Henbont

Henbont
An tourioù "Bro-Ereg".
Anv gallek (ofisiel)	Hennebont
Bro istorel	Bro-Gwened
Melestradurezh
Departamant	Mor-Bihan
Arondisamant	an Oriant
Kanton	Henbont
Kod kumun	56083
Kod post	56700
Maer Amzer gefridi	Michèle Dollé 2021-2026
Etrekumuniezh	Kab an Oriant tolpad-kêrioù
Bro velestradurel	Bro an Oriant
Lec'hienn Web	(fr)www.ville-hennebont.fr
Poblañsouriezh
Poblañs	15 873 ann. (2020)[1]
Stankter	855 ann./km²
Douaroniezh
Daveennoù lec'hiañ	47° 39′ 30″ Norzh 3° 11′ 58″ Kornôg / 47.6583333333, -3.19944444444
Uhelderioù	kreiz-kêr : 5 m bihanañ 0 m — brasañ 82 m
Gorread	18,57 km²
Henbont
kemmañ

Henbont a zo ur gumun hag ur gêr eus Breizh e departamant ar Mor-Bihan. Pennlec'h Kanton Henbont eo.

• 
  Ar Blavezh en Henbont.

• War lez ar stêr Blavezh emañ Henbont.

• Erwan Vallerie (1995) : Henpont, XIIè; Henbunt, 1114; Henbont, 1200, 1235; Hennebond, 1260; Heinbont, Hennbont, 1264; Hembont, Haenbunt, 1264; Henbont, 1265, 1270; Hembont, 1270, 1274; Sancto Caradoco de Henbont,1278; Hembont, 1280; Henbont, 1280, 1281; Hembont, 1288; Henebont, 1301; Hennebont, Henbont, 1304; Hambont, Hannebon, 1311; S. Caradouc pres Hembont, 1332; Henebont, Saint Karadec, 1334; Henebont, 1343, 1345; Hembont, 1349, 1354; Henbont, 1363; Hannebont, 1371; Henbon, Hembon, Hennebon, Hennebont, 1371; Henebont, 1380; Hembont, 1411; Henbont, 1412, 1420; Henbond, 1420; Hennebond, 1423; Hennebon, 1450; Henbont, 1486; Henebon, 1488; Henbons, Henbond, Henbourd, 1516; Hennebond, 1576, 1591; Henbont, Hennebont, 1591; Henebont, Henebond, 1596; Henbont, 1630; Ennebont, 1636; Hennebon, 1779;

En glazur e lestr en sabel war ur mor en argant, e ouelioù en argant karget en erminoù, ha spararoueziet en gul.

• 1934-1936: ar c'huzul-kêr a savas a-du gant ar mennad skignet gant al luskad Ar Brezoneg er Skol (ABES) evit kelennadurezh ar brezhoneg er skol^[2].

• 
  Ur blakenn-straed gallek-brezhonek
• 
  Ur banell-henchañ gallek-brezhonek

• D'an 22 a viz Here 2009 e oa bet votet live 2 ar garta Ya d'ar brezhoneg gant Kuzul-kêr ar gumun.
• D'ar 27 a viz Mezheven 2013 e oa bet votet live 3 ar garta Ya d'ar brezhoneg gant Kuzul-kêr ar gumun.
• D'ar 4 viz Here 2013 e oa bet roet label 2 ar garta Ya d'ar brezhoneg da gumun Henbont.

• Ur skol divyezhek a zo eno abaoe 1997.
• E distro-skol 2023 e oa enskrivet 196 skoliad er c'hlasoù divyezhek (10,7% eus skolidi ar gumun evit a sell ouzh ar c'hentañ derez)^[3].

• An hentoù roman eus Darioritum (Gwened bremañ) da Lokmaria-Kemper hag eus Vorgium (Karaez bremañ) da v-Blabia (Porzh-Loeiz bremañ) a dreuze ar Blavezh en Henbont. Ur c'hastrum a voe savet gant ar Romaned war lez dehou ar Blavezh da ziwall an hentoù^[4].

• Guntiern, manac'h ha sant brezhon, a zeuas a Gemperle betek Lokouiarn^[5].

• 
  Lakaet ar seziz war Henbont gant lu Charlez Bleaz, Chroniques de Jean Froissart.
• 
  Ar seziz, Chroniques de Jean Froissart.
• 
  Gwerenn-livet Janed ar Flamm hag he mab e penn-iliz an Henbont.
• 
  Degemeret ar Saozon gant Janed ar Flamm, Chroniques de Jean Froissart.

