Jacqueline Cochran

Jacqueline Cochran
War-dro 1940
Ganedigezh	Bessie Lee Pittman 11 Mae 1906 Muscogee Florida
Marv	9 Eost 1980 Indio Kalifornia
Broadelezh	Stadunanat
Micherioù	Levierez Den a aferioù Kazetennerez
Breved	1932
Lesanv	The Speed Queen' ("Rouanez an Tizh")

Jacqueline "Jackie" Cochran, bet ganet Bessie Lee Pittman d'an 11 a viz Mae 1906 e Muscogee (Florida)^[1] hag aet da Anaon d'an 9 a viz Eost 1980 en Indio (Kalifornia), a oa un nijerez stadunanat ; ar c'hentañ maouez er bed o terriñ moger ar son e voe.
Un diaraogerez e voe en nijerezh, hag unan eus levierezed pennañ he amzer : pemp Harmon Trophy a voe deroet dezhi. Brudet eo ar c'hevezerezh etrezi hag al levierez c'hall Jacqueline Auriol evit an titl a "herrekañ maouez er bed".
Pouezhs e voe he roll e stummadur merc'hed ar Women's Auxiliary Army Corps (WAAC, oberiant 1942-1978) hag ar Women Airforce Service Pilots (WASP, oberiant 1943–1944).
Un niver bras a rekordoù er bed a yeas gant Jacqueline Cochran etre 1937 pa oa 31 bloaz ha 1964 pa oa 58 vloaz : 3 rekord hed, 4 rekord uhelder ha 45 rekord tizh, da lavarout eo 52 rekord en holl.

Pempvet bugel Mary Grant hag he fried Ira Pittman, ur saver milinoù hag a veaje a gêr da gêr e oa Bessie Lee, bet ganet d'an 11 a viz Mae 1906 e Muscogee, Florida, a zo hiziv ur gêr dasmant e Pensacola.
E deroù ar bloavezhioù 1920, pa oa-hi 13 pe 14 vloaz hervezi^[2] e timezas gant Robert Cochran hag e c'hanas ur mab anvet Robert ivez, a varvas e 1925 en e bempvet bloavezh ; goude torret an dimeziñ e tibabas Bessie Lee Pittman bezañ anvet Jacqueline "Jackie" Cochran. E Pensacola e kavas labour evel kenedourez kent mont da New York e 1929 da labourat en ur saloñs eus ar re cheuc'hañ. Buan e fellas dezhi krouiñ he linennad gwezeladoù.

E 1932 e voe profet dezhi un nijadenn gentañ, hag entanet e voe ; en hevelep bloaz e kejas ouzh an alvokad ha greantour Floyd Bostwick Odlum (1892–1976), a ginnigas he skoazellañ da ziorren he staliad gwezeladoù hag he alias da zeskiñ leviañ un nijerez. En bloaz-se end-eeun e tremenas Jacqueline teir sizhunvezh e Roosevelt Flying School e New York, ma tapas he breved – etre 8 ha 12 sizhunvezhiad kentelioù e oa ar geidenn d'ar mare-se, hag en eil devezh e nije en he unan dija.

E 1935 e torras Floyd B. Odlum e zimez kent hag e 1936, oadet 44 bloaz, ez euredas gant J. Cochran, a oa 30 vloaz ; he fried e chomas betek deiz diwezhañ e vuhez. D'ar mare-se e tiazezas J. Cochran he embregerezh gwezeladoù, Jacqueline Cochran Incorporated, a reas berzh buan en abeg d'ar bruderezh graet gant al levierez a nije a-dreuz ar vro war bourzh he nijerez dezhi da vrudañ he c'henderc'hadoù ; dont a reas he fried a-benn da lakaat Marilyn Monroe da erbediñ ar gwezeladoù Wings of Beauty ("Eskell ar Gened")^[3] hag e 1947 e voe ti Jacqueline Cochran ingaler nemetañ ar gwezeladoù Nina Ricci en SUA^[4].

