Berkeliom

	Kuriom – Berkeliom – Kaliforniom
; Tb; Bk	Taolenn beriodek
Perzhioù hollek
Niver atomek	97
Rummad kimiek	Aktinidoù
Strollad	Aktinidoù
Trovezh	7
Bloc'h	f
Tolz atomek	[247]
Aozadur elektronek
	Aozadur elektronek an atomoù; [Rn] 5f9 7s2
	Dasparzh an elektronoù : 2, 8, 18, 32, 27, 8, 2
Perzhioù atomek
Niver oksidadur	+4, +3; (Oksidenn ueleizhidik)
Tredanleiegezh	1,30 (Skeul Linus Pauling)
Gremmoù ionadur	1 : 598 kJ/mol; 2 : 1 150 kJ/mol; 3 : 2 080 kJ/mol
Skin atomek	244 pm
Skin kenamsav	168 pm
Skin Van der Vaals	(stlenn ebet)
Perzhioù fizikel
Arvez	Kaled
Douester (≈20 °C)	14,780 g/cm3
Teuzverk	986 °C
Bervverk	(stlenn ebet)°C
Tredanharzusted	(stlenn ebet) nΩ•m (e 20 °C)
Neuz an elfenn
	Berkeliom

Un elfenn gimiek treuzuraniat skinoberiek eo ar berkeliom ; Bk eo e arouez kimiek, 97 e niver atomek ha 247,070 e dolz atomek.
An navet aktinid eo e taolenn drovezhiek an elfennoù kimiek.

Istor

E miz Kerzu 1949 e voe kevanaozet izotop 243 an elfenn 97 a-ratozh-kaer e Skol-veur Berkeley (Kalifornia) gant skipailh Stanley Thompson, Albert Ghiorso ha Glenn Theodore Seaborg dre skinata amerikiom-242 gant kraoñelloù heliom (rannoùigoù α) en ur c'hiklotron bihan 1,50 m e dreuzkiz :

241	Am +	4	He —→	243	Bk + 2	1	n
95		2		97		0

Pevar neutron a voe ouzhpennet d'an amerikiom-241 a-benn kenderc'hañ Bk-243, ha daou neutron diere.
Peogwir ne bad Bk-243 nemet 4,5 eurvezh e voe ret gortoz nav bloavezh (1958) kent ma voe kenderc'het un nebeud mikrogrammoù berkeliom hewel gant an daoulagad.
E 1962 e voe fardet an c'henaozad kentañ, dioksidenn berkeliom BkO₂^[2].

Evel ma oa bet an aktinid ₉₅Am anvet e-keñver e amezeg ₆₃Eu e rann al lantanidoù (anvioù kevandirioù), ha _[[kuriom|Cm e-keñver al lantanid ₆₄Gd (anvioù skiantourien), e voe an elfenn 97 anvet e-keñver al lantanid ₆₅Tb (anvioù lec'hioù) : kêr Ytterby e Sveden evit an terbiom, kêr Verkeley evit ar berkelium^[3].

Perzhioù

Ur metal blot liv an arc'hant eo ar berkeliom. Etre re amezeien ₉₆Cm ha ₉₈Cf eo perzhioù ar berkeliom ; tost da re ₆₅Tb ez int ivez.

	Douester (g/cm³	Teuzverk (°C)	Bervverk (°C)	Tredanharzhusted (µΩ•m, e 20 °C)
₉₆Cm	13,300	1 345	3 110	1,25
Berkeliom	14,790	986	?	?
₉₈Cf	15,100	900	?	?

Kewarellek eo ar berkeliom e gwrezverkoù etre -203,15 hag 20 °C, da lavaret eo e tro da warell pa vez en ur gwarellvaez diavaez.

Kimiek

Evel an holl aktinidoù e tileizh ar berkeliom e drenkennoù mesket gant dour, en ur reiñ hidrogen hag en ur gemer e stumm oksidet stabil Bk(III), Bk₂O₃.
Ne zazgwered ket buan gant an oksigen e 20 °C, marteze en abeg d'ur gwiskad BkO₂ a zeufe da wareziñ ar metal diouzh un oksidadur donoc'h. Gant an hidrogen e tazgwered aes, gant an halogenoù ivez, ha c'hoazh gant metaloù teuz^[4].

Izotopoù

War-dro 20 izotop ha 6 izomer derc'hanel eus ar berkeliom zo anavezet, eus ²³⁵Bk betek ²⁵⁴Bk.

Izotopoù stabilañ ar berkeliom
Izotop	% en natur	Hanter-vuhez	Digevanidigezh
²⁴⁵Bk	kevanaozet	4,94 devezh	ε → ²⁴⁵Cm
²⁴⁵Bk	kevanaozet	4,94 devezh	α → ²³¹Am
²⁴⁶Bk	kevanaozet	1,8 devezh	α → ²⁴²Am
²⁴⁶Bk	kevanaozet	1,8 devezh	ε → ²⁴⁶Cm
²⁴⁷Bk	kevanaozet	1 380 bloavezh	α → ²⁴³Am
²⁴⁸Bk	kevanaozet	> 9 bloavezh	α → ²⁴⁴Am
²⁴⁹Bk	louc'h	330 devezh	α → ²⁴⁵Am
²⁴⁹Bk	louc'h	330 devezh	β^- → ²⁴⁹Cf

Kenderc'hadur

Tu zo da genderc'hañ berkeliom en un dazgwereder derc'hanel diwar uraniom-238 pe blutoniom-239, a roio amerikiom kent reiñ Cm-249 :

U-238 (+1n)→ U-243 (β^-)→ Np-239 (β^-)→ Pu-239 (+4n)→ Pu-243 (β^-)→ Am-243 (+1n)→ Am-244 (β^-)→ Cm-244 (+5n)→ Cm-249 (β^-)→ Bk-249

Kaliforniom-249 a zeuio diwar digevanadur β^- ar berkeliom-249 goude 330 devezh.

