Krimea

Krimea (e tatareg Krimea Qırım, e ruseg Крым, en ukraineg Крим, e turkeg Kırım) zo ul ledenez war ribl ar mor Du, er su da Ukraina hag er gôrnog da Rusia. Simferopol eo he c'hêr-benn. Tabut zo war he c'hont etre Republik Ukraina ha Kevread Rusia. Ur Republik emren eus an eil eo, hag ur sujed kevreadel eus eben eo deuet da vezañ e 2014, goude ur referendom ha n'eo ket bet degemeret e zisoc'h gant al lodenn vrasañ eus ar gumuniezh etrebroadel.

Dont a ra e anv eus tatareg Krimea Qırım, hag a dalv « ma zorgenn » (qır « torgenn », ım « ma »).

.

En istor eo bet Krimea ul lodenn eus an impalaeriezh otoman, an impalaeriezh rusian hag URSS. E republik Ukraina emañ abaoe 1991, hag ar republik emren nemeti eo er vro. Staget eo bet ouzh Kevread Rusia e 2014 met n'eo ket degemeret kement-se gant al lodenn vrasañ eus stadoù ar bed.

• En Henamzer e oa Tauris, ha betek an XIIIvet kantved e oa ul lod eus ar bed hellenek, deuet da vour roman ha bizantat goude.
• Priñselezh Teodoros.
• Da heul brezel 1768-1774 a-enep an Impalaeriezh Otoman eo tapet Krimea gant Impalaeriezh Rusia
• 1853-1856: brezel Krimea etre Rusia en un tu hag an Impalaeriezh otoman, Breizh-Veur ha Bro-C'hall en tu all. 750.000 a dud lazhet.
• E 1922 : staget ous an URSS.
• E 1954 eo staget Krimea ouzh Ukraina evit lidañ tri c'hant vloaz unaniezh Ukraina ha Rusia.
• E 1991 e teu Ukraina da vezañ dizalc'h, hag e chom Krimea enni. Gwarantet eo an harzoù gant ar Stadoù-Unanet, Breizh-Veur ha Rusia.
• E 1992 eo savet Republik emren Krimea, en Ukraina dizalc'h, met gant Sevastopol ez eus ur statud ispisial.
• D’an 11 a viz Meurzh 2014 e tisklêr Parlamant Krimea eo dizalc'h Republik Krimea.
• D’ar 16 a viz Meurzh 2014, referendom evit gouzout hag-eñ e vo staget ouzh Kevread Rusia. Respont a ra “ya” an darn vrasañ eus ar voterien, met n'eo ket degemeret an disoc'h gant ar gumuniezh etrebroadel war-bouez Rusia.
• D’ar 18 a viz Meurzh, sinet eo gant Vladimir Poutin an dekred a stag Krimea ouzh Kevread Rusia. N'eo ket degemeret an dra-se gant ar gumuniezh etrebroadel.

An div niveradeg ziwezhañ gant Ukraina a oa bet kaset e 1989 ha 2001^[1]. Hervez disoc'hoù niveradeg 2001 e oa 2.033.736 annezad er republik emren ha 379.492 annezad en Akyar (Sevastopol). Hervez niveradeg Rusia 2016 e oa 2 322 369 a annezidi.

Yezh-vamm dre genel :

• Rusianed : ruseg (99.7 %), ukraineg (0.2 %)
• Ukrainiz : ruseg (59.5 %), ukraineg (40.4 %)
• Tatared Krimea : tatareg Krimea (93.0 %), ruseg (5.9 %), ukraineg (0.5 %)
• Belarusiz : ruseg (81.8 %), belaruseg (17.1 %), ukraineg (0.9 %)
• Tatared : tatareg (67.8 %), ruseg (25 %), ukraineg (0.1 %)

Sebastopol ha Yalta eo he c'hêrioù brudetañ, ha Simferopol ar gêr-benn.

Rannvroioù (rayonyi) Niv. Tatareg Krimea Ukraineg Treuzskrivadur 1 Aqmeçit Чорноморський Chornomorske 2 Aqmescit Сімферопольський Simferopol 3 Aqşeyh Роздольненський Rozdolne 4 Bağçasaray Бахчисарайский Bakhchisaray 5 Canköy Джанкойський Dzhankoy 6 Curçı Первомайський Pervomayskiy 7 İçki Совєтський Sovetskyi 8 İslâm Terek Кіровський Kirovskyi 9 Krasnoperekopsk Красноперекопський Krasnoperekopsk 10 Qarasuvbazar Білогірський Bilohirsk 11 Qurman Красногвардійський Krasnohvardiyske 12 Saq Сакський Saky 13 Seyitler Нижньогірський Nizhnegorskiy 14 Yedi Quyu Ленінський Lenine

Kumunioù Niv. Tatareg Krimea Ukraineg Treuzskrivadur 15 Aluşta Алуштинська Alushta 16 Aqmescit Сімферопольська Simferopol 17 Canköy Джанкойська Dzhankoy 18 Ermeni Bazar Армянська Armyansk 19 Kefe Феодосійська Theodosia 20 Keriç Керченська Kerch 21 Kezlev Євпаторійська Yevpatoria 22 Krasnoperekopsk Красноперекопська Krasnoperekopsk 23 Saq Сакська Saky 24 Sudaq Судацька Sudak 25 Yalta Ялтинська Yalta 26[2] Aqyar Севастопольська Sevastopol

• Khanat Krimea
• RSSE Krimea