Порах

Порах — шматкампанентная цвёрдая сумесь, якая змяшчае арганічныя і неарганічныя злучэнні, здольныя ўстойліва (без пераходу ў дэтанацыю) гарэць у шырокім інтэрвале вонкавага ціску (0,1-1000 Мпа), вылучаючы вялікую колькасць газаў з тэмпературай 1200-3700 °C.

Выкарыстоўваецца для кідання снарадаў, руху ракет і ў іншых мэтах.

Гарэнне працякае паралельнымі пластамі ў напрамку, перпендыкулярным паверхні. Адрозніваюць порахі бяздымныя (балістычны, бясполымевы, піраксілінавы і інш.), дымныя і змешаныя. Сумесь з драўнянага вугалю, серы і нітрату калію называецца дымным, або чорным порахам.

Газаўтварэнне пораху залежыць ад велічыні паверхні зарада і хуткасці яго гарэння. Велічыня паверхні парахавых элементаў вызначаецца іх формай і геаметрычнымі памерамі і можа ў працэсе гарэння павялічвацца або памяншацца. Такое гарэнне называюць адпаведна прагрэсіўным або дэгрэсіўным. Для атрымання пастаяннай скорасці газаўтварэння або яе змены па вызначанаму закону асобныя ўчасткі зарадаў (напрыклад, ракетных) пакрываюць слоем негаручых матэрыялаў (браняваннем). Скорасць гарэння пораху залежыць ад яго саставу, пачатковай тэмпературы і ціску.

Порах класіфікуецца як выбуховае рэчыва нізкай выбуховасці з-за сваёй адносна павольнай хуткасці раскладання і, такім чынам, нізкай брызантнасцю. Нізкая выбуховая дэфлаграцыя праходзіць на дагукавой скорасці, у той час як высока выбуховае дэтанаванне спараджае звышгукавыя хвалі. Запальванне парашку, спакаванага ззаду кулі, павінна ствараць дастатковы ціск, каб прымусіць кулю вылецець з дульнага зрэзу на высокай скорасці, але недастатковы, каб прывесці да разрыву ствала. Порахі, такім чынам, менш прыдатныя для руйнавання скал ці ўмацаванняў. Порах шырока выкарыстоўваўся для запаўнення артылерыйскіх снарадаў і ў горназдабыўной прамысловасці, а таксама ў грамадзянскім будаўніцтве. Аднак зараз порах больш не выкарыстоўваецца ў сучасных выбуховых боегалоўках, і ён не выкарыстоўваецца ў якасці асноўнага выбуховага рэчыва пры здабычы карысных выкапняў у сувязі з яго коштам у параўнанні з паказчыкамі новага альтэрнатыўнага рэчыва, гэта значыць ANFO^[1].

Порах быў адкрыты, згодна з распаўсюджаным меркаваннем, у IX стагоддзі ў Кітаі, калі кітайскія алхімікі шукалі эліксір неўміручасці^[2]. Гэтае адкрыццё прывяло да вынаходства феерверка і першай парахавой зброі ў Кітаі. На працягу наступных стагоддзяў кітайскае адкрыццё пораху стала вядома ў арабскім свеце, Еўропе і Індыі. Згодна з меркаваннямі вучоных распаўсюджанне адбывалася з Кітая праз Блізкі Усход, а затым у Еўропу^[3], аднак застаюцца некаторыя спрэчкі аб велічыні кітайскага ўплыву на наступныя дасягненні ў галіне тэхналогіі порахаў.

Зноскі

↑ Hazel Rossotti (2002). «Fire: Servant, Scourge, and Enigma». Courier Dover Publications. pp. 132—137. ISBN 978-0-486-42261-9.
↑ Jack Kelly. «Gunpowder: Alchemy, Bombards, and Pyrotechnics: The History of the Explosive that Changed the World», Perseus Books Group: 2005, pp. 2-5, ISBN :0465037224, 9780465037223
↑ Buchanan, Brenda J., ed. (2006), «Gunpowder, Explosives and the State: A Technological History, Aldershot: Ashgate», p. 2, ISBN 0754652599

Літаратура

Порах // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 12: Палікрат — Праметэй / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2001. — Т. 12. — С. 512. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0198-2 (т. 12).

Спасылкі

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Порах
Гісторыя з’яўлення пораху (руск.)
Пальная зброя і порах (англ.)
Паходжанне пораху (англ.)
Гарматы і порах (англ.)

[1] Hazel Rossotti (2002). «Fire: Servant, Scourge, and Enigma». Courier Dover Publications. pp. 132—137. ISBN 978-0-486-42261-9.

[2] Jack Kelly. «Gunpowder: Alchemy, Bombards, and Pyrotechnics: The History of the Explosive that Changed the World», Perseus Books Group: 2005, pp. 2-5, ISBN :0465037224, 9780465037223

[3] Buchanan, Brenda J., ed. (2006), «Gunpowder, Explosives and the State: A Technological History, Aldershot: Ashgate», p. 2, ISBN 0754652599

[1]

[2]

[3]