Deiziadur japanek

D'ar c'hentañ a viz Genver 1873 e oa degemeret an Deiziadur gregorian e Bro-Japan, gant anvioù mizioù hengounel hag ar pep brasañ eus ar gouelioù, kent 1873 avat e veze implijjet un deiziadur loarel-hag-heolel a zeue eus an Deiziadur sinaek^[1]. Implijet e vez atav an oadvezhioù hengounel eus Bro-Japan.

Abaoe ma oa degemeret an deiziadur gregorian ez eus bet implijet teir reizhiad da gontañ ar bloavezhioù e Bro-Japan :

• Ar bloavezh impalaerel (皇紀, kōki) diazezet war diazezadur mitologel Japan gant an impalaer Jimmu e 660 kent J.K..
• An anv oadvezh (年号, nengō) diazezet war ren an impalaer zo e penn ar vro. Ar bloavezh 2011 eo ar bloavezh Heisei 23
• Anv ar bloavezh en deiziadur gregorian (西暦, seireki)

Eus an tri doare-se, an div re ziwezhañ hepken vez implijet en ur feson voutin. Implijet e oa an deiziadur impalaerel eus 1873 betek diwezh a Eil Brezel Bed.

Anvioù japanek ar mizioù a dalvez ger-ha-ger "loar gentañ", "eil loar", ha kement zo. Savet e vezont eta diwar an niver a glot gant ar miz ha gant ar ger gatsu ("loar"):

(Alies-kenañ e vez implijet sifroù arabek gant kanji al Loar, evel 3月, war ar pemdez.)

Ouzhpenn-se pep miz en deus un anv hengounel, implijet c'hoazh e tachennoù zo evel ar varzhoniezh. E-mesk an daouzek anv, shiwasu a vez implijet stank c'hoazh hiziv an deiz. Gallout a reer ivez kavout an anvioù-se ivez e deroù ul lizher pe ur brezegenn da reiñ da santout koulz ar bloaz. Lod anezhe evel yayoi ha satsuki, a dalvez ivez da anv-badez (evit ar merc'hed). Klevet a reer ivez an anvioù-se ur wezh an amzer er jidaigeki, abadennoù skinwel a-vremañ, hag e filmoù diwar-benn ar prantad Edo pe ur prantad koshoc'h.

Setu amañ da-heul anvioù ar mizioù :

• Miz kentañ : mutsuki (睦月, mutsuki^?)^[2]
• Eil miz : kisaragi (如月, kisaragi^?) pe kinusaragi (衣更着, kinusaragi^?)
• 3e miz : yayoi (弥生, yayoi^?)
• 4e miz : uzuki (卯月, uzuki^?). An u-no-hana (卯の花) zo ur boked, eus ar genad Deutzia^[3].
• 5vet miz : satsuki (皐月, satsuki^?) pe sanaetsuki (早苗月, sanaetsuki^?)
• 6vet miz : minatsuki (水無月, minatsuki^?). An arouezenn 無, a dalvez "hep" da gustum, zo ateji amañ, da lâret eo, ne dalvez ken evit ar soniad "na". En anv-se an na zo ur rannig perc'hennañ, ha Minazuki a dalvez "miz an dour", ha n'eo ket "miz hep dour", oc'h ober dave da veuzadenn ar parkeier riz, ma implijet kementadoù bras a zour^[4].
• 7vet miz : fumizuki (文月, fumizuki^?)
• 8vet miz : hazuki (葉月, hazuki^?). en henjapaneg, ar miz a oa anvet 葉落ち月 (haochizuki).
• 9vet miz : nagatsuki (長月, nagatsuki^?)
• 10vet miz : 神無月 (kaminazuki or kannazuki, "Miz an doueed"). An arouezenn 無, a dalvez "hep" da gustum, zo ateji amañ, da lâret eo, ne dalvez ken evit ar soniad "na". En anv-se an na zo ur rannig perc'hennañ, ha kaminazuki a dalvez "miz an doueed", ha n'eo ket "miz hep doueed"^[5] Koulksoude e oa treuzkomprenet, hag e vez komprenet peurliesañ evel ar miz hep doueed rak e-doug ar miz-se en em vod holl ar gamied Shintoek e lec'h pirc'hirinaj Izumo Taisha e proviñs Izumo (e Prefeti Shimane hiziv an deiz), ha n'eus doue ebet e peurrest ar vro. Hag e proviñs Izumo e veze graet kamiarizuki (神有月 pe 神在月, kamiarizuki^?) anezhañ. An displegadenn-se an hini a vez meneget peurliesañ en oberennoù ar c'hornôg.^[6] Kalz etimologezhioù disheñvel zo bet kinniget.^[7].
• 11vet miz : shimotsuki (霜月, shimotsuki^?)
• 12vet miz : shiwasu (師走, shiwasu^?). An anv-se a ra dave d'ar veleien a vez bec'h warne e-pad ar miz-se abalamour da brientiñ gouelioù Shogatsu (Kalanna).

Nota bene:' An deiziadur kozh a veze implijet e Bro-Japan a oa un deiziadur loarel diazezet war an deiziadur sinaek, hag ar bloavezh hag ar mizioù a zeraoue 3 pe 7 sizhun diwezhatoc'h evit an deiziadur gregorian a vez implijet bremañ. N'eo ket reizh eta lakaat ar miz kentañ da glotañ gant miz Genver.

