Gweld cod am Anu

Nid oes gennych ganiatâd i olygu'r dudalen hon, am y rheswm canlynol:
Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.
The block was made by ‪Hasley‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected: .
Start of block: 16:21, 18 Rhagfyr 2022
Expiry of block: 16:21, 18 Rhagfyr 2025
Your current IP address is 62.210.136.28. The blocked range is 62.210.0.0/16.
Cofiwch gynnwys yr holl fanylion uchod mewn unrhyw ymholiadau a wnewch. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy.
Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.
Cewch weld a chopïo côd y dudalen:
{{Infobox deity|type=Mesopotamian|name=Anu<br>{{lang-akk|𒀭𒀭|label=none}}|image=Detail, upper part, Kudurru of Ritti-Marduk, from Sippar, Iraq, 1125-1104 BCE. British Museum.jpg|caption=Symbols of various deities, including Anu (bottom right corner) on a [[kudurru]] of Ritti-Marduk, from Sippar, Iraq, 1125–1104 BCE|deity_of=[[Sky Father]], King of the Gods|abode=heaven|symbol=horned crown on a pedestal|number=60|parents={{plainlist|
*[[Anshar]] and [[Kishar]]
*[[Alalu|Alala]] and Belili}}|children={{plainlist|
[[Enki]],  [[Ishkur]], [[Bau (goddess)|Bau]], [[Ninisina]], [[Ninkarrak]], [[Amurru (god)|Amurru]], [[Gibil]], [[Urash (god)|Urash]], [[Nisaba]] (sometimes),{{sfn|Lambert|2013|p=238}} [[Enlil]] (sometimes),{{sfn|Wang|2011|p=152}}{{sfn|Lambert|2013|p=405}} [[Inanna]] (sometimes)}}|consort={{plainlist|
*[[Antu (goddess)|Antu]], [[Ki (goddess)|Ki]] or [[Urash]] (equated with each other)
*[[Nammu]] (in a single inscription){{sfn|Wiggermann|1998|p=138}}}}|Greek_equivalent=[[Zeus]] (disputed),{{sfn|Krul|2018|p=41}} [[Uranus (mythology)|Uranus]]{{sfn|Burkert|2005|page=295}}|equivalent1_type=Elamite|equivalent1=[[Jabru]]{{sfn|Lambert|1980|p=229}}|equivalent2_type=Hurrian|equivalent2=[[Earth and Heaven (Hurrian religion)#Mesopotamian reception|Hamurnu]]{{sfn|Lambert|2007|p=169}}}}
{{gwella}}
'''Anu''' ({{lang-akk|𒀭𒀭}}   {{Transl|akk|ANU}}, o [[wiktionary:𒀭#Sumerian|𒀭]] ''an'' “Sky”, “Heaven”) neu '''Anum''', yn wreiddiol '''An''' ({{lang-sux|𒀭}}   {{Transl|sux|An}} ), {{Sfn|Stephens|2013}} oedd personoliad dwyfol yr awyr, brenin y duwiau, a hynafiad llawer o dduwiau'r hen grefydd Mesopotamaidd. Ystyriwyd ef yn ffynhonnell brenhiniaeth ddwyfol a dynol,  ac mae'n agor cyfrifiadau duwiau mewn llawer o destunau Mesopotamaidd. Ar yr un pryd, goddefol i raddau helaeth oedd ei swyddogaeth, ac nid oedd yn cael ei addoli yn gyffredin. Cynigir weithiau fod teml Eanna a leolir yn Uruk yn perthyn iddo yn wreiddiol, yn hytrach nag Inanna, ond er ei fod wedi'i dystio'n dda fel un o'i thrigolion dwyfol, nid oes tystiolaeth bod prif dduwdod y deml wedi newid erioed, ac roedd Inanna yn sydd eisoes yn gysylltiedig ag ef yn y ffynonellau cynharaf. Ar ôl iddi ddirywio, datblygodd system ddiwinyddol newydd yn yr un ddinas o dan reolaeth [[Ymerodraeth Seleucaidd|Seleucid]], gan arwain at Anu yn cael ei hailddiffinio fel duw gweithredol. O ganlyniad ei addoli yn weithredol gan drigolion y ddinas yn y canrifoedd olaf o hanes Mesopotamia hynafol.

Roedd traddodiadau lluosog ynghylch hunaniaeth priod Anu yn bodoli, er bod tri ohonynt-Ki, Urash,ac Antu-ar wahanol adegau yn cyfateb i'w gilydd, a'r tri yn cynrychioli daear, yn debyg i'r modd yr oedd yn cynrychioli'r nefoedd . Mewn pedwerydd traddodiad, wedi'i ardystio'n fwy prin, ei wraig oedd y dduwies Nammu yn lle hynny. Yn ogystal â rhestru ei briod a'i blant, roedd rhestrau duw hefyd yn aml yn rhifo ei hynafiaid amrywiol, megis Anshar neu Alala. Roedd amrywiad o un goeden deulu o'r fath yn sail i'r ''Enūma Eliš''.

Mae Anu yn ymddangos yn fyr yn ''[[Epig Gilgamesh|Epig Akkadian Gilgamesh]]'', lle mae ei ferch Ishtar (y cymar Akkadian o Inanna) yn ei berswadio i roi Tarw Nefoedd iddi fel y gall ei anfon i ymosod ar Gilgamesh. Mae'r digwyddiad yn arwain at farwolaeth Enkidu. Mewn myth arall, mae Anu yn gwysio’r arwr marwol Adapa o’i flaen am dorri adain gwynt y de. Mae Anu yn gorchymyn i Adapa gael bwyd a dŵr anfarwoldeb, y mae Adapa yn ei wrthod, ar ôl cael ei rybuddio ymlaen llaw gan Enki y bydd Anu yn cynnig bwyd a dŵr marwolaeth iddo. Yn y mythau Hurrian am Kumarbi, a adwaenir yn bennaf o'u cyfieithiadau [[Hetheg]], mae Anu yn gyn-reolwr y duwiau, a gafodd ei ddymchwel gan Kumarbi, a dorrodd ei organau cenhedlu ac a roddodd enedigaeth i'r duw tywydd Teshub. Mae'n bosibl mai'r naratif hwn yn ddiweddarach oedd yr ysbrydoliaeth ar gyfer ysbaddu Ouranos yn ''Theogony Hesiod''. Cynigiwyd hefyd y gallai Anu fod wedi'i uniaethu â [[Zeus]] yn y [[Oes Helenistaidd|cyfnod Hellenistaidd]], er bod hyn yn parhau i fod yn ansicr.


==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}

[[Categori:Duwiau]]

Roedd Anu yn gynrychiolaeth ddwyfol o'r awyr,{{Sfn|Beaulieu|2003|p=115}} fel y nodir gan ei enw, sy'n syml yn golygu "awyr" yn [[Swmereg|Sumerian]].{{Sfn|Wang|2011|p=15}} Yn [[Acadeg|Akkadian]], cafodd ei sillafu fel Anu, ac fe'i hysgrifennwyd naill ai'n logograffegol (<sup>d</sup> AN) neu'n sillafog (''<sup>d</sup> a-nu (m)'').{{Sfn|Stephens|2013}} Mewn testunau Sumerian, yn wahanol i enwau duwiau eraill, ni chafodd ei ragflaenu gan yr arwydd dingir, y cyfeirir ato fel y "penderfynol dwyfol" mewn llenyddiaeth fodern, gan y byddai'n arwain at ailadrodd diangen, gan fod yr un arwydd hefyd yn cael ei ddarllen ''fel''. {{Sfn|Lambert|2013}} Yn ogystal â chyfeirio at awyr a nefoedd ac at Anu , gellid darllen yr un arwydd hefyd fel ''dingir'' neu ''ilu'' , y term generig "duw" yn , yn y drefn honno , Sumerian ac Akkadian . {{Sfn|Stephens|2013}} Gan fod y rhif 60 yn gysylltiedig ag ef , {{Sfn|Lambert|2013|p=188}} gallai'r rhifolyn cyfatebol gynrychioli ei enw , {{Sfn|Stephens|2013}} ac mewn testunau esoterig trwy estyniad hefyd darlleniadau eraill yr arwydd DINGIR . {{Sfn|George|1992|p=254}}

Ystyriwyd Anu fel y duw goruchaf , {{Sfn|Stephens|2013}} {{Sfn|Black|Green|1992}} ac mae'r rhestrau duwiau mawr , megis ''An = Anum,'' yn ei osod ar ben y pantheon . {{Sfn|Beaulieu|2018}} Gellir ei ddisgrifio fel brenin y duwiau , {{Sfn|Lambert|2013}} a chredir ei fod yn ffynhonnell pob pŵer cyfreithlon , a roddodd yr hawl i lywodraethu ar dduwiau a brenhinoedd fel ei gilydd . {{Sfn|Black|Green|1992}} {{Sfn|Stephens|2013}} Dywedwyd bod y duw uchaf yn y pantheon yn meddu ar yr ''anûtu'' neu ''anuti'' (''<sup>d</sup> a-nu-ti'') , sy'n golygu "grym nefol" {{Sfn|Stephens|2013}} neu'n fwy llythrennol Anuship . {{Sfn|George|1992}} Yn y Babilonaidd ''Enûma Eliš'' , mae'r duwiau yn canmol Marduk , gan weiddi "Anu yw dy air!" {{Sfn|Stephens|2013}} 

Er bod Anu yn dduwdod pwysig iawn, roedd ei natur yn aml yn amwys ac yn aneglur . {{Sfn|Black|Green|1992}} Mae nifer y mythau sy'n canolbwyntio arno yn fach {{Sfn|Lambert|2013}} ac anaml y câi ei addoli'n weithredol . {{Sfn|Schneider|2011}} Mae ei safle felly wedi'i ddisgrifio fel "pen ffigur" a "dwyfoldeb otiose" gan yr Asyriolegydd Paul-Alain Beaulieu. {{Sfn|Beaulieu|1992}} Disgrifiodd Wilfred G. Lambert ei safle fel pennaeth y pantheon fel "braidd yn enwol bob amser" a nododd fod " Enlil yn ymarferol yn meddu ar fwy o rym" yn ôl y Mesopotamiaid . {{Sfn|Lambert|2013}} Dywed Beaulieu yn yr un modd mai'r prif dduw gweithredol oedd Enlil ac yn ddiweddarach Marduk yn Babylonia ac Ashur yn [[Assyria|Asyria]] , nid Anu . {{Sfn|Beaulieu|1997}} Dengys tystiolaeth o Lagash mai Enlil , yn hytrach nag Anu , oedd pennaeth pantheon y ddinas hon o leiaf yn y cyfnod Dynastic Cynnar , yn ystod teyrnasiad Eannatum ac Entemena , er bod rhestrau cynnig diweddarach yn rhoi tystiolaeth ar i'r gwrthwyneb , sy'n arwydd o bosibl fod newid wedi digwydd yn ystod teyrnasiad naill ai llinach y Sargoniaid neu Gudea. {{Sfn|Wang|2011}} Mae Xianhua Wang yn nodi ei bod yn ymddangos bod y llywodraethwyr sy'n sôn am Anu yn yr arysgrifau ac yn cyfeirio ato fel ''kur-kur lugal'' , "brenin y tiroedd ," yn gysylltiedig â naill ai Ur neu Uruk , yn y cyfnod Dynastig Cynnar , tra mewn mannau eraill mae'r un epithet yn dynodi Enlil yn lle hynnyc. {{Sfn|Wang|2011}} Mae testun sy'n hysbys o gopïau o Shuruppak ac Ebla yn cyfeirio at Anu fel "brenin Uruk" dwyfol yn unig. {{Sfn|Wang|2011}} Mewn arysgrifau diweddarach o gyfnod yr Hen Ymerodraeth Babilonaidd , gellid crybwyll Enlil ochr yn ochr ag Anu neu ar ei ben ei hun fel pennaeth y pantheon . {{Sfn|Lambert|2013}} Tystiir hefyd drindod yn cynnwys y ddau ohonynt ac Ea. {{Sfn|Lambert|2013}} Dim ond yn Uruk yn y canrifoedd olaf y mileniwm cyntaf CC y digwyddodd newid , ac Anu ei ailddyfeisio gan ddiwinyddion fel duw gweithredol . {{Sfn|Beaulieu|1997}}