E 1971 e voe kenderc'het ar c'hentañ standilhon eus berkeliom metalek dre an dazgwered : BkF₃ + 3 Li → Bk + 3 LiF.

Arver

Evit ar mare ne ouzer ket arverañ ar berkeliom en diavaez eus an enklaskoù skiantel.
Bk-249 a implijer da genderc'hañ elfennoù pounneroc'h c'hoazh, ₉₈Cf, ₁₀₃Lw, ₁₀₄Rf ha ₁₀₇Bh pergen.
Ne c'haller ket arverañ Bk evel trelosk derc'hanel rak nebeut anezhañ a vez kenderc'het : 192 kg zo ret kaout evit ma krogfe an dazgwered.

Notennoù

↑ Gouest eo da zazgwerediñ koilz evel un drenkenn pe ur vazenn, diouzh stad e oksidadur.
↑ USGS
↑ THOMPSON Stanley G. & GHIORSO Albert & SEABORG Glann T., The New Element Berkelium (Atomic Number 97), 26/04/1950, University of California (en) Liamm (skin)oberiant 11 MEU 13
↑ HOBART David E. & PETERSON Joseph R., The Chemistry of the Actinide and Transactinide Elements, Springer-Verlag, New York, 2006, ISBN 978-1-4020-3555-5 (en) Springer Liamm oberiant 12 MEU 13

Daveennoù

American Chemical Society (en) Liamm oberiant 25 DU 12
AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Gimiezh, Preder, Plomelin, 2008 ISBN 978-2-901383-69-7 Preder
AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Fizik, Preder, Plomelin, 2006 ISBN 978-2-901383-64-2
Annales de chimie et de physique, Gallica / Bibliothèque nationale de FranPr (fr) Liamm oberiant 26 HER 12
Atomic weights of the elements 2007 (IUPAC Technical Report) Pure an Applied Chemistry (en) Liamm oberiant 26 HER 12
Atomic Weights and Isotopic Compositions for All Elements National Institute of Standards and Technology (en) Liamm oberiant 18 HER 12
Bureau de Recherche Géologique et Minière (BRGM) (fr) Liamm oberiant 26 HER 12
CONSIDINE Glenn D., Van Nostrand's Encyclopedia of Chemistry, Wiley-InterscienPr, 2005 ISBN 978-0-471-61525-5 (en)
DEPOVERE Paul, La classification périodique des éléments — La merveille fondamentale de l'Univers, De Boeck, Brussels, Belgia, 2002 ISBN 978-2-8041-4107-3 (fr)
EMSLEY John, Nature's Building Blocks — An A-Z Guide to the Elements, Oxford University Press, 2001 ISBN 978-0-19-850341-5 (en)
Geriadur brezhoneg An Here, Plougastell-Daoulaz, 2001 ISBN 978-2-86843-236-0
ÉTIENNE Guy, Geriadur ar Stlenneg, Preder, 1996 ISBN 978-2-901383-14-7
GREENWOOD Norman N., Chemistry of the Elements, Elsevier Science Ltd., 1997, ISBN 978-0-08-037941-8 (en)
HOLDEN Norman, History of the Origin of the Chemical elements and Their Discoverers, New York, 2001 Brookhaven National Laboratory (en) Liamm oberiant 26 HER 12
International Union of Pure and Applied Chemistry (IUPAC) (en) Liamm oberiant 26 HER 12
Jefferson Lab (en) Liamm oberiant 22 KZU 2012
Joint Institute for Nuclear Research (ОИЯИ e Dubna) (en) Liamm oberiant 25 DU 2012
Los Alamos National Laboratory (en) Liamm oberiant 14 C'HWE 2013
Les propriétés chimiques (fr) Liamm oberiant 07 GEN 13
LIDE David R., CRC Handbook of Chemistry and Physics - 88th Edition, CRC Press, 2007 ISBN 978-0-8493-0488-0 (en)
Royal Society of Chemistry (en) Liamm oberiant 03 KZU 2012
STWERTKA Albert, A Guide to the Elements, Oxford University Press, 1996 ISBN 978-0-19-508083-4 (en)
Webelements (en) Liamm oberiant 26 HER 2012

Kimiezh \| Elfennoù kimiek
Rolloù hervez an arouez ~ hervez an anv • Taolenn beriodek Taolennoù an izotopoù rannet ~ klok
Dmitriy Mendeleyev • Ernest Rutherford

[1] Gouest eo da zazgwerediñ koilz evel un drenkenn pe ur vazenn, diouzh stad e oksidadur.

[2] USGS

[3] THOMPSON Stanley G. & GHIORSO Albert & SEABORG Glann T., The New Element Berkelium (Atomic Number 97), 26/04/1950, University of California (en) Liamm (skin)oberiant 11 MEU 13

[4] HOBART David E. & PETERSON Joseph R., The Chemistry of the Actinide and Transactinide Elements, Springer-Verlag, New York, 2006, ISBN 978-1-4020-3555-5 (en) Springer Liamm oberiant 12 MEU 13

[1]

[2]

[3]

[4]