Erotegezh

Ar garantez eo ar perzh boutin a zo d'an erotegezh (ar broud revel) ha d'ar bornografiezh (an darempred revel diskouezet).
Diouzh pep den eo ar vevenn etre an div e gwirionez, hervez ar gementad a noazhder korfel – didro pe ameeun – a vroud an eros : lod tud a gav erotegezh en ur pezh dilhad peogwir ez ijinont ar pezh a zo kuzhet, padal e veze erotek kilpenn ur Japanez a-wechall ; hiziv er bed islamek e c'hourc'hemenner d'ar maouezi kuzhat galloud erotek o fennad-blev, evel ma veze graet gwechall en Europa gristen^[2]. Ne c'haller ket eta lakaat ur vevenn splann etre ar garantez romantel hag ar garantez revel ^{(Daveoù a vank)}.

• Erotegezh ? Pornografiezh ?
•  
  L'origine du monde, Gustave Courbet (1866)
•  
  Nu artistique féminin, Jean-Christophe Destailleur (2011)

En oberennoù henc'hresian e tiforc'hed etre an an ἀγάπη agápē "ar garantez hollvedel" hag an ερως eros "ar garantez revel"^[3]. Heñvel e oa en Impalaeriezh roman, ma tiforc'hed etre droukc'hoant Kupidon hag ar garantez (caritas e latin, a zo kenster gant agápē).

Un dibab damheñvel a vez graet gant Japaniz, en embann o bannoù-treset manga, pa ziforc'hont etre an doare エッチ Etchi a lakaont da erotek dre ma tiskouezont noazhder hep darempredoù revel, hag an doare 変態 Hentai a lakaont da bornografek dre ma tiskouezont kediadennoù. E gwirionez emañ an diforc'h er c'hementad a c'halloud erotek a zo er skeudennoù, evit klask sevel un istor a zesacho ar muiañ a lennerien.

• Manga Ecchi
•  
  Manga Hentai

 

Alies e sav ur santad erotek e spered un den dirak un tamm eus korf un den all, pe dirak un den all gwisket gant dilhad berr pe beg. Perzh an erotegezh aze eo ar c'hoant da dañva muioc'h eus ar pezh a chom kuzh, a zo treüc'het gant ar faltazi – abalamour d'an anadenn-se eo e kaver erotekoc'h alies ur c'horf hanter-ziwisket eget ur c'horf en noazh-ran.

Dre faltazi ivez e sav an erotegezh diwar forc'hellegezh un emzalc'h pe ul lavarenn, abalamour ma vez broudet gwelloc'h ar c'hoant revel en degouezhioù-se eget pa vez roet pep tra diouzhtu ; alies e ya an erotegezh da get etre daou zen goude al lesaat.

Un efed all eus al liamm a zo etre an erotegezh hag ar faltazi eo ar fetichegezh revel, da lavaret eo ar santadoù erotek a sav diwar traezoù n'o deus pouez erotek a-ziabarzh ebet peurliesañ : al lêr, ar feur, ar botoù, ar gloan da skouer. D'an dilhad dre vras e c'hall ar faltazi reiñ ur pouez erotek : an dilhad-dindan evel-just, an dilhad peg pe ampl, an unwiskoù a bep doare.

Lod tud a vez broudet gant tammoù eus ar c'horf ne vezont ket lakaet da revel : an treid, ar fri, an divgazel, ar begel hag all.

 

Dre faltazi ivez e c'heller kaout ur santad erotek e lod plegennoù n'o deus tamm pouez revel fraezh ha sklaer : son mouezh un den dianav, an doare ma fiñv an den-se, ur jestr resis d'ur mare resis, un nesder dic'hortoz en ul lec'h strizh.

 

An hevelep diforc'h a gaver er reizhiadoù kredennoù hag er relijionoù, a vez erotegezh enno bepred petra bennak ma vez kinniget hervez daou du a hañval bezañ enebet : an hini speredel hag an hini danvezel.

E relijionoù Fenikia ha Mezopotamia e oa ur gasterezh nevet a erruas betek Henc'hres, hag en Henroma e oa un arz pornografek e-tal ar werc'hded a veze gourlakaet da velegezed an doueez Vesta.