• Brezel hêrezh dugelezh Breizh: lakaet oa bet seziz war Henbont gant arme Charlez Bleaz e 1342, e-lec'h ma oa bet kavet repu gant Janed Flandrez. Un nozvezh, d'ar 6 a viz Even 1342, e penn ur strollad soudarded, ez eas e-maez ar gêr da c'hwezhañ tan e teltennoù an enebourien. O tennañ splet eus an darvoud e teuas-hi a-benn da dizhout An Alre a c'hellas-hi degas 500-600 marc’heg d'he heul betek an Henbont pemp devezh diwezhatoc'h. Da-heul an taol-ouesk-se e voe graet Janed ar Flamm anezhi. Dont a reas bigi ha soudarded saoz gant Wauthier de Masny ha Robert d'Artois da zieubiñ an Henbont e miz Even 1342.

• 1588: trubuilhoù, drailhet dorioù kouent Karmez ha gloazet ur manac'h da varv d'ar 14 a viz C'hwevrer; ar vosenn oc'h ober he reuz e kêr^[6].

• Emsavadeg ar Bonedoù ruz, miz Eost 1675: daou zen a voe barnet d'ar marv gant Prezidial an Henbont, Marc Lemoigne d'ar 17 hag ur skoedour, Christophle du Quellenec d'ar 21 evit bout bet kemeret perzh en emsavadeg^[7].

• 
  Kalvar Bosenn Henbont, bet savet e 1899.

• Mervel a reas ur bern tud en Henbont hag er vro e 1699 gant ar vosenn. Gouestlet e voe gant Henbontiz lakaat d'ober un delwenn argant d'an Intron-Varia evit bout diwallet ouzh ar c'hleñved^[8].

• 1783: en Henbont e voe krouet ar 6vet Rejimant Husarded. Kaset e voe da Lauterbourg en Elzas. E goronal-perc'henn a oa Armand Louis de Gontaut-Biron, dug Lauzun^[9].

• Melestradurezh: krouet e voe kumun Henbont e 1790^[10]. Gant al lezenn eus an 23 a viz Eost 1790 e voe lakaet Henbont da benn ur c'hanton, hini Henbont, ha da benn ur bann, Bann Henbont^[11], nav c'hanton ennañ: an Oriant, Bubri, Gwidel, Henbont, Kervignag, Langedig, Ploue, Pont-Skorf ha Porzh-Loeiz. Henbont hag an Oriant a faote dezhe kaout daou sez ar bann, an hini melestradurel hag an hini lezvarnel. Hervez an dekred bet kemeret gant ar Vodadeg Vroadel e miz Eost 1790 e voe krouet al lez-varn a vann en Oriant. Gant Bonreizh Bloaz III (22 a viz Eost 1795) e voe lamet ar bannoù ha bodet e veze kuzulioù-kanton (ne chome tamm emrenerezh ebet gant kumunioù ar c'hanton)^[12]. Brasaet e voe Kanton Henbont e 1801 gant lezenn an 8 pluviôse an IX (28 a viz Genver 1801)^[13], dezhi an titl loi portant réduction du nombre de justices de paix. Lakaet e oa bet en Arondisamant an Oriant krouet e 1800.

• 
  An ti-gar.
• 
  Pont an hent-houarn a-us d'ar Blavezh.

• 1862: erruet an hent-houarn (linenn Landerne Savenneg) en Henbont.

• 
  Monumant ar re varv.
• 
  Bez daou vilour soviedat marvet e 1944.
• 
  Anv A. Le Chenadec, un den eus an Henbont, ouzh monumant ar re fuzuilhet e Porzh-Loeiz.

• Ur c'hamp-bac'h a voe digoret er gumun e 1914 evit derc'hel enbroidi eus ar stadoù o stourm ouzh Bro-C'hall ennañ^{[14],[15],[16]}.
• Mervel a reas 342 vilour ag ar gumun, da lavaret eo 3,97 % eus he foblañs e 1911^[17].

• Mervel a reas ur zouav eus ar gumun en Odessa d'an 29 a viz Kerzu 1918^[18].