=== Rôl astral ===
Mewn seryddiaeth Mesopotamiaidd , rhannwyd yr awyr yn dri pharth , gyda'r sêr agosaf at y pegwn yn perthyn i Enlil a'r rhai oedd yn agos at y [[cyhydedd]] i Ea. {{Sfn|Lambert|2013|p=181}} Y sêr a leolir rhwng y ddau barth hyn oedd parth Anu . {{Sfn|Lambert|2013|p=181}} Cyfeiriwyd at y tri fel "Ffyrdd" y duwiau priodol . {{Sfn|Rogers|1998|p=12}} Mae'r seryddwr John G . Rogers yn cymryd bod ffiniau pob ''Llwybr'' ar 17°Gogledd a 17°S . {{Sfn|Rogers|1998|p=16}} Mae'r rhaniad wedi'i ardystio orau yn y traethawd seryddol MUL.APIN . {{Sfn|Lambert|2013|p=181}} Nid yw dyddiad ei gyfansoddiad yn hysbys , er ei fod yn hysbys ei fod yn fwy diweddar na'r cyfnod Hen Fabilonaidd , a daw'r cyfeiriad hynaf at raniad teiran yr awyr o ddogfen o'r drydedd ganrif ar ddeg BCE , fersiwn o yr hyn a elwir yn ''Weddi i Dduwiau'r Nos'' , nad yw ei gopïau hynaf yn sôn am y cysyniad hwn eto . {{Sfn|Lambert|2013|p=181}} 

Yn [[Ymerodraeth Seleucaidd|Seleucid]] Uruk , estynnwyd rôl astral Anu ymhellach , ac mewn testun a gyfansoddwyd ym mlwyddyn 71 o gyfnod Seleucid (216/215 BCE) disgrifir ef fel un oedd yn gyfrifol am y ffurfafen gyfan . {{Sfn|Krul|2018|p=61}} Ymhellach, dechreuodd dwy seren amgylchynol gael eu galw yn "Anu Fawr ac Antu'r Nefoedd ," ac yn derbyn offrymau fel pe baent yn dduwiau . {{Sfn|Krul|2018|p=61}} Maent yn nodweddiadol yn ymddangos ochr yn ochr â'r saith corff nefol mawr arall a oedd yn hysbys i seryddwyr Mesopotamiaidd ddiwedd y mileniwm cyntaf CC: yr [[haul]] , y [[lleuad]], a'r planedau Nebēru ([[Iau (planed)|Iau]]) , Dilbat ([[Gwener (planed)|Venus]]) , Šiḫṭu ( [[Mercher (planed)|Mercwri]] ) , Kayamānu ( [[Sadwrn (planed)|Sadwrn]]) , a Ṣalbatānu ( [[Mawrth (planed)|Mars]]) . {{Sfn|Krul|2018|p=66}}

=== Eiconograffeg ===
Nid yw Anu bron byth yn ymddangos mewn gwaith celf Mesopotamiaidd ac nid oes ganddo eiconograffeg anthropomorffig adnabyddadwy . {{Sfn|Black|Green|1992|p=30}} cyfeiriadau ato yn dal symbolau nodweddiadol o frenhiniaeth ddwyfol, megis teyrnwialen a gwrthrych siâp cylch, yn hysbys o ffynonellau testunol . {{Sfn|George|1992|p=428}} 

Mae testun o gyfnod Kassite yn esbonio bod symbol Anu yn goron gorniog ar bedestal . {{Sfn|George|1992|p=9}} Fe'i tystir ar rai ''kudurru'' (cerrig terfyn) , {{Sfn|George|1992|p=9}} lle mae'n nodweddiadol yn bresennol yn hanner uchaf yr addurn , islaw symbolau Ishtar , Shamash a Sin , a ddarluniwyd ar ben uchaf henebion o'r fathv. oherwydd cynrychioli cyrff nefol . {{Sfn|Seidl|1989}} Darluniwyd Anu hefyd ar ffurf coron gorniog mewn cerfwedd Neo-Assyriaidd . {{Sfn|Seidl|1989|p=117}} Yn ôl Andrew R. George , mae cyfeiriadau at "sedd" duwdod sy'n hysbys o amrywiol destunau topograffig o Babylonia ac Asyria yn debygol hefyd yn cyfeirio at gynrychioliad ar ffurf arwyddlun wedi'i osod ar bedestal . {{Sfn|George|1992}} Mae wedi cael ei nodi bod darluniau symbolaidd Anu yn union yr un fath â rhai Enlil . {{Sfn|Seidl|1989|p=35}} Gallai symbol tebyg hefyd gynrychioli Assur yn y [[Ymerodraeth Newydd Assyria|cyfnod Neo-Asyriaidd]]. {{Sfn|Seidl|1989|p=117}} Gellid darlunio pob un o'r tri duw hyn yn y ffurf hon yn yr un rhyddhad . {{Sfn|Seidl|1989|p=117}}

== Cymdeithasau â duwiau eraill ==

=== Priod ===
Ki , " ddaear ," yn cael ei ardystio yn dda fel priod Anu . {{Sfn|Lambert|2013|pp=407–408}} Roedd ei henw wedi'i ysgrifennu'n gyffredin heb benderfyniad dwyfol , ac fel arfer nid oedd yn cael ei hystyried yn dduwies bersonol . {{Sfn|Henkelman|2008}} {{Sfn|Lambert|2013|pp=407–408}} Un arall o briod Anu oedd Urash. {{Sfn|Lambert|2013}} Yn ôl Frans Wiggermann, hi yw ei wraig a ardystir amlaf . {{Sfn|Wiggermann|1998}} Mae hi wedi'i hardystio'n dda gan ddechrau gyda'r cyfnod Sargonic ac yn parhau i ymddangos fel gwraig i Anu yn aml hyd at yr Hen gyfnod Babilonaidd. {{Sfn|Krebernik|2014}} Roedd dwyfoldeb gwrywaidd gwahanol o'r enw Urash yn gwasanaethu fel duw tutelary Dilbat. {{Sfn|Lambert|2013}} Mae Wiggermann yn cynnig , er bod Ki , fel y cytunwyd yn gyffredinol , yn cynrychioli'r ddaear fel elfen gosmogonig , {{Sfn|Henkelman|2008}} roedd Urash yn gynrychiolaeth ddwyfol o dir âr. {{Sfn|Wiggermann|1992}} Mae'n awgrymu cyfieithu ei henw fel " tilth", {{Sfn|Wiggermann|1998}} er bod ei etymoleg a'i hystyr yn parhau i fod yn destun dadl . {{Sfn|Krebernik|2014}} Mae'n ymddangos bod un rhestr dduw Neo-Asyriaidd sy'n hysbys o dri chopi yn cyfuno Ki ac Urash yn un duwdod , ''<sup>d</sup> ki-uraš''. {{Sfn|Lambert|2013|pp=423–424}} {{Sfn|Krebernik|2014}} Darlleniad cynnar anghywir o'r cofnod hwn oedd ''<sup>d</sup> ki-ib'' , a dybiodd yr Asyriolegydd cynnar Daniel David Luckenbill ei fod yn gyfeiriad at y duw Eifftaidd Geb , adnabyddiaeth a ystyrir bellach yn amhosibl . {{Sfn|Lambert|2013}} {{Sfn|Krebernik|2014}} 

Mae'r dduwies Antu hefyd wedi'i hardystio fel gwraig i Anu . {{Sfn|Krul|2018|p=60}} Mae ei henw yn etymolegol yn [[Cenedl enwau|ffurf fenywaidd]] Akkadian o Anu . {{Sfn|Krebernik|2014|p=403}} Mae'r rhestr dduw ''An = Anum'' yn ei chyfateb â Ki , {{Sfn|Lambert|2013|p=288}} tra bod testun geiriadurol o'r cyfnod Hen Fabilon - ag Urash . {{Sfn|Krebernik|2014|p=403}} Mae tystiolaeth , fel yr olaf , y gellid ei hystyried yn dduwies sy'n gysylltiedig â'r ddaear . {{Sfn|Henkelman|2008|p=324}} Mae hi eisoes wedi'i hardystio yn y trydydd mileniwm BCE , o bosibl mor gynnar ag yn y cyfnod Dynastic Cynnar mewn rhestr dduw o Abu Salabikh , {{Sfn|Krebernik|2014|p=403}} er na wyddys unrhyw gyfeiriadau ati gan Uruk cyn y mileniwm cyntaf CC , a hyd yn oed yn y cyfnod Neo-Babilonaidd dim ond mewn un llythyren y mae hi'n ymddangos . {{Sfn|Beaulieu|2003|p=310}} Fodd bynnag, tystir hi fel gwraig Anu mewn dogfennau o'r cyfnod Seleucid o'r ddinas hon , {{Sfn|Krul|2018|p=61}} a bryd hynny daeth yn brif dduwies iddi ochr yn ochr â'i gŵr . {{Sfn|Beaulieu|2003|p=311}}

Mae arysgrif ar ffiguryn addunedol o'r brenin Lugal-kisalsi (neu Lugal-giparesi) , a deyrnasodd ar Uruk ac Ur yn y bedwaredd ganrif ar hugain CC, yn cyfeirio at Nammu fel gwraig Anu . {{Sfn|de Lapérouse|2003|p=65}} Mae Julia Krul yn cynnig mai paru traddodiadol oedd hwn yn Early Dynastic Uruk , {{Sfn|Krul|2018|p=10}} ond yn ôl Frans Wiggermann ni wyddys unrhyw gyfeiriadau uniongyrchol eraill at Nammu fel gwraig Anu . {{Sfn|Wiggermann|1998|p=138}} Eithriad posibl yw caniad Hen Fabilonaidd a allai gyfeirio ati fel "un pur o An", ond mae'r ardystiad hwn yn ansicr. {{Sfn|Wiggermann|1998|p=138}} 

Mewn llenyddiaeth hŷn, cyfieithwyd epithet o Ashratum yn aml fel "briodferch An", ond mae hyn bellach yn cael ei ystyried yn gamgymeriad . {{Sfn|Wiggins|2007}} Roedd y term Sumerian a ddefnyddir ynddo , ''é-gi <sub>4</sub> -a'' , sy'n cyfateb i Akkadian ''kallatum'' , yn golygu " merch-yng-nghyfraith " a "briodferch", ond roedd yr ystyr olaf yn dibynnu ar arfer cymdeithasol tadau yn pigo'r priodferched . o'u meibion . {{Sfn|Wiggins|2007}} Fel epithet o dduwiesau , mae'n dynodi eu statws fel merch-yng-nghyfraith i dduwdod penodol . {{Sfn|Wiggins|2007|pp=157–158}} Er enghraifft , galwyd Aya yn aml yn ''kallatum'' oherwydd ei safle fel merch yng nghyfraith Sin a gwraig ei fab Shamash. {{Sfn|Asher-Greve|Westenholz|2013}}

Disgrifir duwies o'r enw Ninursala fel ''dam-bànda'' Anu , i'w gyfieithu o bosibl fel "gordderchwraig", yn y rhestr dduw ''An = Anum'' . {{Sfn|Cavigneaux|Krebernik|1998|p=511}} Yn ôl Antoine Cavigneaux a Manfred Krebernik , mae hi hefyd wedi'i hardystio mewn rhestr dduwiau o'r Hen Fabilon gan Mari. {{Sfn|Cavigneaux|Krebernik|1998|p=511}}

=== Plant ===
Roedd llawer o dduwiau yn cael eu hystyried yn ddisgynyddion Anu , {{Sfn|Beaulieu|2018|p=204}} a gellid ei alw'n "dad y duwiau mawr". {{Sfn|Lambert|2013|p=267}} Dadleuwyd mai prif rôl Anu yn y pantheon Swmeraidd oedd fel ffigwr hynafiadol , {{Sfn|Black|Green|1992|p=30}} a bod y term Anunna (hefyd Anunnaki, Anunna-anna) , a gyfeiriodd at amrywiol dduwiau Mesopotamaidd gyda'i gilydd , {{Sfn|Katz|2003|p=402}} yn golygu "epil Anu" {{Sfn|Black|Green|1992|p=34}} ac yn dynodi duwiau penodol yn arbennig o amlwg . {{Sfn|Katz|2003|p=403}}