E miz Here 1934 e voe Jacqueline Cochran unan eus an teir maouez hag a gemeras perzh er redadeg-nij MacRobertson Air Race eus Mildenhall (Suffolk) e Bro-Saoz da Velbourne en Aostralia gant arsavioù ret e Baghdad (Irak), Allahabad (India), Singapour, Darwin (Aostralia) ha Charleville en Aostralia ivez ; al levierez saoz Amy Johnson hag un dreizhadez anvez E. Lay e oa an div vaouez all. Gant ar mekanikour W. Smith Pratt e nijas J. Cochran war bourzh un ardivink Grnville R-6H ; ned ejont ket pelloc'h eget Bukarest avat, rak torret e voe dirouderioù an nijerez pa bradas eno.

E 1937 e voe ar vaouez nemeti o kemer perzh er Bendix Trophy Los Angeles–Cleveland, ha gant al levierez Amelia Earhart e labouras evit ma vije digoroc'h ar redadeg-se d'ar maouezed ; er bloaz-se e tapas J. Cochran rekord an tizh a-hed 3 km gant 470,40 km/h hag an Harmon Trophy stadunanat (gant Jean Batten ez eas an hini etrebroadel). Bloaz goude e c'hounezas ar Bendix Trophy hag e voe deroet dezhi he Harmon Trophy etrebroadel kentañ.

Eil Brezel-bed

Pa darzhas an Eil Brezel-bed e miz Gwengolo 1939 e skrivas Jacqueline Cochran da Eleanor Roosevelt, a oa FLOTUS d'ar mare-se hag oberiant war an difenn gwirioù ar merc'hed en SUA, evit goulenn ma vije krouet ur rannarme levierezed en U.S.A.F. ; ar merc'hed-se a sammje kement nijadenn nann-brezelour evit ma c'helljed kas ar wazed d'an talbenn diouzh ezhomm. Goulenn a reas ivez bezañ lakaet e penn ar rannarme nevez, a-live gant penn ar WAAC. En hevelep bloaz e skrivas ivez da benn an Air Corps Ferrying Command (ACFC), a oa karget da zezougen lizheroù ha nijerezioù e diabarzh an U.S.A.F., evit ma vije graet al labour gant merc'hed, bepred gant ar sell disammañ ar wazed hag o c'has d'an talbenn. Penn an ACFC a c'houlennas diganti renabliñ levierezed SUA : anvioù, niver a eurvezhioù nij, barregezhioù, c'hoant da nijal evit SUA, ha buhezskrid. Dre furchal fichennaouegoù ar Civil Aeronautics Administration e teuas J. Cochran a-benn da zastum an titouroù rekis^[5].
E miz Mezheven 1941 e voe krouet an Army Air Force (AAF), an Aerlu stadunanat ; ar penn anezhañ a ouie e oa levierezed oc'h ober labour mat er British Air Transport Auxiliary (A.T.A.) en R.A.F. ar Rouantelezh-Unanet, setu e c'houlennas digant Jacqueline Cochran kas ganti ur strollad levierezed a-zoare da welout penaos en em denne Breizhveuriz – ha goude he distro e vije divizet a-zivout levierezed en AAF ; neuze e voe J. Cochran ezel eus an aozadur Wings of Britain hag a gase nijerezioù amerikan da Vreizh-Veur a-raok ma kemerje SUA perzh er brezel-bed ; dre-se e voe ar vaouez kentañ o leviañ ur bombezer a-dreuz ar Meurvor Atlantel, d'ar 1añ a viz Gouere 1941 – ul Lockheed A-29 Hudson e oa^[6]. Tuta 76 levierez a reas J. Cochran, hogos an holl tremen mil eurvezh nij en o chakod ; 25 anezho a dremenas arnodoù strizh an AAF hag e miz Meurzh 1942 ez ejont gant J. Cochran da emezelañ en A.T.A. ; d'ar renk a Flight Captain (Squadron Leader en RAF, Major en U.S.A.F., lieutenant-colonel en Aerlu gall) e voe anvet J. Cochran en A.T.A goude un nebeud mizvezhioù.
E-keit ha m'edo Cochran e Breizh-Veur, e miz Gwengolo 1942, e tivizas penn an AAF krouiñ an unvez Women's Auxiliary Ferrying Squadron (WAFS) ma voe bodet 29 maouez renet gant al levierez-arnodiñ Nancy Harkness Love. Pa glevas Jacqueline Cochran e vije karget al levierezed-se da zezougen nijerezioù miourel e tistroas da SUA, ma labouras evit ma vije fiziet kefridioù pouezusoc'h d'ar merc'hed. D'ar 15 a viz Gwengolo 1942 e voe krouet ar Women's Flying Training Detachment (WFTD), renet ganti ; e miz Eost 1943 e voe kendeuzet gant ar WAFS da sevel ar WASP renet gant J. Cochran, rann an dezougen o chom dindan urzhioù Nancy Harkness Love. Kantadoù a levierezed a voe stummet e Texas dindan evezh Cochran adalek miz Eost 1943 betek miz Kerzu 1944.