• Daou frontstalag a oa bet gigoret en Henbont e 1940, an Nn 183 b hag an Nn 182, hemañ a voe treuzkaset da Savenneg d'an 18 a viz Kerzu 1940^[19].
• 1941: Camille-Horace Herwegh, maer ar gumun, a zilezas e garg, e eil-maer kentañ, Le Borgne, a voe digefridiet d'an 8 a viz Meurzh^[20].
• Digoret e voe ur fouzhlec'h gant an Alamaned e-tal an ti-gar^[21].
• D'ar 6 a viz Eost 1944 e krogas emgannoù an dieubidigezh en Henbont; d'ar 7 a viz Eost: tro ugent a dud a voe lazhet ha tro 180 den all a zo gloazet gant ar melloù-dir tennet gant an Alamaned; distrujoù bras a voe e kêr ivez; an emgannoù a badas betek an 11 a viz Eost; un hollad a 39 den nann-soudard, 4 soudard "FFI" ha 150 soudard alaman a oa marvet abaoe an 6 a viz Eost^[22].
• D'an 11 a viz Eost 1944: dek den nann-soudard a voe jahinet ha fuzuilhet gant an Alamaned^[23].
• D'an 22 a viz Eost 1944: seizh soudard eus an 10vet kaderv (Rangers) "FFI" a zo lazhet e "Toull-Douar" gant tennoù alaman^[24].
• D'an 23 a viz Mae 1945 e voe kavet korfoù marv daou zen eus ar gumun e-tal gwikadell Porzh-Loeiz. Er Rezistañs e oant; fuzuilhet e oant bet gant al lu alaman^[25].

• Mervel a reas eizh milour eus ar gumun e-pad Brezel Indez-Sina ha c'hwec'h arall en Afrika an Hanternoz^[26].

• 
  Ar mogerioù-kreñv.
• 
  Ar mogerioù-kreñv hag an Tourioù Bro-Ereg.
• 
  An tourioù Bro-Ereg.
• 
  Puñs e kreiz-kêr.
• 
  Iliz katolik Intron-Varia.

• Mogerioù-kreñv ha tourioù.
• Puñs e kreiz-kêr.
• Penn-iliz Intron-Varia ar Baradoez, 1513-tro 1530; ur chapel e oa da gentañ e parrez SantJili, ar barrez orin; savet e voe da iliz-parrez e 1570; dre ma voe prometet gant Henbontiz lakaat d'ober un delwenn argant d'an Intron-Varia evit bout diwallet ouzh ar vosenn e 1699 e raer ivez Intron-Varia ar Ro (Levr Oferenn Priellec 1927 p. 832) anezhi; e 1913 e voet savet da benniliz^[27].
• Iliz katolik Sant Jili.
• Iliz katolik Sant Karadeg, XVIII^vet kantved.
• Chapel Sant Guntiern, e Lokouiarn.

• 
  Porrastell ha porzh.
• 
  Un azen er stal-roñseed.

• Ar stal-roñseed stad, bet krouet e 1857.
• Monumant ar re varv dirak ar maerdi, luc’hskeudenn ha kartennoù-post^[28]. Dioueliet e voe d’ar 4 a viz Gwengolo 1921^[29].
• Monumant ar re varv e karter "Sant Jili", e bered ar c'harter, luc’hskeudenn^[30].
• Plakennoù ar re varv (1914-1918 ha Brezel diabarzh Rusia) en iliz katolik Intron-Varia ar Baradoez, luc’hskeudenn^[31].

	Zinzag-Lokrist	Zinzag-Lokrist	Langedig
	Kaodan	N	Prederion
		K    HENBONT    R
		S
	Lannarstêr	Kervignag	Kervignag

Niver a annezidi

• 
  André Hartereau.
• 
  Gérard Perron.

• An ti-post.

• Loeiz Herrieu, bet o terc'hel tachenn e Sant-Karadeg.
• Yann Moñforzh, dug Breizh, bet ganet (war-dro 1294) ha marvet eno (26 a viz Gwengolo 1345).
• Benito Mussolini, dispac'hour italian^[32].

• Vincent Huby, jezuist misioner, ganet e Henbont e 1608, marvet e Gwened e 1693
• Youenn Pezron, Sistersian, breutadegour; devarnour; en deus kenlabouret war Mémoires de Trévoux. 1640-1706
• Jakez-Mari-Josef Boutiez a Gerorguen / Jacques-Marie-Joseph du Boutiez de Kerorguen; bet ganet en Henbont an 31vet a viz Eost 1756, kuzulier ouzh Breujoù Beizh. Divroad, kemeret perzh gantañ d'an dilestradeg c'hwitet ar roueelerien e Kiberen, e 1795. Lazhet eo bet an 20 nivôse AN IV / Sul 10vet a viz Genver 1796, war-dro Gregam.
• Gweltaz ar Fur (1950).