Roedd Ishkur (Adad) , duw'r tywydd, yn cael ei ystyried yn gyson yn fab i Anu . {{Sfn|Schwemer|2007|p=132}} Er y gall rhai testunau llenyddol gyfeirio at Enlil fel ei dad yn lle hynny , roedd y farn hon yn llai cyffredin ac nid yw bellach yn cael ei chadarnhau mewn unrhyw ffynonellau yn ddiweddarach na'r cyfnod Hen Fabilon. {{Sfn|Schwemer|2007|p=132}} Mae'r unig ffynhonnell i enwi ei fam yn uniongyrchol yn gosod Urash yn y rôl hon . {{Sfn|Schwemer|2001|p=168}} Duw arall a ystyrid yn aml yn fab Anu oedd Enki. {{Sfn|Lambert|2013|p=317}} Roedd Nammu yn fam i Enki yn nhraddodiad lleol Eridu ac yn y myth ''Enki a Ninmah'' , ond mae emyn o deyrnasiad Ishme-Dagan yn cadarnhau bod traddodiad lle'r oedd ei fam yn Urash hefyd yn bodoli . {{Sfn|Wiggermann|1998|p=138}} Mewn testunau a gysegrwyd i Ishkur , gellid cyfeirio ato ef ac Enki fel efeilliaid , ond ni ellir dod o hyd i unrhyw epithet cyfatebol mewn cyfansoddiadau sy'n canolbwyntio ar y duw olaf, yn ôl Daniel Schwmer oherwydd oherwydd ei safle uwch yn y pantheon byddai'n peidio â chael budd o gael eich galw'n frawd i dduwdod cymharol is . {{Sfn|Schwemer|2008|p=133}}

Gellir galw Enlil yn fab i Anu , {{Sfn|Lambert|2013|p=190}} fel y tystiwyd eisoes mewn arysgrif o Lugalzagesi. {{Sfn|Wang|2011|p=7}} Mae Xianhua Wang yn cynnig bod y datblygiad hwn i fod i gysoni traddodiad gogleddol, lle'r oedd brenin y duwiau yn Enlil , ag un deheuol , lle chwaraewyd yr un rôl gan Anu , {{Sfn|Wang|2011|p=136}} er bod hyd yn oed yn ne Lagash yn perthyn i'r traddodiad arfaethedig hwn yn Enlil . {{Sfn|Wang|2011}} Ffynhonnell arall sy'n cyflwyno Enlil fel mab Anu yw'r myth ''Enki and the World Order'', sydd hefyd yn nodi ei fod yn frawd hŷn i Enki . {{Sfn|Lambert|2013|p=405}} Fodd bynnag, amrywiol oedd rhieni Enlil . {{Sfn|Wang|2011|p=152}} {{Sfn|Lambert|2013|p=405}} Mae'r traddodiad lle'r oedd ei hynafiaid yn dduwiau Enki-Ninki fel y'u gelwir bellach yn cael ei ystyried yn gonfensiynol gan Asyriolegwyr , er bod deunyddiau'n ymwneud ag ef yn anodd eu dehongli . {{Sfn|Metcalf|2019|p=30}} Ni ddylid drysu rhwng Enki , hynafiad Enlil , a'r duw Enki , fel y nodir gan sillafu gwahanol eu henwau mewn [[Ysgrifen gynffurf|cuneiform]]. {{Sfn|Lambert|2013|p=417}} Mewn traddodiad arall eto , Lugaldukuga oedd tad Enlil , ond mae'r testunau sy'n ei osod yn y rôl hon yn gymharol hwyr . {{Sfn|Lambert|2007|p=168}} Fe'i tystir gyntaf yn y rhestr dduw ''An = Anum'' , {{Sfn|Lambert|2007|p=169}} a gyfansoddwyd yn fwyaf tebygol yn y cyfnod Kassite. {{Sfn|George|1993|p=6}} 

Roedd Amurru (Martu) yn cael ei ystyried yn gyffredinol yn fab i Anu . {{Sfn|Klein|1997|p=103}} Dadleuodd Dietz-Otto Edzard y gallai'r ffaith nad oedd yn cael ei ystyried yn fab i Enlil yn lle hynny ddeillio o'i rôl eilradd yn y grefydd Mesopotamiaidd . {{Sfn|Klein|1997|p=103}} Mae hefyd yn bosibl bod y cymariaethau rhyngddo ag Ishkur wedi cyfrannu at ddatblygiad yr achau hwn . {{Sfn|Klein|1997|p=103}} Dadleuwyd hefyd bod ysgrifen amrywiol o enw Amurru, AN . <sup>d</sup> MARTU (AN .AN .MARW .TU {{Sfn|Beaulieu|2005|p=31}} ) yn cynrychioli dwyfoldeb cyfun sy'n cynnwys Amurru ac Anu . {{Sfn|Asher-Greve|Westenholz|2013|p=70}} Fodd bynnag, yn ôl Paul-Alain Beaulieu mae'n debyg y dylid ei ddarllen yn syml fel yr ymadrodd Akkadian ''<sup>d</sup> Il Amurrim'' , " duw Amurru ", fel y nodir gan gyfieithiad Hurrian sy'n hysbys o destun dwyieithog gan Emar , ''<sup>d</sup> e- ni a-mu-ri-we'' , sydd â'r un ystyr . {{Sfn|Beaulieu|2005|p=31}} 

Mae testunau o deyrnasiad Rim-Sîn I a Samsu-iluna yn nodi'r dduwies serch Nanaya yn ferch i Anu . {{Sfn|Drewnowska-Rymarz|2008}} Mae'r syniad hwn hefyd yn bresennol mewn arysgrif o Esarhaddon. {{Sfn|Beaulieu|2003}} Paul-Alain Beaulieu yn dyfalu bod Nanaya wedi datblygu yng nghyd-destun system ddiwinyddol leol lle'r oedd Anu ac Inanna yn cael eu hystyried yn gwpl , a'i bod hi'n cael ei hystyried i ddechrau fel eu merch . {{Sfn|Beaulieu|2003}} Fodd bynnag , fel y nodwyd gan Olga Drewnowska-Rymarz , nid yw cyfeiriadau uniongyrchol at Nanaya fel merch Inanna yn gyffredin , ac mae'n bosibl na chafodd yr epithet hwn ei drin yn llythrennol, ond yn hytrach fel arwydd o agosrwydd rhyngddynt . {{Sfn|Drewnowska-Rymarz|2008}} Ymhellach, gellid ystyried Nanaya hefyd yn ferch i'r gwryw Urash , ac weithiau fe'i gelwid yn benodol yn ferch gyntaf-anedig iddo . {{Sfn|Drewnowska-Rymarz|2008}} 

Mewn ffynonellau hwyr , gellid galw Nisaba yn ferch i Anu . {{Sfn|Lambert|2013}} Fodd bynnag , fel y nodwyd gan Wilfred G . Lambert o leiaf un testun "yn ymddangos i awgrymu awydd i beidio â chael Anu fel tad Nisaba", {{Sfn|Lambert|1999}} ac yn lle hynny yn ei gwneud yn ferch Irḫan , yn y cyd-destun hwn a nodwyd gyda Ea a ei ddeall fel afon gosmig, "tad duwiau'r bydysawd". {{Sfn|Lambert|1999|pp=153–154}}

Er y gellid ystyried Inanna (Ishtar) yn ferch i Anu ac Antu , cytunir mai'r farn ei bod yn ferch i Nanna {{Sfn|Beaulieu|2003|p=111}} a Ningal yw'r traddodiad a ardystir amlaf o ran ei rhiant . {{Sfn|Asher-Greve|Westenholz|2013|p=230}} Tra bod y fersiwn "Safonol Babylonian" o ''[[Epig Gilgamesh]]'' , mae testun seryddol a'r ''Emyn i Frenhines Nippur yn'' cyfeirio ati'n uniongyrchol fel merch Anu , yn ôl Paul-Alain Beaulieu nid yw'n amhosibl nad yw'r datganiadau hyn yn gwneud hynny . adlewyrchu rhieni ond disgyniad anuniongyrchol yn unig , gydag achyddiaeth ymhlyg lle'r oedd Anu yn dad i Enlil , yn daid i Nanna ac yn hen-daid i Inanna . {{Sfn|Beaulieu|2003|p=111}} Ymhellach , mae'r emyn dan sylw hefyd yn ei chyfarch fel merch i'r duw lleuad . {{Sfn|Boivin|2018|p=208}} 

Disgrifiwyd Ishtaran weithiau fel mab i Anu ac Urash , ac o ganlyniad mae rhestr dduwiau Nippur yr Hen Fabilon yn ei gysylltu ag Uruk. {{Sfn|Peterson|2009}} Gellid cyfeirio ato hefyd fel ''Anu Rabu'' (AN .GAL) , "yr Anu mawr", {{Sfn|Lambert|2013|p=238}} ond mae Wouter Henkelman yn cynnig bod yr epithet hwn yn hytrach yn arwydd bod cysylltiad yn bodoli rhyngddo a'r duw Elamite Napirisha , y cafodd ei enw ei ysgrifennu gyda'r un cyfuniad o arwyddion cuneiform . {{Sfn|Henkelman|2017|p=324}} Mae'n bosibl bod ymdrechion wedi'u gwneud ar ddiwedd y mileniwm cyntaf BCE i syncreteiddio Ishtaran ac Anu yn ystod cyfnod o gydweithredu rhwng diwinyddion o Uruk , Nippur a Der , ond mae tystiolaeth uniongyrchol yn brin ar hyn o bryd . {{Sfn|Krul|2018|p=90}}

Mae duwiesau pellach a ardystiwyd fel plant Anu yn cynnwys y duwiesau meddyginiaethol Ninisina a Ninkarrak (a adnabyddir yn uniongyrchol hefyd fel merched ei wraig Urash) , {{Sfn|Westenholz|2010|pp=382–383}} Bau (y gellid ei galw'n ferch gyntaf-anedig) , {{Sfn|Asher-Greve|Westenholz|2013}} y dduwies gwehydd Uttu (mewn a ffynhonnell sengl) , {{Sfn|George|1992}} y duw negesydd Papsukkal , {{Sfn|Lambert|2013}} Geshtinanna (mewn emyn o Shulgi , sydd hefyd yn sôn am Urash fel ei mam) , {{Sfn|Krebernik|2014}} y duw tân Gibil (a thrwy gysylltiad ag ef hefyd Nuska ) , {{Sfn|Krul|2018}} Šiḫṭu, cynrychiolaeth ddwyfol y blaned [[Mercher (planed)|Mercwri]] (yn Seleucid Uruk), {{Sfn|Krul|2018}} ac o bosibl yr Urash gwrywaidd . {{Sfn|Lambert|2013}} Ni ellir yn bendant a oedd Anu yn dad i Shara yn nhraddodiad ei ganolfan gwlt , [[Umma (dinas)|Umma]], gan fod gan y cyfeiriad mwyaf uniongyrchol , yr ymadrodd ''aia DINGIR ù-TU-zu'' mewn emyn , ddau gyfieithiad posibl : " dy dad An a'th gynhyrfodd ," neu " dy dad dwyfol a'th gynhyrfodd". {{Sfn|Huber Vulliet|2011}} Yn ogystal, gall rhai cyfeiriadau at Anu fel tad duwdod penodol fod yn drosiadol neu'n anuniongyrchol , fel yn achos Nanna (mab i Enlil a Ninlil yn nodweddiadol) {{Sfn|Krebernik|1997}} neu Nungal. {{Sfn|Sjöberg|1973|pp=22–23}} 

Gellid ystyried Anu hefyd yn dad i wahanol gythreuliaid . {{Sfn|Lambert|2013|p=246}} Edrychwyd ar Lamashtu ei ferch . {{Sfn|Lambert|2013|p=148}} Mae grŵp o saith , wyth neu naw o gythreuliaid Asakku o'r enw "meibion Anu" hefyd yn hysbys . {{Sfn|Lambert|2013}} Mewn testun y cyfeirir ato fel y ''Compendium Nippur'' gan ymchwilwyr modern , nodir Latarak fel Asakku ac fel mab i Anu . {{Sfn|George|1992|p=157}} Mae ''Epig Erra'' yn disgrifio'r Sebitti fel ei greadigaethau , a roddwyd wedi hynny i'r duw eponymaidd fel arfau . {{Sfn|George|1992|p=366}}

