[go: up one dir, main page]

Перайсці да зместу

Кіраты

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Кіраты
(किराँत जाति)
Агульная колькасць 1 229 005 (2019)
Рэгіёны пражывання Непал — 1222005[1]
Бутан — 7200[2]
Мова кірацкія мовы
Рэлігія індуізм, анімізм, будызм
Блізкія этнічныя групы невары, цян, лепча

Кіра́ты (непальск.: किराँत जाति) — група малых сіна-тыбецкіх народаў у Непале і Бутане. Агульная колькасць — 1 229 005 чалавек.

Археалагічныя знаходкі паказваюць, што продкі кіратаў жылі ў Непале ўжо каля 30 000[крыніца?] гадоў таму. Назва паходзіць ад санскр.: किरात. Яна ўзгадваецца ў Ведах і Махабхараце адносна гімалайскіх народаў. У даліне Катманду кіратаў лічылі першымі валадарамі, якія кіравалі навакольнымі землямі 1225 гадоў. Тым не меней, у кірацкіх народаў існуюць паданні аб міграцыі іх продкаў з іншых рэгіёнаў. У пачатку XX ст. гэта спарадзіла сярод хрысціянскіх місіянераў гіпотэзу аб паходжанні кіратаў з Блізкага Усходу. На самой справе, перасяленні кіратаў маглі адбывацца ў канцы 1 тысячагоддзя н. э., калі на ўсходзе Гімалаяў пачаўся рух выхадцаў з Тыбета. Яны выціснулі і часткова асімілявалі кірацкае насельніцтва.

Этнічныя супольнасці

[правіць | правіць зыходнік]

Кіраты падзяляюцца на некалькі этна-моўных супольнасцей, геаграфічна ізаляваных адна ад адной. Найбольшыя з іх:

  • Ат-пахарыя (Непал)
  • Бахінг (Непал)
  • Заходнія бантава (Непал)
  • Усходнія бантава (Бутан)
  • Сунувар (Непал)

Акрамя таго, існуюць эндагамныя каставыя і тэрытарыяльныя групы накшталт рая, лімбу, якша, хая і інш. Яны размаўляюць на асобных дыялектах кірацкіх моў або моў суседніх народаў.

У апошнія дзесяцігоддзі сярод кіратаў Непала шырыцца рух за прызнанне адзінага кірацкага народа.

Асаблівасці культуры

[правіць | правіць зыходнік]

Адносная геаграфічная і сацыяльная ізаляванасць розных груп кіратаў прывяла да разнастайнасці ў культурных традыцыях. Большасць кіратаў — земляробы і рамеснікі. У Бутане яны таксама займаюцца горнай жывёлагадоўляй. Многія кіраты даліны Катманду працуюць на гарадскіх прадпрыемствах або ў дзяржаўнай адміністрацыі. У Непале распаўсюджана як прыватная маёмасць на зямлю, так і абшчынная. У Бутане да 1958 г. кіраты знаходзіліся ў стане прыгонных. Да нашых дзён яны працуюць на дзяржаўных землях або наймаюцца на працу ў якасці пастухоў да бхотыя.

У старажытнасці існавалі паліандрыя, матрылакальны адлік сваяцтва і перадача спадчыны па матчынай лініі. У нашы дні толькі некаторыя групы, накшталт лімбу даліны Катманду, фармальна захоўваюць адлік сваяцтва па матчынай лініі, але спадчына падзяляецца паміж усімі дзецьмі незалежна ад іх полу.

У кіратаў захавалася мноства рэлігійных звычаяў, якія адасабляюць іх ад суседніх народаў. Для іх характэрны анімізм, шанаванне старажытных племянных багоў, сямейныя рытуалы. У Непале старажытныя вераванні інтэграваны ў індуізм, у Бутане — у будызм.

Фальклор адметны генеалагічнымі і гістарычнымі паданнямі.

Кірацкія мовы належаць да асобнай галіны сіна-тыбецкай сям’і моў. У XVIII — XIX стст. на асобных мовах пісаліся літаратурныя творы, пераважна рэлігійныя.

Зноскі