Er gristeniezh emañ erotegezh skridoù ar c'hevrinour spagnat Yann ar Groaz treüc'het ha troet war-du an doue^[4] p'emañ splann ha danvezel erotegezh Kanenn ar C'hanennoù an Testamant Kozh^[5]. Tabut zo savet etre ezlizhourien ar Bibl a-zivout perzh erotek Kanenn ar C'hanennoù : hag aroueziek pe droukc'hoantek da vat eo ar varzhoneg ?
An hevelep tabut a savas etrezo diwar-benn skridoù kevrinek ar santez spagnat Teresa Ávila (1515-1592), a gaved forc'hellek dre an erotegezh droukc'hoantek a c'hallje bezañ kuzhet a-dreñv ar gevrinelezh^[4] – a-hend-all, ken forc'hellek all eo an delwenn bet kizellet gant an Italian Gian Lorenzo Bernini er XVII^vet kantved.

En Hindouegezh ivez emañ an enebiezh etre luskadoù askezel strizh ha kentelioù erotek levrenn Kāmasūtra an dastumadeg Kāma Śāstra^[6].

A-hed Istor mab-den ez eus bet klasket skeudenniñ an erotegezh a zo e pep den, dre skridoù, taolennoù pe zelwennoù. Kent donedigezh ar sinema e oa dija luc'hskeudennoù erotek ; ur sinema erotek zo e-kichen ar sinema pornografek. Erotegezh a gaver ivez er bannoù-treset, hag en daranverezh.

War-du ar wazed pergen e vez troet an oberennoù livadurel erotek, pa 'z eo maouezi a vez diskouezet an aliesañ, el luc'hskeudennerezh glamour hag an daranverezh pergen.

• Ovidius, Ars amatoria (Impalaeriezh roman, c. 11) • Ovide, L'art d'aimer, Librio, 2005, ISBN 978-2-290-35133-8 (fr)
• Giovanni Boccaccio, Decameron (Italia, 1348-1353) • Sos Free Stock, 2005, ISBN 978-88-06-17702-7 (it) / Le Décaméron, Folio, 2006, ISBN 978-2-07-040192-5 (fr)
• Abu Abdoullah Mohammed ben Oumar Nafzawi, Al liorzh frondus (Tunisia, XV^vet kantved • Umar Ibn Muhammad Nafzawi, La pririe parfumée où s'ébattent les plaisirs, Phébus, 1991, ISBN 978-2-85940-005-7 (fr)
• Markiz Sade, Justine ou les Malheurs de la Vertu (Bro-C'hall, 1795) • Hachette, 2013, ISBN 978-2-01-216179-5 (fr)
• D. H. Lawrence, Lady Chatterley's Lover (Bro-Saoz, 1928) • Collins Classics, 2013, ISBN 978-0-00-751699-5 (en) / L'Amant de Lady Chatterley, Le Livre de Poche, 1997, ISBN 978-2-253-05715-4 (fr)
• Henry Miller, Tropic of Cancer (SUA, 1934) • Grove Press, 2007, ISBN 978-1-55584-698-5 (en) / Tropique du Cancer, Gallimard, 1972, ISBN 978-2-07-036261-5 (fr)
• Mishima Yukio, 禁色 Kinjiki "Livioù berzet" (Japan, 1951-1953) • Forbidden Colors, Berkley, 1974, ISBN 978-0-425-02687-8 (en) / Les Amours interdites, Gallimard, 1994, ISBN 978-2-07-038853-0 (fr)
• Pauline Réage (Anne Desclos), Histoire d'O (Bro-C'hall, 1954) • Le Livre de Poche, 1999, ISBN 978-2-253-14766-4 (fr)
• Vladimir Nabokov, Lolita (Rusia, 1955) • Penguin Classics, 2006, ISBN 978-0-14-102349-6 (en) / Lolita, Gallimard, 2001, ISBN 978-2-07-041208-2 (fr)
• Emmanuelle Arsan, Emmanuelle (Bro-C'hall, 1959) • Belfond, 2013, ISBN 978-2714454881 (fr)
• Anaïs Nin, Delta of Venus (SUA, bloavezhioù 1940, 1977) • Mariner Books, 2004, ISBN 978-0156029032 (en) / Vénus Erotica, Le Livre de Poche, 1981, ISBN 978-2-2530-2521-4 (fr)