=== Hynafiaid ===
Nid yw'r testunau cynharaf yn trafod tarddiad Anu , a thybir ei ragoriaeth yn syml . {{Sfn|Stephens|2013}} Mewn traddodiadau diweddarach , Anshar oedd ei dad fel arfer , {{Sfn|Krul|2018|p=14}} a'i briod oedd Kishar. {{Sfn|Lambert|2013|p=422}} Mae traddodiad arall yn fwyaf tebygol o ystyried Alala a Belili fel ei rieni . {{Sfn|Lambert|2013|p=448}} Mae grŵp mwy o'i hynafiaid , wedi'u trefnu'n genedlaethau lluosog , yn hysbys o ffynonellau mytholegol ac ysgolheigaidd . {{Sfn|Krul|2018|p=60}} Bathodd Wilfred G . Lambert y term "Theogony of Anu" i gyfeirio at drefniadau'r duwiau hyn ar y cyd . {{Sfn|Lambert|2013|p=417}} Mae o leiaf bum fersiwn yn hysbys o incantations , er mewn tair o bob pump y pâr cyntaf yw Duri a Dari , a'r olaf - Alala a Belili . {{Sfn|Lambert|2013|p=417}} Mae fersiwn ychydig yn wahanol yn hysbys i'r rhestr duw ''An = Anum'' , er bod gwahaniaethau rhwng copïau unigol hefyd . {{Sfn|Lambert|2013}} Mae Lambert yn cynnig bod o leiaf ddau draddodiad gwahanol yn bodoli i ddechrau , ond fe'u cyfunwyd yn ddiweddarach yn rhestr wedi'i phatrymu ar y rhai sy'n gysylltiedig ag Enlil . {{Sfn|Lambert|2013|p=420}} O leiaf mewn rhai achosion , roedd rhestrau hir o hynafiaid dwyfol i fod i helpu i osgoi goblygiadau llosgach dwyfol , a oedd yn anodd eu cysoni â thabŵau llosgach cryf a gadarnhawyd o wahanol gyfnodau yn hanes Mesopotamaidd . {{Sfn|Lambert|2013|p=389}}

Mae'n debyg bod Duri a Dari yn cynrychioli [[amser]] a ddeellir fel grym sylfaenol yn y greadigaeth , ac mae eu henwau yn deillio o ymadrodd Akkadian sy'n golygu "byth ac byth". {{Sfn|Lambert|2013|p=424}} Roedd paru Alala a Belili yn fwyaf tebygol yn seiliedig yn gyfan gwbl ar fod eu dau enw yn ailadroddus , ac mewn mannau eraill maent yn digwydd mewn rolau digyswllt yn annibynnol ar ei gilydd . {{Sfn|Lambert|2013|p=425}} parau o dduwdodau ardystiedig pellach a ystyrir yn hynafiaid Anu yn cynnwys Egur a Gara , nad yw eu cymeriad yn hysbys , {{Sfn|Lambert|2013|p=424}} Lahmu a Lahamu , sy'n deillio o enw math o greadur chwedlonol dyfrol , {{Sfn|Lambert|2013|p=424}} dwy dduwdod yr oedd eu henwau wedi'i ysgrifennu'n logograffegol fel <sup>d</sup> ALAM o bosibl yn cynrychioli un arall o'r parau hysbys neu'n gysylltiedig â'r isfyd , {{Sfn|Lambert|2013}} ac Enurulla a Ninurulla, "arglwydd" a "boneddiges" y "ddinas gyntefig", yr adlewyrchwyd eu cynnwys yng nghoeden deulu Anu yn fwyaf tebygol . "pwysigrwydd y ddinas yn meddwl hynafol Mesopotamian". {{Sfn|Lambert|2013|p=426}} Mae'r achau duwiau a gyflwynir yn yr ''Enūma Eliš'' yn deillio o'r rhestrau o hynafiaid Anu o ffynonellau cynharach . {{Sfn|Lambert|2013|p=417}} Y parau a restrir yn y cyfansoddiad hwn yw Apsu a Tiamat , Lahmu a Lahamu, ac Anshar a Kishar . {{Sfn|Lambert|2013|p=417}} Nid yw'r cyntaf ohonynt wedi'i ardystio mewn unrhyw ffynonellau cynharach . {{Sfn|Lambert|2013|p=238}}

Mae'r rhestr dduw ''An = Anum'' yn cyfeirio at Nammu fel y "fam a roddodd enedigaeth i'r Nefoedd a'r Ddaear", ''<sup>d</sup> ama-tu-an-ki'', ond fel y nodwyd gan Frans Wiggermann , mae'r termau ''an'' a ''ki'' yn fwyaf tebygol o gael eu deall gyda'i gilydd yn hyn o beth . achos . {{Sfn|Wiggermann|1998|p=137}} Mae cyfeiriad tebyg yn hysbys o fformiwla exorcism y tybir ei bod yn rhagddyddio'r cyfnod Babylonaidd Canol. {{Sfn|Lambert|2013}} Nid oes unrhyw arwydd bod y weithred hon o greu yn cynnwys ail dduwdod yn gweithredu fel priod Nammu . {{Sfn|Wiggermann|1998|p=137}} Mae hi'n ymddangos mewn amrywiad o achau Anu yn ''An = Anum'', er fel y dywed Lambert , cafodd ei "gwthio allan (...) i mewn i fath o atodiad". {{Sfn|Lambert|2013|p=427}} Oherwydd tystiolaethau prin Nammu , rhagdybir heddiw "nad oedd hi'n cael ei chydnabod yn gyffredinol y tu allan i Eridu". {{Sfn|Lambert|2013|p=427}}

Gallai un weddi i Papsukkal gyfeirio at draddodiad yr oedd Anu yn fab i Enmesharra ynddo. {{Sfn|Lambert|2013|p=284}} Mewn testun arall, mae Anu ac Enlil yn derbyn eu safbwyntiau gan y duw hwn, nid o reidrwydd yn heddychlon . {{Sfn|Lambert|2013|p=284}}

Oherwydd ei gysylltiad â duwiau hynafiaid amrywiol , gallai Anu gael ei gysylltu'n achlysurol â'r isfyd. {{Sfn|Krul|2018}} Mae un testun esboniadol [[Assyria|Assyriaidd]] yn sôn am Antu yn gwneud offrymau angladdol iddo . {{Sfn|Lambert|2013|p=245}} Fodd bynnag , yn ôl Julia Krul , mae'n amhosib dweud pa mor eang oedd yr adnabyddiaeth o'r agwedd hon ar ei gymeriad , a dylid osgoi datganiadau eang am Anu yn cael ei uniaethu'n llwyr â duwiau'r isfyd yn niwinyddiaeth Seleucid Uruk. {{Sfn|Krul|2018|p=61}}  

==== Yn nhraddodiad Hurrian ====
Er y tybir yn aml mai Hurrian Alalu oedd tad Anu, yn debyg i'w gymar Mesopotamaidd Alala , {{Sfn|Lambert|2013|p=448}} a bod Kumarbi yn ei dro yn cael ei ystyried yn fab Anu , {{Sfn|Wilhelm|2014|p=346}} dadleuwyd hefyd bod dwy linach ar wahân o dduwiau yn ymddangos. ym mhrolog myth Kumarbi , ac felly na ddylid ystyried Alalu ac Anu yn dad a mab mewn ffynonellau Hurrian . {{Sfn|Metcalf|2021|p=155}} Cyfeirir yn uniongyrchol at Kumarbi fel “had” Alalu yng ''Nghân Kummarbi''. {{Sfn|Bachvarova|2013|p=155}} Mae hefyd yn annerch ei hun fel "mab Alalu" mewn myth arall sy'n perthyn i'r un cylch , ''Song of Ḫedammu''. {{Sfn|Bachvarova|2013|p=159}} Mae trefn duwiau mewn cytuniadau rhyngwladol hefyd yn cefnogi'r syniad bod Alalu a Kumarbi yn perthyn i'r un llinell , ond nid yw Anu . {{Sfn|Polvani|2008|p=619}} Mae'r Hittitolegydd Gary Beckman yn nodi ei bod yn ymddangos bod y ddwy linell yn unedig yn unig â genedigaeth y genhedlaeth newydd o dduwiau ( Teshub, Tashmishu ac eraill) , o ganlyniad i ysbaddu Kumarbi o Anu , {{Sfn|Beckman|2011|p=26}} a arweiniodd at "faich ", Had Anu , yn cael ei osod y tu mewn iddo . {{Sfn|Bachvarova|2013|p=155}} Mae'r broses yn cael ei chymharu'n farddonol â chynhyrchu [[efydd]] o [[Tun|dun]] a [[Copr|chopr]]. {{Sfn|Bachvarova|2013|p=155}}

=== Gweinyddwyr ===
Roedd Ninshubur , "archetypal vizier y duwiau", {{Sfn|Asher-Greve|Westenholz|2013|p=94}} yn gysylltiedig yn bennaf ag Inanna , ond gellid ei disgrifio hefyd fel sukkal (vizier dwyfol , dwyfoldeb cynorthwyol) Anu . {{Sfn|Wiggermann|1998a|p=496}} Mae'r cysylltiad rhyngddi hi ac Anu yn cael ei ardystio o deyrnasiad Trydydd Brenhinllin Ur ymlaen . {{Sfn|Wiggermann|1998a|p=496}} Deilliodd ei rôl fel duwdod ymyraethol poblogaidd yng nghrefydd Sumeraidd o'i safle fel gwas i dduwiau mawr, a arweiniodd at y gred ei bod yn gallu cyfryngu â'i meistri , gydag Inanna ac Anu , ar ran deisebwyr dynol . {{Sfn|Wiggermann|1998a}} duwdod arall y gellid ei osod yn yr un rôl oedd Ilabrat. {{Sfn|Stephens|2013}} Mewn testunau o'r ail fileniwm CC, roedd Ninshubur ac Ilabrat yn cydfodoli {{Sfn|Asher-Greve|Westenholz|2013|p=94}} ac mewn rhai achosion o leiaf roedd enw Ninshubur , a gafodd ei drin yn wrywaidd , yn sillafiad logograffegol o Ilabrat , er enghraifft yn Mari mewn enwau personol . {{Sfn|Wiggermann|1998a|p=491}} Cynigiwyd bod yr amrywiad yn rhyw Ninshubur yn gysylltiedig â syncretiaeth ag ef . {{Sfn|Asher-Greve|Westenholz|2013|p=93}} Gellid ystyried y dduwies Amasagnudi fel sukkal Anu hefyd, fel y tystiwyd mewn un testun geiriadurol Hen Fabilonaidd . {{Sfn|Beaulieu|1992|p=65}} Mae Kakka hefyd yn cael ei ardystio yn y rôl hon mewn ychydig o achosion , {{Sfn|Steinkeller|1982|p=290}} er yn yr ''Enūma Eliš'' ef yw sukkal Anshar yn lle hynny . {{Sfn|Lambert|2013|p=77}}

Mewn cyfnodau diweddarach , cafodd sukkals eraill o Anu eu cuddio gan Papsukkal , a gysylltwyd yn wreiddiol â'r duw Zababa , y mae'n debygol bod ei godiad wedi'i wreiddio'n syml ym mhresenoldeb y gair sukkal yn ei enw. {{Sfn|Beaulieu|1992|p=64}} Yng nghyd-destun yr hyn a elwir yn "ddiwinyddiaeth hynafiaethol" yn dibynnu i raddau helaeth ar restrau duw , a ddatblygodd yn Uruk o dan reolaeth Achaemenid a [[Ymerodraeth Seleucaidd|Seleucid]] , {{Sfn|Beaulieu|1992}} cafodd ei uniaethu'n llwyr â Ninshubur ac felly daeth yn sukkal Anu ac yn un o'r deunaw duwiau mawr y ddinas . {{Sfn|Asher-Greve|Westenholz|2013|p=132}} Nid oedd yn cael ei addoli yn y ddinas hon yn gynharach . {{Sfn|Krul|2018|p=75}}

