Сярпуха венцаносная[3], Сярпуха Вольфа (Serratula coronata) — шматгадовая травяністая расліна сямейства Астравыя (Asteraceae). Сярпуха венцападобная расце на сухіх лугах, па ўзлесках, сярод хмызнякоў.
Сцёблы прамыя разгалінаваныя, граневыя і рабрыста-разоравыя, пурпуровыя, да 150 см вышынёй. Лісце чаргавальнае, чарашковае (ніжняе) або амаль сядзячае (верхняе), пёрыстараздзельнае да рассеченнага, з 3-7 парамі яйкападобна — ці падоўжаналанцэтных бакавых сегментаў і большым за іх верхавінкавым; зверху голае, цёмна-зялёнае, знізу — святлей; сегменты лісця востраканцовыя, няроўназубчастыя, з адцягнутымі на канцы ў караценькае белаватае лязо зубцамі, па ўсім краі пілаватае, жорсткае. Кветкі трубчастыя, пурпурныя, сабраныя ў кошыкі, размешчаныя на канцах галоўных галін па 1-2; краявыя кветкі больш буйныя, функцыянальна песцікавыя, з трох-чатырох-раздзельным адгінам, сярэднія — двухполыя, з пяціраздзельным адгінам. Цвіце з ліпеня да верасня. Плод — сямянка.
Для вырабу галенавых лекавых формаў выкарыстоўваюць траву сярпухі, якую нарыхтоўваюць падчас цвіцення расліны. Пасля сушкі грубыя часткі сцеблаў выключаюць. Расліна неафіцынальная.
У траве сярпухі ўтрымліваюцца алкалоіды (сляды) і значная колькасць аскарбінавай кіслаты (у свежым лісці да 120 мг %). У народнай медыцыне сярпуху венцападобную прызнаюць як сродак, які валодае звязальнымі, супрацьзапаленчымі, гарачкапаніжальнымі, жоўцегоннымі, проціванітавымі і седатыўнымі ўласцівасцямі.
Настой травы даюць унутр пры хваробах страўніка, ванітах, паносе, жаўтусе, гемароі, ліхаманцы, малакроўі і псіхічных захворваннях.
Зноскі
- ↑ Ужываецца таксама назва Пакрытанасенныя.
- ↑ Пра ўмоўнасць аднясення апісанай у гэтым артыкуле групы раслін да класа двухдольных гл. артыкул «Двухдольныя».
- ↑ Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 121. — 160 с. — 2 350 экз.
- Скуратовіч А. М. Сярпу́ха // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 357—358. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
- Пашына Г. В. Сярпу́ха // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 5. Стаўраструм — Яшчур / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1986. — С. 67. — 583 с., іл. — 10 000 экз.
- В. И. Чопик (укр.) (бел., Л. Г. Дудченко (укр.) (бел., А. М. Краснова; «Дикорастущие полезные растения Украины (укр.) (бел.» Справочник; Киев, Навукова думка (укр.) (бел., 1983. (руск.)
- Serratula L. — Серпуха // Определитель высших растений Беларуси (руск.) / Под ред. В. И. Парфёнова. — Мн.: Дизайн Про, 1999. — С. 282, 308. — 472 с. — 1 000 экз. — ISBN 985-6182-78-6.
- Serrátula L. — Серпýха // Маевский П. Ф. Флора средней полосы европейской части России. 11-е изд. — М.: Товарищество научных изданий КМК, 2014. — С. 314, 322—324. — 635 с., ил. — ISBN 978-5-87317-958-9. (руск.)
- Серпу́ха // Т. 23. Сафлор — Соан. — М. : Советская энциклопедия, 1976. — С. 313. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров; 1969—1978). (руск.)
