Gaeltacht

Gaeltacht

Math	rhanbarth, endid tiriogaethol gweinyddol
Sefydlwyd	1926
Daearyddiaeth
Gwlad	Gweriniaeth Iwerddon
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Enw Gwyddeleg yw'r Gaeltacht (ynganiad: /ˈgeːɫ̪t̪ˠəxt̪ˠ/; lluosog Gaeltachtaí) am yr ardaloedd yn Iwerddon lle siaredir Gwyddeleg fel y brif iaith, neu fel iaith gymunedol naturiol. Nifer o ardaloedd gwledig wedi'u gwasgaru ar draws saith o siroedd ydyw.

Gydlynir llawer o waith datblygu a chynllunio a chynrychioli'r Gaeltachtaí gan Údarás na Gaeltachta.

Mae'r Gaeltachtaí mwyaf yn siroedd:

• Gaeltacht Dún na nGall
• Gaillimh (Saesneg: Galway).

Mae ardaloedd Gaeltacht llai yn siroedd:

• Maigh Eo (Saesneg: Mayo)
• Corcaigh (Saesneg: Cork)
• Gaeltacht Corca Dhuibhne a Gaeltacht Uíbh Ráthaigh, Swydd Ciarraí (Saesneg: Kerry)
• na nDéise (pentref An Rinn yn Port Láirge (Saesneg: Waterford)
• Ráth Cairn a Baile Ghib yn an Mhí (Saesneg: Meath).

Mae gan yr ardaloedd Gaeltacht gydnabyddiaeth swyddogol (arwyddion ffordd uniaith Wyddeleg ayb.) ond mae'r Gaeltacht swyddogol yn cynnwys rhai ardaloedd sydd wedi troi yn Saesneg erbyn hyn.

Yn 1969 cychwynnodd criw o gyfeillion ac eiriolwyr dros yr iaith Wyddeleg, ymdrech i sefydlu Gaeltacht yng nghannol dinas Belffast. Seiliwyd y mudiad o amgylch ardal Shaw's Road yng Ngorllewin Belffast. Yn 1971 sefydlwyd ysgol gynradd Wyddeleg, yr ysgol cyfrwng Gwyddeleg gyntaf ar diriogaeth gweinyddiaeth Gogledd Iwerddon, ac, yn ôl rhai y Gaeltacht ddinesig gyntaf mewn can mlynedd. O'r hedyn yma agorwyd Cultúrlann McAdam Ó Fiaich yn 1991, ysgol uwchradd ac, ar una deg papur newydd dyddiol Lá. Mae nawr yn sail ar gyfer yr hyn a elwir yn Cwarter Belffast.^[1]

Yn dilyn Deddf y Gaeltacht (2012) ehangwyd y strategaeth i gryfhau'r Gaeltacht a'r iaith Wyddeleg. Ymysg sefydliadau eraill, sefydlwyd 'Trefi Gwasanaethu'r Gaeltacht' lle bydd tref gymudo neu ddinas gyfagos yn darparu gwasanaethau craidd ac arbennig yn yr iaith i'w thrigolion a thrigolion y Gaeltacht gyfagos. Ymysg y trefi yma mae Gaillimh, Letterkenny, Corc, Dún Garbhán ac eraill.

• Foras na Gaeilge
• Gaelphobal - corff yn cyfuno strategaeth iaith mewn ardaloedd trefol tu allan i'r Gaeltacht
• Cwarter Gaeltacht, Belffast

• Adran Twristiaeth, Diwylliant, Celfyddydau, Gaeltacht, Chwaraeon a'r Cyfryngau
• Forsa na Gaeilge
• Údarás na Gaeltachta

Eginyn erthygl sydd uchod am Iwerddon. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.