• Guntiern, manac'h e Lokouiarn.
• Herri Kaouisin, embanner, skrivagner, skeudennaouer ha filmaozer, 12 a viz C'hwevrer 2003.
• 2009: Frañsez ar C'hemener, beleg, person Bretoned Pariz

	Jérôme d'Arradon, kabiten ar Re-Unanet En sabel e seizh mailhenn en argant, 3, 3, 1
	Baillet, Aotrounez Kerandreff (Kerandré) e Sant-Karadeg-Henbont. En argant e deir askolenn geotet bleuniet en gul
	??? Beaujouan; senesal Henbont e 1597. Geotet e femp c'hregilhenn en argant, 2, 2, 1

Bro	Kêr	Abaoe
Alamagn	Kronach	1990
Mali	Mourdiah	1990
Kembre	Y Mwmbwls	2004
Palestina	Halhul	2010

• (br) Henbont war lec'hienn Geobreizh

• (fr)Pol Potier de Courcy : Nobiliaire et armorial de Bretagne. Adembannadur Editions des Régionalismes. Cressé. 2011/2014

1. ↑ Roadennoù ofisiel e lec'hienn an EBSSA
2. ↑ (fr)Marsel Guieysse, La langue bretonne : ce qu'elle fut, ce qu'elle est, ce qui se fait pour elle et contre elle, pajenn 266, Kemper, Nouvelles Éditions Bretonnes, 1936
3. ↑ (br)Distro-skol ar c’helenn divyezhek
4. ↑ (fr)Henri Guiriec, La Région de l'Ellé - bas et haut Ellé, e ti an aozer, 1939, (e galleg), pajenn 16
5. ↑ (fr)Henri Guiriec, La Région de l'Ellé - bas et haut Ellé (pajenn 24), e ti an aozer, 1939
6. ↑ (fr)La vie des Carmes d'Hennebont en 1588
7. ↑ (fr)Yvon Garlan ha Claude Nières, Les Révoltes bretonnes de 1675 - papier timbré et bonnets rouges, Éditions Sociales, Pariz, 1975 (e galleg), pajennoù 156 ha 157
8. ↑ (fr)infobretagne.com
9. ↑ (fr)Cavaliers-Blindés
10. ↑ (fr)Robert Bouvier, Bernard Le Montagner, Alain Revoy ha Dominique Reynaud, Histoire de la Poste dans le Morbihan, Embannadurioù Liv'Editions, Ar Faoued, 2006, pajenn 134
11. ↑ (fr)Jean-Louis Debauve, La Justice révolutionnaire dans le Morbihan, e ti an aozer, Pariz, 1965, pajenn 36
12. ↑ (fr)Jean-Louis Debauve, La Justice révolutionnaire dans le Morbihan, e ti an aozer, Pariz, 1965, pajenn 187
13. ↑ (fr)Cassini - EHESS - Henbont - Fichenn ar gumun
14. ↑ diwar ar raktres bet graet gant ar gouarnamant gall e 1913,(fr) Jean-Claude Farcy, Les camps de concentration français de la première guerre mondiale (1914-1920), Pariz, Anthropos Economica, 1995
15. ↑ kalz anezhe a oa fichennaouet er c'harnedoù "A" (dilezet e oa bet hemañ e 1909), pe "B"
16. ↑ (fr)1914 - 1918 - Des champs aux tranchées, Liv'Editions, Ar Faoued, 1998, pajenn 135
17. ↑ (fr)Monumant ar re varv
18. ↑ Fichenn hiniennel - Memorial Genweb
19. ↑ (fr)Robert Bouvier, Bernard Le Montagner, Alain Revoy ha Dominique Reynaud, Histoire de la Poste dans le Morbihan, Embannadurioù Liv'Editions, Ar Faoued, 2006, p.139
20. ↑ (fr)Annik Le Guen, Le Morbihan sous le Gouvernement de Vichy, Miz Kerzu 1993
21. ↑ (fr)Roger Leroux, Le Morbihan en guerre 1939-1945 , Imprimerie de la Manutention, Mayenne, 1991, pajenn 259
22. ↑ (fr)Lorient dans la guerre
23. ↑ (fr)René Le Guénic, Morbihan - Mémorial de la Résistance, 1998, pajenn 228
24. ↑ (fr)René Le Guénic, Morbihan - Mémorial de la Résistance, 1998, pajenn 231
25. ↑ (fr)René Le Guénic, Morbihan - Mémorial de la Résistance, 1998, pajennoù 315-316
26. ↑ (fr)Monumant ar re varv
27. ↑ (fr)infobretagne.com
28. ↑ (fr)Memorial Genweb
29. ↑ (fr)Université de Lille
30. ↑ (fr)Memorial Genweb
31. ↑ (fr)Memorial Genweb
32. ↑ (fr)Le Télégramme