Genomska mutacija
Genomske mutacije imaju za posljedicu izmjenu normalnog diploidnog hromosomskog broja (''2n'') za [[n, tj. za jedan ili više haploidnih setova hromosoma (euploidija: haploidija, triploidija, poliploidija). Prema porijeklu dodatnih garnitura, poliploidija može biti autopoliploidija (uvišestručavanje soptvenog genoma) ili alopoliploidija (heteroploidija: dodavanje stranih genoma putem hibridiracije.
a, b - lubenica i banana bez košpica
c - veliki plodovi jabuke
Poliploidne ćelije i/ili organizmi su oni koji u hromosomskoj garnituri imaju više od dva uparena seta homolognih hromosoma. Većina vrsta čije ćelije imaju jedra (eukarioti) su diploidni, što znači da imaju dva seta hromosoma – po jean set naslijeđen od svakog roditelja. Međutim, kod nekih organizama se javlja poliploidija, koja je posebno česta kod biljaka.
Pored toga, poliploidija se također javlja i u nekim tkivima životinja koja su inače diploidna, kao što je mišićno tkivo čovjeka. Ovo je poznato kao endopoliploidija. Vrste čija ćelije nemaju jedara (prokarioti) su haploidni organizmi, sa samo jednim hromosomom u svakoj ćeliji. Većina eukariota imaju diploidna ćelije, ali proizvode haploidne gamete (jajne ćelije i spermatozoidi) poslije mejoze. Kod viših biljaka i višećelijskih algi, gametofitna generacija je haploidna, koja gamete proizvodi putem mitoze. A monoploidi imaju samo jedan set hromosoma, a termin se obično primjenjuje na ćelije ili organizme koji su normalno diploidne. Mužjak pčele (trut) i drugih Hymenoptera, na primjer, su monoploidi.[1][2]
Poliploidija se odnosi na numeričke promjene u čitavom (haploidnom) setu hromosoma. Organizmi u kojem određeni hromosomi ili hromosomski segment nedovoljno zastupljena ili se kaže da su aneuploidi. Stoga je razlika između aneuploidije i poliploidije u tome da se aneuploidija odnosi na numeričke promjene u dijelu hromosomskog seta, a poliploidija – na numeričke promjene u čitavom setu hromosoma.
Poliploidija se može pojaviti zbog abnormalne podjele ćelija i u mitozi, ali se obično događa u metafazi mejoze.
- Poliploidizacija je proces spontane ili inducirane konverzije ćelija ili individua iz haploidnog ili diploidnog stanja − u poliploidno, putem C-mitoze C-mejoze ili endomitoze (u kojoj podjelu hromosoma ne ptrati podela ćelije). Agensi koji mogu izazivati poliploidiju označeni su kao poliploidogeni faktori.[3]
Autopoliploidija
[uredi | uredi izvor]Autopoliploidi su poliploidi s više hromosomskih setova koji su izvedeni iz jedne te iste vrste. Autopoliploidi mogu nastati nakon spontanog, prirodnog uvišestručavanje genoma, kao kod krompira ili se mogu formirati fuzijijom nenormalnih 2n (nereduciranih) gameta. Kao primjeri autotriploida češto se pominju banane i jabuke mogu se . Autopoliploidne biljke obično ispoljavaju polisomno nasljeđivanje, a samim tim imaju i nisku fertilnost. Obično se propagiraju kloniranjem.
Alopoliploidija
[uredi | uredi izvor]Alopoliploidi su poliploidi sa hromosomima proisteklim iz iz različitih vrsta. Upravo to je rezultat množenja broja hromosoma u F1 hibridima. Jedan od primjera alopoliploidije je Triticale, koji ima šest seta hromosoma, aloheksaploid, od kojih četiri potiču od pšenice (Triticum turgidum) i dva iz raži (Secale cereale).
- Amfidiploidi su vid alopoliploida, koji su tetraploidni, a sadrže diploidni hromosomski set oba roditelja. Neki od najboljih primjera alopoliploida su iz porodice kupusnjača (Brasicacae). Tzv. trokut U opisuje odnose između tri zajedničke diploidne kupusnjačae (B. oleracea, B. rapa i B. nigra) i tri alotetraploida (B. napus, B. juncea i B. carinata) izvedena iz hibridizacije između diploidnih vrsta.[3][4]
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Ibrulj S., Haverić S., Haverić A. (2008): Citogenetičke metode – Primjena u medicini . Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), Sarajevo,ISBN 978-9958-9344-5-2.
- ^ Hadžiselimović R. (2005): Bioantropologija – Biodiverzitet recentnog čovjeka. Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), Sarajevo, ISBN 9958-9344-2-6.
- ^ a b Rieger R. Michaelis A., Green M. M. (1976): Glossary of genetics and cytogenetics: Classical and molecular. Springer-Verlag, Heidelberg - New York, ISBN 3-540-07668-9; ISBN 0-387-07668-9.
- ^ Griffiths, Anthony J. F. (1999). An Introduction to genetic analysis. W.H. Freeman, San Francisco, ISBN 0-7167-3520-2.