Pa voe divodet ar WASP e miz Kerzu 1944 ez eas Jacqueline Cochran da zoaretaerez ; edo war bourzh an USS Missouri d'an 2 a viz Gwengolo 1945 pa voe sinet kodianidigezh Impalaeriezh Japan gant Shigemitsu Mamoru, maodiern an Aferioù estren, ar jeneral Umezu Yoshijirō, penn Lu Impalaeriezh Japan hag ar jeneral stadunanat Douglas MacArthur, a oa e penn ar Gevredidi ; Cochran a voe ar c'hentañ Amerikanez o lakaat troad e Japan goude ar brezel. Pelloc'h e kendalc'has gant he labour en Alamagn, Rusia ha Sina ; edo e Prosezioù Nürnberg ivez.
Er bloaz-se e voe deroet an Distinguished Service Medal da Jacqueline Cohran en enor d'he servijoù, petra bennak ma ne oa ket-hi ezel eus al Lu stadunanat^[7].

Goude 1945 e kendalc'has J. Cochran gant he embregerezh gwezeladoù hag he micher levierez-arnodiñ – biskoazh n'he devoa paouezet ganto e-pad ar brezel : berzh a rae an embregerezh, ha perzh a gemeras al levierez er c'hemmadennoù bras a voe degaset d'ar bombezer Martin B-26 Marauder – a veze lesanvet Widowmaker ("Farder intañvezed") ken dañjerus ma oa – hag e adkrogas gant an nijadegoù. Gant he c'hozh Beechcraft D17W eus 1937 e nije eus Texas m'edo ar WASP betek sez he embregerezh e New York hag he labouradeg en New Jersey.
D'an 9 a viz Gwengolo 1949 ez emezelas en United States Air Force evel letanant-koronal adarme ; da goronal e voe anvet e 1969 kent mont war he leve e 1970.

Adalek ar bloavezhioù 1940 betek re 1970 e nijas Jacqueline Cochran buanoc'h, uheloc'h ha pelloc'h eget forzh pe levierez pe nijer. Tapet e voe avat pan erruas oadvezh an nijezioù dre zazloc'h : berzet e oant d'ar maouezed er Stadoù-Unanet. Hag hi tost da 50 vloaz e vennas al levierez kaout un tañva, setu ez eas da Ganada ma voe tutet gant ar farder nijerezioù Canadair^[8] ; goude-se e voe gopret evel levierez-arnodiñ gant Northrop Corporation ha Lockheed Corporation – an tri embregerezh-se a farde nijerezioù de zazloc'h, setu kavet ganti an dro da leviañ herrekañ ardivinkoù ar mare.
D'an 20 a viz Mae 1953 en em gavas J. Cochran e dezerzh New Mexico, ma tibradas en ur jet Canadair F-86 Sabre a lakaas da bignat betek 45 000 troatad (13 716 metr) kent splujañ war-du an douar ha tremen dreist moger ar son (Mach 1, da lavarout eo 1 224 km/h en aer da 15 °C) – ar vaouez kentañ en Istor oc'h ober kement all. Ne oa ket bet enrollet an nijadenn gant an tour kontrollañ, setu e tremenas un eil gwech evit ma vije ur rekord ofisiel ; pilet neuze e voe rekord tizh ar bed ar C'hallez Jacqueline Auriol, bet tapet d'an 21 a viz Kerzu 1952 war bourzh un nijerez dre zazloc'h De Havilland Vampire "Mistral" gant 855,92 km/h a dizh keitat. Div sizhun war-lerc'h e levias adarre J. Cochran da Vach 1 en unan eus an div nijerez a voe filmet gant Paramount ; kollet e voe an enrolladenn avat pa darzhas ar c'hamera abalamour da zaou drouz dreistson an ardivinkoù.

