deltâu mwyaf yn y byd. a chanddo arwynebedd o 36,000 metr sgcilowar (14,000 mi sgw).[1] Mae'n cwmpasu naw o daleithiau Nigeria: chwe thalaith ym mharth y De De (Akwa Ibom, Bayelsa, Cross River, Delta, Edo, a Rivers), taleithiau Abia ac Imo ym mharth y De Ddwyrain, a Thalaith Ondo ym mharth y De Orllewin. Mae'r delta yn ymestyn rhyw 150 cilometr (93 mi) o'r de i'r gogledd, o aberoedd Niger hyd at y fan mae'n cydlifo â'i phrif isafon, Benue, ger dinas Lokoja.
Ardal eang o wlyptiroedd trofannol ydy Delta Niger, a nodweddir gan rwydwaith cymhleth o nentydd, cilfachau, ynysoedd bychain, a gwernydd mangrof. Mae'n hynod o fioamrywiol ac yn meddu ar nifer o adnoddau naturiol, gan gynnwys gwaddodion olew a nwy. Mae'r rhanbarth yn gartref i uwch na 30 miliwn o bobl o ryw 40 o grwpiau ethnig, gan gynnwys yr Ogoni, yr Ijaw, yr Urhobo, a'r Itsekiri.[1]
Mae'r rhanbarth o bwysigrwydd economaidd a daearwleidyddol mawr. Yn y 1990au cychwynnodd tensiynau rhwng trigolion yr ardal a'r cwmnïau olew amlwladol, a gyhuddwyd o gamdrin ac ymelwa ar y bobl leol. Cychwynnodd rhyfel yn Nelta Niger yn 2003 gyda milisiâu lleol ac ymwahanwyr ethnig yn brwydro'n erbyn y lluoedd arfog a'r llywodraethau ffederal a thaleithiol, ac hefyd troseddwyr cyfundrefnol, môr-ladron, a banditiaid yn ymuno â'r ffrae.