=== Cyfwerthoedd tramor ===
Yn ôl sylwebaeth ''Šurpu'' , Jabru oedd cymar Elamite Anu . {{Sfn|Lambert|1980|p=229}} Fodd bynnag , yn ôl y rhestr duw ''An = Anum'' , duw yn dwyn yr enw Yabnu ( ''<sup>d</sup> ia-ab-na'' ) oedd "Enlil Elam". {{Sfn|Feliu|2006|p=245}} Daeth Wilfred G. Lambert i'r casgliad y dylid ystyried Jabru ac Yabnu yn ddau sillafiad o'r un enw . {{Sfn|Lambert|1980|p=229}} Tra bod Jabru yn cael ei ddisgrifio fel duw Elamite mewn ffynonellau Mesopotamiaidd, nid oes unrhyw destunau Elamite hysbys yn sôn amdano . {{Sfn|Lambert|1980|p=229}}

Yn y rhestr duw ''Anšar = Anum'' , un o'r enwau Anu yw Hamurnu , sy'n deillio o'r gair Hurrian sy'n cyfeirio at y nefoedd . {{Sfn|Lambert|2007|p=169}} Fodd bynnag, tra bod Hurriaid yn addoli daear a nefoedd , nid oeddent yn eu hystyried yn dduwiau personol . {{Sfn|Wilhelm|1989|p=57}} Ymhellach , mae Anu yn ymddangos o dan ei enw ei hun ym mytholeg Hurrian . {{Sfn|Wilhelm|1989|p=59}} 

Tra bod Robert Monti yn dadlau ei bod yn ymddangos bod y Canaaneaid wedi priodoli priodoleddau Anu i El , {{Sfn|Mondi|1990|p=170}} nid oedd unrhyw gyfwerth ag Anu yn bresennol mewn gwirionedd ym mhantheonau amrywiol daleithiau hynafol Syria. {{Sfn|Feliu|2003|p=302}} Ystyriwyd bod pennaeth y pantheon cefnwlad , [[Dagon|Dagan]] , a phennaeth y pantheon arfordirol , El , yn cyfateb i Enlil , yn hytrach nag Anu . {{Sfn|Feliu|2003|p=302}} Disgrifia Monti hefyd dduw y mae'n cyfeirio ato fel "Shamem" fel yr hyn sy'n cyfateb yn fwyaf uniongyrchol i Anu yn y pantheon Canaaneaidd ac fel personoliad o'r awyr , {{Sfn|Mondi|1990|p=170}} ond teitl y duw tywydd [[Baʿal|Baal]] a ddatblygodd oedd yr enw hwn . i mewn i dduwdod ar wahân , mae Baalshamin , {{Sfn|Schwemer|2008}} ac mae testunau [[Aramaeg]] yn dangos ei fod yn cael ei ystyried yn gyfystyr â Hadad , yn hytrach nag Anu , ymhellach i'r dwyrain . {{Sfn|Schwemer|2008|p=16}}

Cynigiwyd weithiau fod Anu yn cael ei uniaethu â’r duw Groeg [[Zeus]] yn y [[Oes Helenistaidd|cyfnod Hellenistig]] , ond mae’r rhan fwyaf o Asyriolegwyr yn ystyried y posibilrwydd hwn yn ansicr , un eithriad yw [[Eleanor Robson]]. {{Sfn|Krul|2018}} Julia Krul yn tynnu sylw at awduron sy'n ei gynnig nad yw'n egluro a ydyn nhw'n golygu "pe bai'r Seleucidau wedi gwneud hafaliad o'r fath eu hunain (...) , neu fod yr offeiriad-ysgolheigion Uruke wedi argyhoeddi eu brenhinoedd newydd o'r tebygrwydd rhwng y ddau dduw (...) , neu hyd yn oed eu bod yn wirioneddol gredu bod Anu a Zeus yr un peth”. {{Sfn|Krul|2018}} Nid oes tystiolaeth uniongyrchol o unrhyw un o'r posibiliadau hyn ar gael . {{Sfn|Krul|2018|pp=41–42}} Yn ôl Walter Burkert , ymchwilydd i grefydd Groeg hynafol , mae tebygrwydd llenyddol uniongyrchol rhwng Anu a'r Zeus . {{Sfn|Burkert|2005|pp=295, 299–300}} Yn ôl iddo , mae'r olygfa o Dabled VI o ''Epig Gilgamesh'' lle mae Ishtar yn dod o flaen Anu ar ôl cael ei gwrthod gan Gilgamesh ac yn cwyno i'w mam Antu , ond yn cael ei cheryddu'n ysgafn gan Anu , yn cael ei chyfateb yn uniongyrchol gan olygfa o Book V yr ''[[Iliad]]''. {{Sfn|Burkert|2005|pp=299–300}} Yn yr olygfa hon , mae [[Aphrodite]] , y mae Burkert yn ei ystyried yn ddatblygiad Groegaidd diweddarach o Ishtar , yn cael ei glwyfo gan yr arwr Groegaidd Diomedes wrth geisio achub ei mab [[Aeneas]]. {{Sfn|Burkert|2005}} Mae hi'n ffoi i [[Mynydd Olympus|Fynydd Olympus]] , lle mae hi'n crio ar ei mam Dione , yn cael ei gwatwar gan ei chwaer [[Athena]] , ac yn cael ei geryddu'n ysgafn gan ei thad [[Zeus]]. {{Sfn|Burkert|2005}} Nid yn unig y mae'r naratif yn gyfochrog yn arwyddocaol , {{Sfn|Burkert|2005}} ond felly hefyd y ffaith bod enw Dione yn ffemineiddiad o enw Zeus ei hun , yn union fel y mae ''Antu'' yn ffurf fenywaidd ar ''Anu''. {{Sfn|Burkert|2005}} Nid yw Dione yn ymddangos trwy weddill yr ''Iliad'' , lle mae cymar Zeus yn lle hynny y dduwies [[Hera]]. {{Sfn|Burkert|2005}} Felly daw Burkert i'r casgliad bod ''Dione'' yn amlwg yn [[Cyfieithiad benthyg|galc]] o Antu . {{Sfn|Burkert|2005}}

Cynigiwyd cywerthedd rhwng Anu ac [[Ahura Mazda]] yn seiliedig ar y dybiaeth y gallai pobl nad oeddent yn Beriaidd yn yr Ymerodraeth Achaemenid fod wedi ystyried yr olaf yn syml fel duw awyr . {{Sfn|Krul|2018|p=41}}

== Addoli ==

[[File:Part_of_front_of_Inanna_temple_of_Kara_Indasch_from_Uruk_Vorderasiatisches_Museum_Berlin.jpg|bawd|Rhan o flaen teml Babilonaidd i Ishtar yn Uruk, a adeiladwyd {{circa}} 1415. llarieidd-dra eg&nbsp;BCE, yn ystod y Cyfnod Kassite ( {{circa}} 1600-1155 BCE). {{Sfn|Piveteau|1981|pages=16–17}} Dadleuwyd yn y gorffennol iddo gael ei chysegru gyntaf i Anu, a dim ond yn ddiweddarach i Inanna, {{Sfn|Harris|1991|pages=261–278}} ond nid yw'r farn hon bellach yn cael ei hystyried yn gredadwy. {{Sfn|Krul|2018}} ]]
Cysylltid Anu yn bennaf â dinas Uruk , lle'r oedd yn un o'r prif dduwiau wrth ymyl Inanna ( Ishtar ) a Nanaya , ond cyn diwedd y cyfnod Neo-Babilonaidd roedd cwmpas llai na'u cwlt hwy . {{Sfn|Beaulieu|2018|p=196}} Tybir yn aml mai'r "Deml Wen", fel y'i gelwir , sy'n dyddio'n ôl i gyfnod Uruk IV (3500-3100 BCE) oedd ei ganolfan gwlt wreiddiol , a chyfeirir ati weithiau hyd yn oed fel yr "Anu ziggurat " mewn llenyddiaeth fodern . {{Sfn|Krul|2018}} Fodd bynnag, nid oes unrhyw dystiolaeth bod Anu mewn gwirionedd yn cael ei addoli yn y strwythur hwn . {{Sfn|Krul|2018|p=10}} Mae ei bresenoldeb yn y testunau hynaf yn parhau i fod yn destun dadl, oherwydd mae'n ansicr os nad yw'r arwydd cuneiform DINGIR sy'n bresennol ynddynt o reidrwydd yn dynodi duw penodol . {{Sfn|Krul|2018|p=10}} Paul-Alain Beaulieu i'r casgliad nad oes modd profi a yw'n ymddangos yn y ffynonellau hyn . {{Sfn|Beaulieu|2003|p=105}} 

Nid oes unrhyw arwydd ychwaith bod Eanna , "Tŷ'r Nefoedd" ( Sumerian: e <sub>2</sub> -anna; Cuneiform: {{cuneiform|𒂍𒀭}} E <sub>2</sub> .AN ) , prif deml Uruk yn y cyfnod hanesyddol, oedd cartref Anu yn unig yn wreiddiol , fel y cynigir weithiau yn y gorffennol. {{Sfn|Krul|2018|p=12}} Roedd eisoes yn gysylltiedig ag Inanna yn y pedwerydd mileniwm BCE , ac mae ei rôl fel duwies tutelary Uruk yn fwyaf tebygol yn dyddio o leiaf i'r cyfnod hwn hefyd . {{Sfn|Krul|2018|p=12}} Mae Julia Krul yn cynnig, hyd yn oed pe bai Anu eisoes yn cael ei addoli yn y cyfnod Uruk , mae'n debygol y byddai'n rhaid iddo rannu teml Eanna ag Inanna . {{Sfn|Krul|2018|p=10}} Nid yw'r testunau hynaf yn sôn am yr Eanna eto , ac nid yw'n sicr a oedd noddfa o'r enw "Ean" yn fwyaf tebygol y tystiwyd ynddo yn deml i Anu ac a oedd yn cyfateb i unrhyw strwythur diweddarach . {{Sfn|Beaulieu|2003|p=105}} Trwy'r cyfnodau Dynastic Cynnar , Sargonic ac Ur III , Inanna oedd prif dduwdod y ddinas , ac Eanna yn cael ei hystyried fel ei theml yn bennaf oll. {{Sfn|Beaulieu|2003|p=105}} Mae arysgrif Bassetki o Naram-Sin yn arbennig yn cefnogi'r farn mai Inanna oedd duwies Uruk a'i bod yn cael ei gweld yn fwy arwyddocaol nag Anu . {{Sfn|Beaulieu|2003|p=106}} Nid oes unrhyw gyfeiriadau at Anu yn hysbys o arysgrifau llywodraethwyr Ur III sy'n sôn am yr Eanna , er ei fod yn ymddangos mewn rhestrau offrwm . {{Sfn|Beaulieu|2003|p=106}} Fodd bynnag , mae arysgrifau brenhinol o'r Hen gyfnod Babylonaidd yn nodi y credwyd bod Anu yn trigo yn yr Eanna . {{Sfn|Krul|2018|p=10}} Yn y fersiwn Hen Fabilonaidd o ''[[Epig Gilgamesh]]'' , disgrifir Eanna fel annedd Anu yn unig , ond mae'r fersiwn "Safonol Babylonian" ddiweddarach yn ei gysylltu ag Ishtar ac Anu . {{Sfn|Krul|2018|p=10}} Cynigiwyd y gallai'r hen draddodiad , yn debyg i bennod Bull of Heaven , nodi bodolaeth teimlad gwrth-Ishtar ymhlith y rhai sy'n casglu'r gwaith hwn . {{Sfn|Beaulieu|2003|p=108}} Ar yr un pryd nid yw Anu yn chwarae unrhyw ran fawr ac Inanna yw unig berchennog Eanna yn y mythau am Enmerkar a Lugalbanda , brenhinoedd chwedlonol eraill Uruk y cyfeirir atynt yn gyffredin mewn llenyddiaeth Mesopotamaidd . {{Sfn|Beaulieu|2003|p=107}} Mae traddodiad mytholegol lle'r oedd yr Eanna yn perthyn yn wreiddiol i Anu , ond wedi'i thrawsfeddiannu'n ddiweddarach gan Inanna yn hysbys o gyfansoddiadau llenyddol lluosog , {{Sfn|Krul|2018}} ond efallai mai dim ond myth sefydlu oedd yn esbonio sut y sefydlwyd y temlau cyntaf . {{Sfn|Krul|2018|p=12}}

