Хьадд

Ислам
Исламан арканаш
Тоьшалла Ламаз Марха Закат Хьаж
Ийманан арканаш
АллахӀ (Тавхьид) Маликаш Пайхамарш Жайнаш Къемат-де Къадр
Истори а, бусалбанаш а
Мухьаммад Халифаш Асхьабаш Ансараш МухӀажираш Салафш 12 имам
Коьрта тобанаш
Суннатхой ШийӀаш Ибадхой
Ӏилма
Къуръан Тафсир Суннат Ӏакийдат Калам ШарӀ ФикъхӀ Философи Суьпалла
Культура а, йукъаралла а
Мехкаш Зудайалор Зударий Исбаьхьалла ЦӀерш Маьждигаш Рузма Экономика
Хьажа иштта
Дешарш Литература Терминаш Эсхатологи

Хьадд (Ӏарб. حد — чохьваллор, сацор) — оьздангаллин а, йукъараллин а низам дохорна шариӀатан суьдхочо ен кхел. Иштта кхелйо хӀокху зулмашна: сий дайар, боьха лелар, харц тешаллаш дар, эладиташ лелор, вахон маларш мийлар, шовкъе ловзарех ловзар, курхаллаш а, хӀилланаш а, хьарамлонаш а леладар, кхин тӀе Къуръано а, Мухьаммад (АллахӀера салам-маршалла хуьлда цунна) пайхӀамаран суннато а бохучунна дуьхьалдерг леладарна.

Хьадд кхел ца йо цхьана стаган зулам дарна, ткъа йо низам дохорна, хьадд хӀуъа а дина кхочушъян еза^{[ком 1]}. Иза кхочушйо 40 - 100 гӀаж я шед тохарца^{[ком 2]}. Кхел чекхъяьлчи зуламхо дохко вала веза (тауба), шен бехк эца а беза (каффара)^[1].

Хьадд шариӀатан суьдхочун бен тоха йиш йац, цуо билгалдоккху массазза тоха еза а, тохаран ницкъ а^{[ком 3]}. Тохаран ницкъалла тӀех сов хила а йиш йац, кхелъеш ца виерхьама а, чоьхьара меженаш ца лазорхьама а. Нагахь кхелахо веллехь, тӀаккха, цхьаьна мазхӀабашкахь цуьнан тӀаьхьенашна рицкъ дала деза (дийа) йукъараллин бахам тӀиера, кхечу мазхӀабашкахь — цхьан а бехке ца лору иза валарна, закон доцург. Хьадд кхочушъян мега муьлххачу йукъараллин меттигехь, маьждиг йукъара даьккхичхьа. Зудчун кхел кхочушъеш ца магадо цуьнан дегӀ дерзана далар (Ӏоврат), ткъа стаган тӀехь хила еза кхел яйн ца еш бедар^[1].

ШираӀусманийн бакъонашца хьадд хийца йиш яра доккхачу ахчанан гӀуданца. И низам тӀеэцна закон дина хӀинцалера дукхах йолчу бусалба нах бехачу пачхьалкхаша^[1].

• Боголюбов А. С. Хадд // Ислам: энциклопедический словарь / отв. ред. С. М. Прозоров. — М. : Наука, ГРВЛ, 1991. — С. 261.