Kadoriadez ar Fédération Aéronautique Internationale (FAI/WASF) e voe adalek 1958 betek 1960, ar vaouez nemeti o terc'hel ar post-se.

Adalek miz Eost betek miz Here 1961, pa oa-hi 55 bloaz hag o labourat evit Northrop, e tapas Jacqueline Cochran meur a rekord hed, tizh hag uhelder o leviañ un nijerez dre zazloc'h Northrop T-38A-30-NO Talon marilhet 60-0551 ; d'an 12 a viz Here ez eas daou rekord ganti : uhelder un nijadenn a-blaen (16 841 m) hag an uhelder rik (17 091m)^[9].

Muioc'h a restroù diwar-benn

Jacqueline Cochran

a vo kavet e Wikimedia Commons.

Mercury 13 eo al lesanv a voe roet da drizek maouez a gemeras perzh en ur raktres prevez da gas merc'hed en egor, distag diouzh raktres Mercury an NASA ma voe gourdonet seizh gwaz – ar Mercury 7 – adalek an 9 a viz Ebrel 1959.
Evit bezañ degemeret da zanvez astraerien en NASA e veze diuzet gwazed diouzh ar 7 dezverk-mañ :

1. bezañ yaouankoc'h eget 40 vloaz ;
2. bezañ bihanoc'h eget 1,80 m ;
3. bezañ yac'h-pesk ;
4. kaout un aotreegezh ;
5. kaout un diplom digant ur skol nijourien-arnodiñ ;
6. kaout 1 500 eurvezh nijal da nebeutañ ;
7. bezañ brevedet war nijerez dre zazloc'h.

Tremen an hevelep arnodennoù ha gwazed an NASA a voe rekis d'an 13 maouez, en o zouez al levierez stadunanat Jerrie Cobb hag a stourmas a-hed he buhez evit ma vije anavezet barregezh ar merc'hed.
A-du gant Mercury 13 ha J. Cobb e savas J. Cochran er penn-kentañ ; alierez an NASA e voe adalek an 30 a viz Du 1960 avat, ha pa verzas e oa Mercury 13 o vont war-raok e labouras evit ma ne vije raktres ebet a-vaez d'an NASA – dreist-holl e felle dezhi chom gwellañ levierez ar bed^[10] ; e 1962 e voe paouezet gant ar raktres prevez.

Tomm ouzh ar Strollad Republikan eo bet Jacqueline Cochran a-hed he buhez. E 1952, hi hag he fried a skoazellas sevel ur vodadeg veur e Madison Square Garden, New York City, evit skorañ koulzad prezidantel Dwight D. Eisenhower. Filmet e voe ar vodadeg, ha J. Cochran a levias d'e gas da vurevioù Eisenhower e Bro-C'hall.
E 1956 en em ginnigas evel dilennadez republikan 29vet distrig Kalifornia e Kongres ar Stadoù-Unanet, dindan an anv Jacqueline Cochran-Odlum ; goude bezañ gounezet dilennadeg-diabarzh ar strollad republikan e kollas an dilennadeg prezidantel (48,5%) e-tal an demokrat Dalip Singh Saund (51,5%). Ker ral a wech e kolle J. Cochran tra pe dra ma voe bec'hiet gant ar c'hwitadenn-se a-hed an nemorant eus he buhez.

