Gruffydd Dwnn
| Gruffydd Dwnn | |
|---|---|
| Ganwyd | c. 1501, 1500  |
| Bu farw | 1570s, 1570 |
| Man preswyl | Cydweli |
| Dinasyddiaeth |  Cymru |
| Galwedigaeth | gwleidydd, bardd |
| Swydd | Aelod Seneddol yn Senedd Lloegr, Aelod o Senedd1547-1552 |
Uchelwr o Gymru ac un o noddwyr Beirdd yr Uchelwyr oedd Gruffydd Dwnn (c. 1500 - c. 1570) a'r enwocaf o Ddwniaid Sir Gaerfyrddin. Cartrefodd ym mhlasty Ystrad Merthyr, ger Cydweli, a godwyd yn 1518, yn 1533.[1] Ef oedd ail fab Owain ap Robert Done o Ystrad Merthyr.
Er iddo gael wyth o blant gan ddwy wraig, bu farw nifer ohonynt. Priododd Ellen cyn 1522, merch Henry ap Sion ap Harri o Rhydarwen a chawsant bedwar mab. Yna priododd eilwaith (cyn 1533): Gwenllian, merch Lewis ap Thomas ap Sion a chawsant dau fab a dwy ferch.[2] Bu ef, ei deulu a'i gartref yn destun nifer o gerddi gan rai o feirdd y cyfnod gan gynnwys: Harri ap Rhys ap Gwilym, Syr Owain ap Gwilym, Wiliam Llŷn, Tomas Fychan ac Owain Gwynedd. Gwnaeth y Dwniaid eu harian drwy ryfel a gweinyddu, gan fwayaf y ganrif gynt.
Cedwir y cerddi hyn yn Llawysgrifau Llansteffan 40 a 133, ac llawgryrif y Llyfrgell Genedlaethol 728. Yr anerchiad olaf iddo oedd yn 1566 gan Wiliam Cynwal. Casglai gyfrolau Cymraeg ac gwyddom fod ganddo 64 ohonynt yn 1564. Bu Llyfrgellydd y Brenin yn ymweld ag ef: John Leland, yn ogystal â William Salesbury.
Swyddi
[golygu | golygu cod]Bu'n feili Caerfyrddin rhwng 1535-6, henadur yn 1555 ac yn faer yn 1549 ac eto yn 1556. Bu hefyd yn siryf : 1546-7, 1555-6 a rhwng 1559-60; bu'n siedwr 1548-9 ac yn feili Cydweli tua 1560.
Llyfryddiaeth
[golygu | golygu cod]- Trafodion Anrhydeddus Gymdeithas y Cymmrodorion , 1941 , 136-43.
- Bwletin y Bwrdd Gwybodau Celtaidd, ix, 110.
Gweler hefyd
[golygu | golygu cod]- Lewys Dwnn (bl. 1568 - 1616): bardd Cymraeg ac achyddwr.
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ Rhestr bywgraffiaduron a bywgraffiadau Cymraeg Y Bywgarffiadur Cymreig; gwefan y Llyfrgell Genedlaethol adalwyd 1 Ionawr 2015
- ↑ historyofparliamentonline.org; adalawyd 1 Ionawr 2016.