Gan ddechrau yn y cyfnod Ur III , daeth Anu i gael ei hystyried yn aelod o driawd o dduwiau mwyaf blaenllaw a ddefnyddiwyd mewn arysgrifau brenhinol , a oedd hefyd yn cynnwys Enlil ac Enki. {{Sfn|Boivin|2018}} Crybwyllir sedd , a elwir yn Barakiskilla ("dais , lle pur") a gardd a gysegrwyd iddo mewn dogfennau o deyrnasiad Ur-Nammu. {{Sfn|George|1993}} Mae eu lleoliad yn ansicr, ond cynigiodd Andrew R . George yn betrus Ur. {{Sfn|George|1993}} Yn y cyfnod Isin-Larsa canlynol , ni wnaeth brenhinoedd Isin unrhyw gyfeiriad at Anu yn eu fformiwlâu blwyddyn . {{Sfn|Beaulieu|2003}} Adfywiodd Rim-Sîn I o Larsa y traddodiad a galw ar y triawd traddodiadol ynddynt , o bosibl i ddangos ei fod yn bwriadu rheoli de Babilonia i gyd . {{Sfn|Boivin|2018|pages=190–191}} Awgrymwyd hefyd bod un o'i ragflaenwyr , Gungunum , wedi galw ar Anu, Enlil a Nanna fel trindod tebyg yn ei arysgrifau i ddangos ei fod yn rheoli eu prif ganolfannau cwlt . {{Sfn|Boivin|2018}} Ar ôl gorchfygu teyrnas Rim-Sin I , dechreuodd [[Hammurabi]] o [[Babilon]] alw ar Anu ac Enlil , er nad Ea , yn ei fformiwlâu ei hun . {{Sfn|Boivin|2018}} Nid oes tystiolaeth debyg ar gael o deyrnasiad Samsu-iluna , a alwodd Anu ac Enlil mewn un arysgrif yn unig sydd fwyaf tebygol yn ymwneud ag adfeddiannu dinasoedd deheuol . {{Sfn|Boivin|2018}} Anaml y soniodd brenhinoedd diweddarach o'r un llinach am y pâr, yn fwyaf tebygol fel rhan o fformiwlâu seremonïol a fwriadwyd i glymu eu teyrnasiad i draddodiad hirach . {{Sfn|Boivin|2018|pages=194–195}} 

Yn [[Assyria|Asyria]] , mae Anu yn ymddangos am y tro cyntaf mewn arysgrif o Shamshi-Adad I , a ddisgrifiodd ef fel un o'r duwiau a roddodd frenhiniaeth iddo . {{Sfn|Stephens|2013}} Daeth teml o Adad a adeiladodd yn Assur yn ddiweddarach i fod yn gysegredig i dduw'r tywydd ac i Anu . {{Sfn|George|1993}} {{Sfn|Schwemer|2007}} Roedd igam-ogam , Emelamanna ("tŷ pelydriad y nefoedd") yn cyd-fynd ag ef . {{Sfn|George|1993}} Mae Daniel Schwemer yn awgrymu bod paru'r ddau dduw hynny yn seiliedig ar y farn gyffredin mai tad a mab oeddent . {{Sfn|Schwemer|2007}} 

Nid oes unrhyw gyfeiriadau uniongyrchol at addoli Anu yn hysbys o'r rhan o'r Hen gyfnod Babylonaidd pan symudwyd cyltiau Uruk dros dro i Kish yng ngogledd Babilonia . {{Sfn|Krul|2018|p=13}} Eithriad posibl yw duwdod neu dduwiau a ddynodwyd gan y logogram AN . <sup>d</sup> INANNA . {{Sfn|Krul|2018|p=13}} Fodd bynnag, cynigiwyd hefyd nad yw'n cynrychioli Anu ac Inanna fel pâr , fel y tybir yn gyffredin , {{Sfn|Beaulieu|2003|p=109}} ond amlygiad penodol o Inanna , {{Sfn|Krul|2018|p=13}} Urkitum. {{Sfn|Krebernik|2014a|p=419}} Ar hyn o bryd nid oes cytundeb ynglŷn â'r broblem hon mewn ysgolheictod ac mae pa dduwdod neu dduwiau y mae'n cyfeirio atynt yn parhau i fod yn ansicr . {{Sfn|Asher-Greve|Westenholz|2013|p=91}}

Mewn dogfennau o deyrnasiad llinach y Sealand Cyntaf , disodlwyd y triawd a oedd yn cynnwys Anu gan dyad Enlil ac Ea (Enki) . {{Sfn|Boivin|2018|p=67}} Nid yw'r unig restr dduw sy'n hysbys o archifau Sealand yn sôn am Anu o gwbl , ac yn syml mae'n dechrau gydag Enlil . {{Sfn|Boivin|2018}} Er hynny, tystir ef mewn ychydig restrau offrwm . {{Sfn|Boivin|2018|p=213}} Ar ben hynny, mae'n bosibl y gallai enw'r brenin Akurduana fod yn [[Dwyfenw|theofforig]] a dylid ei gyfieithu fel "llifogydd cynddeiriog Anu", er bod hyn yn parhau i fod yn ansicr ac efallai mai'r gair cyffredin "nef" yw'r cyfieithiad cywir o'r arwydd AN yn yr achos hwn yn lle . {{Sfn|Boivin|2018|p=41}} 

Nid yw'r ''Rhestr Demlau Babilonaidd'' , fel y'i gelwir , a gyfansoddwyd fwyaf tebygol yn y mileniwm cyntaf CC yn sôn am unrhyw demlau o Anu , er bod y dinasoedd mwyaf deheuol , ac eithrio Larsa , Ur ac Eridu , wedi'u cynrychioli'n wael yn gyffredinol ynddi . {{Sfn|George|1993}} Mae un testun litwrgaidd yn nodi bod teml Anu o'r enw Ekinamma o bosibl yn bodoli yn Kesh. {{Sfn|George|1993}} Mae'r emyn BRM IV 8 yn rhestru deg enw o demlau sy'n gysylltiedig ag ef , {{Sfn|George|1993}} gan gynnwys yr Eanki {{Sfn|George|1993}} a'r Egalankia , a leolir o bosibl yn Uruk . {{Sfn|George|1993}}

Yn y cyfnod Neo-Babilonaidd , dim ond noddfa fechan oedd gan Anu yn Uruk . {{Sfn|Krul|2018}} Disgrifiwyd ef fel dwyfoldeb cymharol ddibwys yn arferion crefyddol y cyfnod hwn . {{Sfn|Krul|2018}} {{Sfn|Beaulieu|2003}} Er bod archifau Neo-Babilonaidd lluosog o Uruk wedi'u cloddio a'u cyhoeddi , hyd yn hyn datgelodd ymchwil mai dim ond nifer fach o bobl yn dwyn enwau theofforig yn galw ar Anu cyn teyrnasiad Nabonidus , gyda chyfanswm o bump yn cael eu crybwyll yn hysbys dogfennau yn ôl yr amcangyfrif uchaf . {{Sfn|Beaulieu|2018|pages=197–198}} Yr enghraifft fwyaf hanesyddol nodedig yw Anu-aḫu-iddin , a oedd yn llywodraethwr Uruk yn ystod teyrnasiad Nabopolassar. {{Sfn|Beaulieu|2018}} Dechreuodd nifer yr enwau hyn godi yn ystod teyrnasiad Nabonidus. {{Sfn|Beaulieu|2018}} Mae dogfennau o deyrnasiad [[Darius I, brenin Persia|Dareius I]] yn dangos twf pellach , er bod enwau sy'n galw duwiau gogledd Babilonaidd yn bennaf , yn ogystal â Nanaya , Ishtar a Shamash (o Larsa) yn parhau i fod yn niferus . {{Sfn|Beaulieu|2018}} Cynigiwyd bod y newid o blaid Anu wedi cyflymu yn ystod teyrnasiad [[Xerxes I, brenin Persia|Xerxes I]]. {{Sfn|Beaulieu|2018}} Ar ôl gwrthryfel dinasoedd gogledd Babilonaidd yn erbyn rheolaeth Persia yn 484 BCE , mae'n ymddangos bod y brenin hwn wedi ad-drefnu strwythur traddodiadol clerigwyr Mesopotamiaidd , ac er na wrthryfelodd Uruk, nid oedd wedi'i eithrio rhag newidiadau . {{Sfn|Krul|2018}} Cynigiwyd bod yr offeiriaid hŷn , a oedd yn aml yn gysylltiedig â dinasoedd y gogledd ac a oedd yn ymwneud yn bennaf â chwlt Ishtar , yn cael eu disodli gan nifer o deuluoedd lleol pwerus a gysegrwyd i Anu . {{Sfn|Krul|2018}} Mae Julia Krul yn awgrymu bod eu haelodau'n debygol o gynllunio i ehangu cwmpas cwlt Anu yn y cyfnod Neo-Babilonaidd eisoes , ond nad oeddent yn gallu gwneud hynny oherwydd buddiannau'r brenhinoedd , a oedd yn ffafrio Marduk fel pennaeth y pantheon . {{Sfn|Krul|2018}} 

=== Diwygiadau diwinyddol yn Achaemenid a Seleucid Uruk ===
Arweiniodd dial Xerxes yn erbyn clerigwyr Uruk at gwymp Eanna fel canolbwynt bywyd crefyddol ac economi Uruk , a gwnaeth greu system newydd yn canolbwyntio ar addoli Anu a'i briod Antu , yn hytrach nag Ishtar a Nanaya , posibl . {{Sfn|Krul|2018}} Nid yw manylion ei ddatblygiad cynnar yn cael eu deall yn dda , gan fod testunau Mesopotamiaidd o flynyddoedd olaf rheol Achaemenid yn ymwneud â gweinyddu teml a materion crefyddol eraill yn brin . {{Sfn|Krul|2018}} Ni ddirywiodd y ddinas gyfan , a gwasanaethodd amrywiol ddibenion gweinyddol a milwrol , fel y tystiwyd er enghraifft mewn dogfennau o deyrnasiad Dareius II . {{Sfn|Krul|2018}} Fe'i disgrifiwyd hyd yn oed fel y ddinas fwyaf a mwyaf llewyrchus ym Mesopotamia yng nghanrifoedd olaf y mileniwm cyntaf CC . {{Sfn|Krul|2018}} Tybir bod esgyniad Anu i ben y pantheon swyddogol wedi'i gwblhau erbyn y flwyddyn 420 CC . {{Sfn|Beaulieu|2018}} Mewn enwau theofforig , mae eisoes yn dominyddu mewn dogfennau economaidd o deyrnasiad [[Artaxerxes I, brenin Persia|Artaxerxes I]] a [[Darius II, brenin Persia|Darius II]]. {{Sfn|Beaulieu|2018}} Mewn ffynonellau o'r cyfnod [[Ymerodraeth Seleucaidd|Seleucid]] canlynol , ymddengys bod cwlt Anu yn ffynnu . {{Sfn|Krul|2018}} Adeiladwyd teml newydd, a gysegrwyd ar y cyd iddo ef ac Antu , y Bīt Rēš (prif deml) {{Sfn|George|1993}} ar ryw adeg a daeth yn ganolfan newydd i fywyd crefyddol y ddinas . {{Sfn|Beaulieu|2018}} Daw'r ardystiad dyddiedig hynaf o'r strwythur hwn o destun a luniwyd yn wreiddiol yn ystod "teyrnasiad Seleucos ac Antiochos," yn ôl pob tebyg naill ai [[Seleucus I Nicator]] ac Antiochus I Soter (292/1 - 281/0 BCE) neu Antiochus . Fi a'i fab Seleucus (280/79 – 267/6 BCE) . {{Sfn|Krul|2018}} Roedd cyfadeilad Bīt Rēš hefyd yn cynnwys ziggurat newydd, yr Ešarra (Sumerian: "tŷ'r bydysawd") , {{Sfn|George|1993}} y strwythur mwyaf o'r fath sy'n hysbys o Mesopotamia ac yn ail fwyaf yn gyffredinol ar ôl cyfadeilad Elamite yn Chogha Zanbil. {{Sfn|Krul|2018}} Mae'n debyg bod ei enw wedi'i fenthyg o strwythur tebyg yn Nippur a gysegrwyd i Enlil . {{Sfn|Beaulieu|1997}}