Kizellerezh

• Gwener Willendorf
• Auguste Rodin, Ar Pok (Bro-C'hall, 1882)

• William K. L Dickson & William Helse, Annabelle Serpentine Dance (SUA, 1895) – Ar film erotek kentañ.
• Roger Vadim, Et Dieu... créa la femme (Bro-C'hall, 1956)
• Bernardo Bertolucci, Ultimo tango e Parigi, [Italia, 1972)
• Just Jaeckin, Emmmanuelle (Bro-C'hall, 1974)
• Nagisa Oshima, 愛のコリーダ, "Ai no korīda" "Korrida ar garantez" (Japan, 1976)
• Paul Verhoeven, Basic Instinct (SUA, Bro-C'hall, 1992)

Bannoù-treset

• Milo Manara (Italia, 1945–) eo mestr ar BT erotek • Levrlennadur Milo Manara (fr)
• Gwelet ivez Les chefs-d'œuvre de la BD érotique (fr)

Luc'hskeudennerezh

Eugène Durieu (1800-1874 (Bro-C'hall) Lewis Carroll Edward Weston (1886-1958) (SUA) Helmut Newton (1920-2004) (Alamagn; Aostralia) Robert Mapplethorpe (1946-1989) (SUA) Jean-Christophe Destailleur (Bro-C'hall) Arali Nobuyoshi (1940–) (Japan)

 

Abaoe e gammedoù kentañ er c'henwerzh ez eo bet liammet start ar bruderezh ouzh an erotegezh : dre vouezhioù merc'hed da gentañ ha goude, a-feur ma tistarde an Iliz hag ar c'hontrollerezh o c'hrabanoù, dre gorfoù merc'hed noazh pe noashoc'h – gwazed erotek a weler alisoc'h-aliesañ bremañ, a-drugarez da strivoù al luskadoù LGBT dre ar bed a-bezh.

Ur benveg da gas kemennadenn ar bruderezh eo an erotegezh e bed ar c'henwerzh eta, ha pa vije evit gwerzhañ louzoù pe girri-tan, rak ret eo « hoalañ a brenerien ». Hewerzh eo krommennoù ar merc'hed : « un divronn a zezoug muioc'h eget ur c'harrad », hervez krennlavar koshañ ar marketing.

Merc'hed damnoazh a weler war an darn vuiañ eus skoroù ar bruderezh, ha pa ne vez ket erotek en un doare fraezh dre ziskouez merc'hed e vez aroueziet an darempredoù revel dre draezoù a ra dave da c'halloud revel ar wazed.

Er sinema e voe ur poent ma ne voe mui bastus diwiskañ an eneoù, ret e voe lakaat ar c'horfoù en noazh ivez. Dre ma vez roet muioc'h-mui a lec'h d'ar skeudennoù er c'hevredigezhioù a-vremañ ez eo aet ar bruderezh da heul ar sinema eta, ha tamm-ta-tamm e koll an erotegezh he c'hevrinoù marvailhus.

• Charles de Villiers (1806), L'Érotique comparée (fr)
• Georges Bataille (1957), L'Érotisme (fr)
• René Étiemble, L'Érotisme et l'amour, 1990 (fr)
• Jean-Luc Marion, Le Phénomène érotique, Grasset, 2003 (fr)
• A. Dominguez Leiva & S. Hubier, Érotisme et ordre moral, Revue d'Études Culturelles, n° 1, Dijon, ABELL, 2005 (fr)
• Francesco Alberoni, L'Érotisme, Pocket, 1994, ISBN 978-2-2660-6182-7 (fr)
• Uwe Scheid & Michael Koetzle, 1000 Nudes, KL Erotica Universalis, Taschen, 1997 [[ISBN|978-3-8228-8935-0}} (en)