Niobiom

E 1801, ar c'himiour saoz Charles Hatchett a zizoloas un elfenn nevez en un tamm kailh a zeue eus ar Stadoù-Unanet ; kolombiom e voe an anv a roas dezhi, hervez anv barzhel Amerika. Ne ouie ket avat e oa an elfenn nevez mesket gant tantalom (mesket eo Nb ha Ta er ferrokolombit, evel meneget amañ a-uc'h), ar pezh a lakaas reuz e bed ar gimiezh. Droukvesket e voe niobiom ha tantalom ; neuze e voe kredet e oa pemp elfenn disheñvel, a voe anvet niobiom (< Niobe), tantalom (< Tantalos), dianiom (< Diana), pelopiom (< Pelops) hag ilmeniom (< Menez Ilmen en Oural), pa ne oa eus an teir elfenn diwezhañ nemet niobiom pe ur meskaj niobiom-tantalom^[2].
Etre 1864 ha 1866 e voe diskouezet splann ne oa nemet div elfenn aze, an niobiom hag an tantalom. Adalek 1866 e teuas ar c'himiour suis Jean Charles Galissard de Marignac a-benn da genderc'hañ niobiom didantaliom, na voe ket arveret kent 1920 (da fardañ lampoù dre gannder)^[3]. Buan e voe an niobiom erlerc'hiet gant ar wolfram evit an arver-se.

• Daou anv a voe arveret betek 1953 : kolombiom (Cb) er Stadoù-Unanet ha niobiom (Nb) en Europa, daoust ma oa bet divizet implijout niobiom hepken e 1949 ha ma voe niobiom degemeret gant an IUPAC^[4] e 1950 goude ur meni brezel a badas tost da gant vloaz.

Ur metal orjalennus eo an niobiom, da lavaret eo e c'haller e astenn hep na dorrfe — kaletoc'h e teu pa vez dambur avat.
Kewarellek eo, da lavaret eo e vez desachet hepken gant ur gwarellvaez hep bezañ argaset gantañ.
Dreistreüs e teu da vezañ pa vez lakaet yenoc'h eget -150 ° C.

E 2 468 °C e teuz an niobiom. Diaes-tre eo e oksidañ, ha pa zeuer a-benn e c'han gwiskadoù kaeelloù.
Peuzheñvel ouzh re an tantalom eo perzhioù kimikel an niobiom, ha dre m'eo marc'hadmatoc'h ha paotoc'h e vez alies arveret Nb e-lec'h Ta.

⁹³Nb eo an izotop stabil nemetañ a zo en natur. Tremen 32 izotop all zo bet kevanaozet, eus ⁸¹Nb betek ¹¹³Nb, ⁹²Nb o vezañ an hini stabilañ (hanter-vuhez : 34,7 milion a vloavezhioù).

• Adalek ar bloavezhioù 1920 e voe merzet e talvez an niobiom da greñvaat an dir, ar pezh a reer hiziv c'hoazh : war-dro 90 % eus an niobiom a vez kenderc'het a ya da fardañ dir evit ar greanterezh nukleel, ar c'hirri-nij, ar fuc'helloù hag all.
• Kendeuzet gant germaniom (Nb₃Ge), staen (Nb₃Sn) pe ditaniom (NbTi) e teu an niobiom da vezañ dreistreüs pa c'houzañv redoù tredan kreñv ha gwarellvaezioù ; dre ar perzh-se e farder mekanikoù-tredan ha tredanwarelloù, hag ivez binvioù evit ar vezegiezh.
• Strinkennoù niobat litiom LiNbO₃ zo arveret er pellgehenterezh (pellgomzoù hezoug, gouluzerioù luc'hek).
• Er brageriz ez implijer niobiom da reiñ livioù d'ar metaloù, hag ivez abalamour ma ne ro allergiezh ebet ; en abeg d'ar pezh diwezhañ-mañ e vez an niobiom arveret er surjianerezh.
• Ur metal nobl eo an niobiom er voneizoniezh evel an aour pe an arc'hant, a-benn lakaat livioù hag arlivioù er metal.

Molibden ha vanadiom a c'hall erlec'hiañ an niobiom en dir, evel tantalom ha titaniom ; prierezhioù, wolfram, tantalom ha molibden a vez lakaet e-lec'h niobiom en ardivinkoù a rank labourat e gwrezverkoù uhel.
Alies avat ne vez ket an erlec'hiadoù par d'an niobiom er greantelezh, evit abegoù efedusted pe goust.