Mae esboniadau lluosog wedi'u cynnig ar gyfer drychiad Anu , er bod yn rhaid iddynt aros yn ddamcaniaethol oherwydd diffyg tystiolaeth uniongyrchol . {{Sfn|Beaulieu|2018|p=203}} Dadleuwyd ei fod wedi'i fodelu ar safle [[Ahura Mazda]] yng nghrefydd yr Achaemenidsv, {{Sfn|Krul|2018}} ond mae Paul-Alain Beaulieu yn nodi , gan fod arwyddion cyntaf ohono eisoes yn weladwy o dan Nabonidus , ei bod yn annhebygol ei fod oedd yn batrwm ar grefydd Persia. {{Sfn|Beaulieu|2018|p=203}} Ar yr un pryd , mae'n ystyried ei bod yn bosibl bod gweinyddiaeth Achaemenid wedi annog addoli Anu , gan ei weld fel ffordd i gyfyngu ar ddylanwad [[Babilon]] a'i elitau ar drigolion dinasoedd Mesopotamia eraill . {{Sfn|Beaulieu|2018|p=205}} Mae cysylltiad tebyg wedi'i gynnig yn achos Anu a [[Zeus]] {{Sfn|Krul|2018|p=61}} ond mae hefyd yn parhau i fod yn ansicr . {{Sfn|Krul|2018}} Yn hytrach , mae Beaulieu yn cynnig bod cynydd Anu wedi'i ysbrydoli'n rhannol gan rwydwaith o gysylltiadau syncretiaeth rhyngddo ef , Anshar , a addolid hefyd yn Uruk , a'r prif dduw Asyria Ashur , y gellid ei uniaethu â'r olaf yn Asyria. {{Sfn|Beaulieu|1997|p=68}} Fodd bynnag , mae Julia Krul yn nodi nad oes sicrwydd bod Anshar yn cael ei ddeall mewn gwirionedd fel Ashur yn Uruk , heb sôn am ei fod yn cael ei ystyried yn ffurf ar Anu gan glerigwyr lleol . {{Sfn|Krul|2018|p=15}} Beaulieu ei hun yn cyfaddef y gallai'r rhan fwyaf o'r dystiolaeth a allai gefnogi ei ddamcaniaeth ddangos yn syml fod drychiad Assur ac Anu yn dibynnu ar fodelau tebyg sy'n bodoli eisoes , megis y diwinyddiaeth sy'n canolbwyntio ar Enlil . {{Sfn|Beaulieu|1997|p=69}} Gan fod Uruk wedi'i orfodi i dderbyn diwinyddiaeth Babilon yn ystod y cyfnod Neo-Babilonaidd , mae'n bosibl hefyd bod drychiad Anu yn cael ei weld fel amlygiad o hunaniaeth leol . {{Sfn|Beaulieu|2018|p=203}} Ar yr un pryd , nid yw'n amhosib bod cwlt canoledig newydd yr Anu wedi'i batrymu ar ddiwinyddiaeth Babilonaidd a gallai hyd yn oed nifer o wyliau a defodau Anu fod wedi'u patrwm ar ôl rhai Marduk . {{Sfn|Beaulieu|2018}} Gwyddys hefyd am enghreifftiau o ailysgrifennu cyfansoddiadau wedi'u neilltuo i Marduk neu Enlil i weddu i gwlt newydd yr Anu . {{Sfn|Beaulieu|1997}} Adnodd a ddefnyddiwyd yn gyffredin gan ddiwinyddion a hynafiaethwyr yn gweithio ar ddrychiad Anu oedd rhestrau duw , megis An = Anum , a roddodd y dystiolaeth angenrheidiol i gyfiawnhau'r newid hwn ac enghreifftiau eraill o ailstrwythuro'r pantheon dinas . {{Sfn|Beaulieu|1992|p=68}} Yn fwyaf tebygol roedd y diddordeb cynyddol mewn seryddiaeth a seryddiaeth ymhlith y clerigwyr hefyd yn chwarae rhan . {{Sfn|Krul|2018|p=20}}

=== Uruk yn y cyfnodau Seleucid hwyr a Parthian ===
Er y rhagdybir bod gweithgaredd crefyddol yn Uruk wedi parhau trwy'r cyfnod Seleucid hwyr a'r cyfnodau [[Parthia|Parthian]] cynnar , dinistriwyd rhan fawr o gyfadeilad Bīt Rēš gan dân yn y pen draw . {{Sfn|Krul|2018}} Fe'i hailadeiladwyd fel caer , a thra bod teml fechan wedi'i hadeiladu wrth ei hymyl yn y cyfnod Parthian , mae'n debyg nad oedd duwiau Mesopotamiaidd yn cael eu haddoli yno mwyach . {{Sfn|Krul|2018}} Yn ôl arysgrif Groeg dyddiedig i 111 CE , roedd y duwdod a addolir yn Uruk yn y mileniwm cyntaf cynnar yn ymddangos fel arall yn anhysbys Gareus , y mae ei deml ei hadeiladu yn ystod teyrnasiad Vologases I o Parthia mewn arddull tramor yn debyg i adeiladau Rhufeinig. {{Sfn|Krul|2018}} Mae'r testun cuneiform terfynol o'r safle yn dabled seryddol dyddiedig i 79 neu 80 CE , o bosibl y testun cuneiform olaf a ysgrifennwyd yn yr hynafiaeth . {{Sfn|Krul|2018}} Tybir bod gweddillion olaf crefydd a diwylliant lleol Uruk wedi diflannu erbyn y goncwest [[Sassaniaid|Sasanaidd]] ar Mesopotamia , er y gallai addoli duwiau unigol fod wedi goroesi ysgrifennu cuneiform . {{Sfn|Krul|2018}}

== Mytholeg ==

=== Swmeraidd ===

==== Myth creu Sumerian ====
{{Prif|Sumerian creation myth}}Y brif ffynhonnell o wybodaeth am y myth creu Sumerian yw'r prolog i'r gerdd epig ''[[Epig Gilgamesh|Gilgamesh, Enkidu, a'r Netherworld]]'' , <ref>{{Cite book|title=Gilgamesh, Enkidu, and the Netherworld|publisher=Oriental Institute, Oxford University|location=Oxford, UK|url=http://etcsl.orinst.ox.ac.uk/section1/tr1814.htm|at=1.8.1.4}}</ref> {{Sfn|Kramer|1961}} sy'n disgrifio'n gryno y broses o greu: ar y dechrau , dim ond Nammu, y môr cyntefig. {{Sfn|Kramer|1961}} Yna , mae Nammu yn rhoi genedigaeth i An (yr enw Sumerian ar Anu) , yr awyr , a Ki , y ddaear . {{Sfn|Kramer|1961}} Mae An a Ki yn paru â'i gilydd , gan achosi Ki i roi genedigaeth i Enlil , duw y gwynt . {{Sfn|Kramer|1961}} Mae Enlil yn gwahanu An oddi wrth Ki ac yn cario'r ddaear fel ei barth , tra bod An yn cario'r nen . {{Sfn|Kramer|1961}}

Yn Sumerian , defnyddiwyd y dynodiad " ''An'' " yn gyfnewidiol â " y nefoedd " fel ei bod yn amheus mewn rhai achosion a yw'r duw An neu'r nefoedd yn cael ei ddynodi o dan y term . {{Sfn|Levine|2000|p=4}} {{Sfn|Leeming|Page|1996|p=109}} Mewn cosmogoni Sumerian , roedd y nefoedd yn cael ei rhagweld fel cyfres o dri chromen yn gorchuddio'r ddaear wastad; {{Sfn|Nemet-Nejat|1998|p=180}} {{Sfn|Stephens|2013}} Credwyd bod pob un o'r cromenni hyn o'r nefoedd wedi'u gwneud o faen gwerthfawr gwahanol . {{Sfn|Nemet-Nejat|1998|p=180}} Credid mai An oedd yr uchaf a'r pellaf o'r cromenni hyn, y credid eu bod wedi'u gwneud o garreg goch . {{Sfn|Stephens|2013}}  

==== mythau Inanna ====
[[File:Tablet_describing_goddess_Inanna's_battle_with_the_mountain_Ebih,_Sumerian_-_Oriental_Institute_Museum,_University_of_Chicago_-_DSC07117.JPG|bawd|Tabled glai Sumerian wreiddiol ''Inanna ac Ebih'', sydd ar hyn o bryd wedi'i lleoli yn y Sefydliad Dwyreiniol ym [[Prifysgol Chicago|Mhrifysgol Chicago]]]]

Cerdd 184-llinell a ysgrifennwyd yn Sumerian gan y barddes Akkadian Enheduanna yw ''Inanna ac Ebih'' , <ref>{{Cite book|title=Inanna and Ebih (alt: Goddess of the Fearsome Divine Powers)|last=Enheduanna|author-link=Enheduanna|publisher=Oriental Institute, Oxford University|location=Oxford, UK|url=http://etcsl.orinst.ox.ac.uk/section1/tr132.htm|at=1.3.2}}</ref> a adnabyddir fel arall fel ''Duwies y Pwerau Dwyfol'' Ofnadwy. {{Sfn|Karahashi|2004|p=111}} Mae'n disgrifio gwrthdaro wyres An , Inanna , â Mynydd Ebih , mynydd yng nghadwyn mynyddoedd [[Zagros]]. {{Sfn|Karahashi|2004|p=111}} Ymddengys yn fyr mewn golygfa o'r gerdd lle mae Inanna yn deisebu arno i ganiatáu iddi ddinistrio Mynydd Ebih . {{Sfn|Karahashi|2004|p=111}} Mae An yn rhybuddio Inanna i beidio ag ymosod ar y mynydd , {{Sfn|Karahashi|2004|p=111}} ond mae hi'n anwybyddu ei rybudd ac yn mynd ati i ymosod a dinistrio Mynydd Ebih beth bynnag . {{Sfn|Karahashi|2004|p=111}}

Mae'r gerdd ''Inanna Takes Command of Heaven'' yn adroddiad hynod dameidiog , ond pwysig , o oresgyniad Inanna o deml Eanna yn Uruk . {{Sfn|Harris|1991}} Mae'n dechrau gyda sgwrs rhwng Inanna a'i brawd Utu lle mae Inanna yn galaru nad yw teml Eanna o fewn eu parth ac yn penderfynu ei hawlio fel ei phen ei hun . {{Sfn|Harris|1991}} Daw'r testun yn fwyfwy darniog ar y pwynt hwn yn y naratif , {{Sfn|Harris|1991}} ond ymddengys ei fod yn disgrifio ei thaith anodd trwy gorstir i gyrraedd y deml , tra bod pysgotwr yn ei chyfarwyddo ar ba lwybr sydd orau i'w gymryd . {{Sfn|Harris|1991}} Yn y pen draw, mae Inanna yn cyrraedd An, sy'n cael ei syfrdanu gan ei haerllugrwydd , ond serch hynny yn cyfaddef ei bod wedi llwyddo a bod y deml bellach yn faes iddi . {{Sfn|Harris|1991}} testun gydag emyn yn egluro mawredd Inanna . {{Sfn|Harris|1991}} Gall y myth hwn gynrychioli eclips yn awdurdod offeiriaid An yn Uruk a throsglwyddiad pŵer i offeiriaid Inanna . {{Sfn|Harris|1991}}

=== Akkadian ===

==== ''Epig o Gilgamesh'' ====
Mewn golygfa o ''[[Epig Gilgamesh|Epig Akkadian Gilgamesh]]'', a ysgrifennwyd ddiwedd yr ail fileniwm CC , mae merch Anu , Ishtar , sy'n cyfateb i Inanna yn y Dwyrain Semitig , yn ceisio hudo'r arwr Gilgamesh. {{Sfn|Dalley|1989|p=80}} Pan fydd Gilgamesh yn dirmygu ei chynnydd , {{Sfn|Dalley|1989|p=80}} Ishtar yn ddig yn mynd i'r nefoedd ac yn dweud wrth Anu fod Gilgamesh wedi ei sarhau . {{Sfn|Dalley|1989|p=80}} Anu yn gofyn iddi pam ei bod yn cwyno iddo yn lle wynebu Gilgamesh ei hun . {{Sfn|Dalley|1989|p=80}} Ishtar yn mynnu bod Anu yn rhoi Tarw Nefoedd iddi {{Sfn|Dalley|1989|p=80}} ac yn tyngu, os na fydd yn ei roi iddi , y bydd yn torri i lawr byrth yr Isfyd ac [[Sombi|yn codi'r meirw i fwyta'r byw]]. {{Sfn|Dalley|1989|p=80}} Mae Anu yn rhoi Tarw Nefoedd i Ishtar , ac mae Ishtar yn ei anfon i ymosod ar Gilgamesh a'i ffrind Enkidu. {{Sfn|Dalley|1989}} Mae golygfa o ''Epig'' [[Ugarit|Ugaritig]] Aqhat lle mae'r dduwies ryfelgar Anat yn wynebu'r prif dduw El i fynnu caniatâd i ladd yr arwr o'r un enw ar ôl cael ei geryddu ganddo pan ofynnodd am ei fwa wedi'i gymharu â'r adran hon o'r ''Epig o Gilgamesh''. {{Sfn|Wyatt|1999|p=244}}