Implijet e vez ur sizhun seizh devezh e Bro-Japan, hervez an Deiziadur gregorian. Kregiñ a ra gant ar Sul avat. Ar sizhunvezh seizh devezh, dezhi anvioù deiz a glot war-eeun gant ar re a vez implijet en Europa, a vijje bet degaset da Vro-Japan war-dro 800. Implijet e veze ar reizhiad er steredouriezh hepken pe dost betek 1876, nebeut amzer goude ma oa degemeret an Deiziadur gregorian gant Bro-Japan en un doare ofisiel. Fukuzawa Yukichi zo unan eus ar re o deus bet ar muiañ a bouez en diviz da zegemer ar reizhiad-se da envel deizioù ar sizhun. Dont a ra an anvioù diwar anvioù ar pemp planedenn a c'haller gwelet gant an daoulagad hepken, anvet o-unan diwar pemp elfenn ar brederouriezh sinaat (aour, prenn, dour, tan, douar), ha diwar anv al Loar hag an Heol (yin ha yang).

E Bro-Japan e vez rannet ivez ar mizioù e tri frantad 10 devezh tamm-pe-damm. Pep hini zo anvet jun (旬). Ar c'hentañ eo jōjun (上旬); an eil, chūjun (中旬); an diwezhañ, gejun (下旬). Implijet e vezont alies da ober anv eus ar mare en un doare resis. Da skouer : "Alies e vez ar wrez-se e jōjun miz Ebrel"; "Emeur o c'hortoz ur votadeg e gejun ar miz-mañ."

Pep devezh eus ar miz en deus un anv dezhañ e-unan savet en un doare direoliek, peurliesañ diwar anvioù niver an devezh :

(Alies-kenañ e vez implijet ar sifroù arabek, evel 14日, war ar pemdez.)

Tsuitachi zo ur stumm emdroet eus tsukitachi a dalvez kentañ devezh ar miz. En deiziadur hengounel e veze graet 晦日 misoka eus devezh diwezhañ ar miz. Hiziv an deiz e vez kalz stankoc'h implij an niveroù 28-31 mui nichi. Koulskoude e ve implijet alies misoka en anvioù kevradoù etc., da lavaret e vo paeet un dra bennak an devezh diwezhañ eus ar miz, forzh petore deiziad e vefe. Devezh diwezhañ ar bloaz zo 大晦日 ōmisoka (an Devezh diwezhañ bras).

Implijet e vez alies ar ger kichijitsu (deiz mat) da-geñver al lidoù evel en ul lizher da bediñ unan d'un eured pe devezh savadur un dablezenn vaen koun. N'eo ket anavezet gant al lezenn neoazh ha ne c'hell ket bezañ implijet en un testamant.

Un devezh en em gav etre daou zevezh gouel zo un devezh dilabour. Evel-se, ar 4 a viz Mae zo un devezh dilabour bep bloaz. Pa zegouezh un devezh gouel d'ar Sul, an devezh kentañ n'eo ket un devezh dilabour (ul lunvezh da skouer) a zeu da vezañ unan.

† Devezh hengounel ma vije bet savet Bro-Japan gant an impalaer Jimmu e 660 kent J.K..

* Lodenn eus ar sizhun alaouret

• Arouezioù an deiziadur hag ar zodiak japanat, e Kanji, Hiragana, Romaji, hag e zaozneg,
• Istor an deiziadur japanek gant an National Diet Library
• An Deiziadur loarel e Bro-Japan
• Koyomi no page e japaneg
• Koyomi no hanashi e japaneg
• Jeder Rokuyō e japaneg
• Deiziadur Rokuyō e saosneg
• Treiñ bloavezhioù an deiziadur gregorian e bloavezhioù oadvezh an impalaer (anvet nengo)
• Deiziadoù bloavezh japanek Displegadennoù pizh diwar-benn ar bloavezhioù ren, ar bloavezhioù oadvezh, ar bloavezhioù imalaerel ha kement zo
• NengoCalc (Benveg da dreiñ deiziadoù an deiziadur japanek e deiziadoù kevatal eus an deiziadur gregorian)
• This Year in Japan Diskouezh a ra anv ar bloavezh e Bro-Japan
• Convert a Western year into a Japanese year (sci.lang.japan FAQ pages)

-->

1. ↑ The Japanese Calendar History, National Diet Library, Japan, 2002
2. ↑ Can you tell me the old names of the months?
3. ↑ 卯月」で始まる言葉 - 国語辞書の検索結果 - goo辞書
4. ↑ - 国語辞書の検索結果 - goo辞書
5. ↑ Entries in the standard dictionaries Daijisen大辞泉（Shogakkan小学館), Daijirin大辞林(Sanseido三省堂), Nihon Kokugo Daijiten日本国語大辞典(Shogakkan 小学館).
6. ↑ Da skouer, Ian Reader and George J. Tanabe, Jr., Practically Religious: Worldly Benefits and the Common Religion of Japan, University of Hawaii Press, 1998, p 178
7. ↑ An Nihon Kokugo Daijiten日本国語大辞典 (Shogakkan 小学館) a ra anv eus 9 ouzhpenn.