En he zi en Indio, Kalifornia, e varvas Jacqueline Cochran d'an 9 Eost 1980, oadet 74 vloaz. An anv Jacqueline Cochran Regional Airport (kod IATA : TRM) a voe roet da aerborzh Thermal e Coachella Valley, Kalifornia ; e Coachella Valley Public Cemetery emañ bez al levierez.^[11]

Jacqueline Cochran a voe al levierez kentañ er bed war meur a dachenn en nijerezh : leviañ ur bombezer dreist ar Meurvor Atlantel (e 1941), leviañ un nijerez dre zazloc'h eus SUA da Europa, pradañ war un douger-nijerezioù ha dibradañ diwarnañ, pradañ en dallentez (dre ardivinkoù ar bourzh), leviañ a-us 20 000 troatad (16 841 m) gant ur maskl oksigen, ha kemer perzh er Bendix Trophy.
Ganti ez eus muioc'h a rekordoù er bed eget gant forzh pe zen bev pe varv.

Milourel

•   U.S. Air Force Command Pilot Wings
•   Women Airforce Service Pilots Badge
•   U.S. Army Distinguished Service Medal
•   Legion of Merit
•   Distinguished Flying Cross
•   American Campaign Medal
•   World War II Victory Medal
•   National Defense Service Medal
•   Armed Forces Reserve Medal

All

• 1938, 1939, 1940, 1953 ha 1954 : International Harmon Trophy
• 1951 : Médaille de l'Aéronautique, Bro-C'hall
• 1953 : Médaille d'Or de la Fédération Aéronautique Internationale, ar vaouez kentañ abaoe krouidigezh an enor-se e 1924
• 1953 ha 1954 : dilennet Businesswoman of the Year gant an ajañs-kelaouiñ stadunanat Associated Press
• 1965 : International Aerospace Hall of Fame
• 1971 : National Aviation Hall of Fame
• 1985 : an International Astronomical Union a ro an anv Cochran d'un toull-diskarg 100 km e dreuzkiz war ar blanedenn Gwener^[15]
• 1992 : Florida Women's Hall of Fame
• 1993 : Motorsports Hall of Fame of America hag an National Women's Hall of Fame
• 1996 : un timbr en he enor a voe embannet en SUA d'an 9 a viz Meurzh 1996, m'he gweler goude he zrec'h er Bendix Trophy e 1938 ; 50 cents eo talvoudegezh an timbr, da lavout eo priz ar c'has dre aer evit ur gartenn-bost etrebroadel.^[11]
• 2002 : Georgia Aviation Hall of Fame
• 2006 : ar vaouez kentañ en Aerospace Walk of Honor Lancaster, Kalifornia

• (en) COCHRAN, Jacqueline (1954) : The Stars at Noon, Ayer Co Pub, 1979 (ISBN 978-0-405-12156-2)
• (en) PITTMAN AYERS, Billie & DEES, Beth : Superwoman Jacqueline Cochran – Family Memories about the Famous Pilot, Patriot, Wife & Businesswoman, First Book Library, 2001 (ISBN 978-0-7596-6763-1)
• (en) NOLEN, Stephanie : Promised the Moon: The Untold Story of the First Women in the Space Race, Four Wall Eight Windows, 2003 (ISBN 978-1-56858-275-7)
• (en) BROCKERMAN, Steven : Jackie Cochran: American Athena, Capitalism Magazine, 2006 – Rann 1 & Rann 2
• (en) SPREKELMEYER, Linda : These We Honor – The International Aerospace Hall of Fame, San Diego Air and Space Museum, 2006 (ISBN 978-1-57864-397-4)
• (en) SMITH-DAUGHERTY, Rhonda : Jacqueline Cochran – Biography of a Pioneer Aviator, McFarland, 2012 (ISBN 978-0-7864-6275-9)

• (en) 'Jacqueline Cochran and the Women's Airforce Service Pilots (WASPs)'. Kavet : 24 Mezheven 2019.