==== Adapa myth ====
Ym myth Adapa , sy'n cael ei dystio gyntaf yn ystod y Cyfnod Kassite , mae Anu yn sylwi nad yw gwynt y de yn chwythu tua'r tir am saith diwrnod . {{Sfn|McCall|1990|p=65}} Mae'n gofyn i'w ''sukkal'' Ilabrat y rheswm . {{Sfn|McCall|1990|p=65}} Mae Ilabrat yn ateb hynny oherwydd bod Adapa , offeiriad Ea (sy'n cyfateb i Enki yn y Dwyrain Semitig) yn Eridu, wedi torri adain gwynt y de . {{Sfn|McCall|1990|p=65}} Anu yn mynnu bod Adapa yn cael ei wysio o'i flaen , {{Sfn|McCall|1990|p=65}} ond , cyn i Adapa fynd allan , mae Ea yn ei rybuddio i beidio â bwyta dim o'r bwyd nac yfed dim o'r dŵr mae'r duwiau'n ei gynnig iddo , oherwydd mae'r bwyd a'r dŵr wedi'u gwenwyno. {{Sfn|McCall|1990}} Mae Adapa yn cyrraedd o flaen Anu ac yn dweud wrtho mai'r rheswm iddo dorri adain gwynt y de oedd oherwydd ei fod wedi bod yn pysgota am Ea a bod gwynt y de wedi achosi storm, a oedd wedi suddo ei gwch . {{Sfn|McCall|1990|p=66}} Mae ceidwaid drysau Anu, Dumuzid a Ningishzida , yn siarad o blaid Adapa . {{Sfn|McCall|1990|p=66}} Mae hyn yn tawelu cynddaredd Anu ac mae'n gorchymyn , yn lle bwyd a dŵr marwolaeth , i Adapa gael bwyd a dŵr anfarwoldeb fel gwobr . {{Sfn|McCall|1990|p=66}} Mae Adapa , fodd bynnag , yn dilyn cyngor Ea ac yn gwrthod y pryd . {{Sfn|McCall|1990|p=66}} Roedd hanes Adapa yn annwyl gan ysgrifenyddion, a welodd ef fel sylfaenydd eu masnach {{Sfn|Sanders|2017}} ac mae llu helaeth o gopïau ac amrywiadau o'r myth wedi'u canfod ar draws Mesopotamia , yn rhychwantu cwrs cyfan hanes Mesopotamia . {{Sfn|Sanders|2017}} Mae stori ymddangosiad Adapa o flaen Anu wedi'i gymharu â stori Iddewig ddiweddarach Adda ac Efa , a gofnodwyd yn [[Llyfr Genesis]]. {{Sfn|Liverani|2004}} Yn yr un modd ag y mae Anu yn gorfodi Adapa i ddychwelyd i'r ddaear ar ôl iddo wrthod bwyta bwyd anfarwoldeb , mae'r [[Jehofa|ARGLWYDD]] yn y stori Feiblaidd yn gyrru Adda allan o [[Gardd Eden|Ardd Eden]] i'w atal rhag bwyta ffrwyth pren y bywyd.. {{Sfn|Liverani|2004|p=22}} Yn yr un modd , roedd Adapa yn cael ei weld fel y prototeip ar gyfer yr holl offeiriaid; {{Sfn|Liverani|2004|p=22}} tra bod Adda yn Llyfr Genesis yn cael ei gyflwyno fel prototeip yr holl ddynolryw . {{Sfn|Liverani|2004|p=22}}

==== ''Erra ac Išum'' ====
Yn y gerdd epig ''Erra ac Išum'', a ysgrifennwyd yn Akkadian yn yr wythfed ganrif CC , mae Anu yn rhoi Erra , duw dinistr , y Sebettu , a ddisgrifir fel arfau personol . {{Sfn|Stephens|2013}} Anu yn cyfarwyddo Erra i'w defnyddio i gyflafanu bodau dynol pan fyddant yn gorboblogi ac yn dechrau gwneud gormod o sŵn (Tabled I , 38ff) . {{Sfn|Stephens|2013}}

=== Hurrian ===
Mae un o'r mythau sy'n perthyn i'r hyn a elwir yn "Kumarbi Cycle" yn cynnwys Anu ymhlith y duwiau dan sylw . {{Sfn|Beckman|2011}} Er ei fod yn hysbys yn bennaf o gyfieithiad [[Hetheg]] , mae'r myth yn perthyn i ardal ddiwylliannol Hurrian , ac mae wedi'i osod i raddau helaeth mewn lleoliadau yn Syria a Mesopotamia , yn hytrach nag [[Asia Leiaf|Anatolia]]. {{Sfn|Beckman|2011}} Mae'n nodi mai Alalu oedd y "brenin yn y nefoedd" yn y gorffennol pell , ac roedd Anu yn gweithredu fel cludwr cwpan iddo, ond nid yw'n esbonio tarddiad y naill dduwdod na'r llall . {{Sfn|Beckman|2011|pages=26–27}} naw mlynedd , gwrthryfelodd Anu yn erbyn ei oruchafiaeth , ei ddirmygu a gwneud iddo ffoi i'r isfyd . {{Sfn|Beckman|2011}} Fodd bynnag, ar ôl naw mlynedd arall , ymosododd ei gludwr cwpan ei hun , Kumarbi , "scion Alalu", arno i gipio brenhiniaeth iddo'i hun . {{Sfn|Beckman|2011}} Ceisiodd Anu ffoi i'r nefoedd, ond mae Kumarbi yn brathu organau cenhedlu Anu a'u llyncu . {{Sfn|Burkert|2005}} O ganlyniad i lyncu organau cenhedlu Anu , mae Kumarbi yn cael ei drwytho â mab Anu Teshub ( Tarḫunna yn y cyfieithiad Hetheg ) a dwy dduwdod arall , Tashmishu ac afon [[Afon Tigris|Tigris]]. {{Sfn|Beckman|2011}} Anu yn ei wawdio am hyn . {{Sfn|Beckman|2011}} Ganed Teshub wedi hynny o benglog hollt Kumarbi mewn modd o'i gymharu gan Beckman â genedigaeth [[Athena]] ym mytholeg Roeg , {{Sfn|Beckman|2011}} a thra bod gweddill y naratif wedi'i gadw'n wael mae'n hysbys ei fod yn osgoi ymdrechion Kumarbi i'w ddinistrio. {{Sfn|Beckman|2011}}

Cynigiodd Wilfred G. Lambert fod myth Mesopotamaidd anhysbys hyd yn hyn am wrthdaro rhwng Alala ac Anu yn bodoli ac yn ysbrydoli'r traddodiad Hurro-Hititaidd ynghylch eu gwrthdaro . {{Sfn|Lambert|2013}}

== Perthnasedd diweddarach ==

[[File:The_Mutilation_of_Uranus_by_Saturn.jpg|bawd|''Llurguniad Wranws gan Sadwrn'' ( {{circa}} 1560 ) gan [[Giorgio Vasari]] a Cristofano Gherardi . Mae'r teitl yn defnyddio'r enwau Lladin ar gyfer Ouranos a [[Cronos|Kronos]], yn y drefn honno.]]
Gwyddys am gyfeiriad at achyddiaeth duwiau cyffelyb i ''Enūma Eliš'' , a thrwy estyniad i Anu , o ysgrifau Eudemus o Rhodes , myfyriwr o [[Aristoteles|Aristotlys]] , na chedwir ei waith ond fel dyfyniadau a roddwyd gan Damascius , llenor neoplatonaidd a drigai yn y chweched ganrif OC:{{Dyfyniad}}Ni wyddys pa ffynhonnell y dibynodd Eudemos arni , er y gellir diystyru Berossus yn sicr gan ei bod yn annhebygol fod y cyntaf wedi byw yn ddigon hir i ddarllen gweithiau'r olaf . {{Sfn|Lambert|2013|p=422}} Ymhellach , mae cynnwys Enlil (Illilos) yn hafal i Ea (Aos) ac Anu (Anos) yn dangos , er yn debyg i'r ''Enūma Eliš'' , nad oedd y ffynhonnell a ddefnyddiwyd yn union yr un fath . {{Sfn|Lambert|2013}} Gwahaniaeth pellach yn hanes Eudemus yw'r ffaith bod tarddiad Mummu (Mōymis) yn glir , tra nad yw'r gwaith Babilonaidd dan sylw yn ei esbonio'n uniongyrchol . {{Sfn|Lambert|2013}} 

Mae wedi bod yn dadlau cyfres o coups dwyfol a ddisgrifiwyd yn y myth Kumarbi yn ddiweddarach daeth y sail ar gyfer y stori creu Groeg a ddisgrifir yn y gerdd hir ''Theogony'' , a ysgrifennwyd gan y bardd [[Boeotia|Boeotian]] Hesiod yn y seithfed ganrif CC . {{Sfn|Burkert|2005}} Fodd bynnag , mae Gary Beckman yn tynnu sylw at y ffaith nad yw'n amhosibl bod y ddau chwedl wedi datblygu'n syml o fotiffau tebyg a oedd yn bresennol ym Môr y Canoldir hynafol a rennir (" ''koine'' ") ac nad oedd Hesiod o reidrwydd yn dibynnu'n uniongyrchol ar draddodiad Kumarbi . {{Sfn|Beckman|2011}} Yng ngherdd Hesiod, mae'r awyr-dduw cyntefig Ouranos yn cael ei ddymchwel a'i ysbaddu gan ei fab [[Cronos|Kronos]] yn yr un modd ag y mae Anu yn cael ei ddymchwel a'i ysbaddu gan Kumarbi yn stori Hurrian . {{Sfn|Mondi|1990}} {{Sfn|Burkert|2005}} Yna , yn ei dro, dymchwelir Kronos gan ei fab ei hun [[Zeus]]  . {{Sfn|Burkert|2005}} Mewn un myth Orffig , mae Kronos yn brathu organau cenhedlu Ouranos yn union yr un modd ag y mae Kumarbi yn ei wneud i Anu . {{Sfn|Burkert|2005}} Serch hynny , noda Robert Mondi nad oedd gan Ouranos erioed arwyddocâd mytholegol i'r Groegiaid yn debyg i arwyddocâd Anu i'r Mesopotamiaid . {{Sfn|Mondi|1990}} Yn lle hynny , mae Mondi yn galw Ouranos yn "adlewyrchiad gwelw o Anu" , {{Sfn|Mondi|1990}} gan nodi "ar wahân i'r myth ysbaddu , ychydig iawn o arwyddocâd sydd ganddo fel personoliaeth gosmig o gwbl ac nid yw'n gysylltiedig â brenhiniaeth mewn unrhyw ffordd systematig". {{Sfn|Mondi|1990}}

Yn yr hynafiaeth hwyr , ceisiodd awduron fel Philo o Byblos orfodi fframwaith olyniaeth dynastig y straeon Hethiaid a Hesiodig ar fytholeg Canaaneaidd , {{Sfn|Mondi|1990}} ond mae'r ymdrechion hyn yn cael eu gorfodi ac yn gwrth-ddweud yr hyn yr ymddengys fod y rhan fwyaf o Ganaaneaid wedi'i gredu mewn gwirionedd . {{Sfn|Mondi|1990}} Ymddengys fod y rhan fwyaf o Ganaaneaid yn ystyried El a Baal yn llywodraethu ar yr un pryd . {{Sfn|Mondi|1990|p=171}}

== Dolenni allanol ==

'''Dolenni allanol'''{{Rheoli awdurdod}}
<references />
Defnyddir y nodiadau hyn ar y dudalen hon:
Dychwelyd at Anu.
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/wiki/Anu"