Савукоски

Савукоски
Northern Sami: Suovvaguoika Inari Sami: Suovâkuoškâ фин. Savukoski[1]
Герб
Нигеҙләү датаһы	1916
Рәсми атамаһы	Savukosken kunta
Рәсми тел	Фин теле[2][3]
Дәүләт	Финляндия
Административ-территориаль берәмек	Лапландия[d]
Сәғәт бүлкәте	UTC+2:00[d] һәм UTC+3:00[d]
Статистическая область	Восточная Лапландия[d][4]
Ассоциацияләшкән сайлау округы	Lapland[d]
Закондар сығарыу органы	Savukoski municipal council[d]
Халыҡ һаны	978 кеше (31 декабрь 2023)[5]
Туғандаш ҡала	Ёна (ауыл)
Сиктәш	Соданкюля[6], Пелкосенниеми[6] һәм Салла[6]
Майҙан	6440,08 км² (1 ғинуар 2023)[7]
Рәсми сайт	savukoski.fi
Савукоски Викимилектә

Савукоска (фин. Savukoski, с-саамск. Suovvaguoika) — Финляндиялағы төньяҡ община, Лаппи провинцияһы. 2014 йылдың мәғлүмәттәре буйынса, халыҡ һаны - 1115 кеше, ә майҙаны — 6495,95 км², уларҙың 57,62 км² һыу ятҡылыҡтары ала. Финляндия халыҡ һаны иң түбән тығыҙлыҡ. — 0,17 кеше/км². Күрше муниципалитеттар — Пелкосенниеми, Салл һәм Соданкюль.

Саам ауылы Савукоси территорияһында боронғо ваҡыттан бирле бар (XVIII быуаттан бирле). 1916 йылда сенат императоры указы буынса, Савукоси ойошмаһы барлыҡҡа килә^[8]. «Сальный ихтилалы»исемле хәрби хәрәкәт 1922 йылда савукоска территорияларын да баҫып ала. Совет-фин һуғышы аҙағында («һуғыштың дауамы») Сейтаярви ауылын совет партизандары 1944 йылдың йәйендә юҡ итәләр^[9]. Был ваҡытта ошо урында һәләк булған ауыл халҡына һәйкәл ҡуйыла.

Савукоска ауылы муниципалитеттың көньяҡ-көнбайыш сигендә урынлаша. Уның территорияһы, дүртмөйөшкә оҡшаш (яҡынса 100 км 70км), Кемийоки йылғаһы ҡушылыдыҡтары менән аға. Көнсығыш өлөшөндә Нуортт йылғаһының һыуйыйыуына инә, ул үҙенең һыуҙарын Рәсәй яғына алып бара. Был ерҙәр өсөн типик ланшафт — ҡырағай, кеше тормаған, киң һаҙлыҡтар һәм таралып торған сопкалы иркенлектәр. Савукоски майҙанының өстән бер өлөшө төрлө һаҡланған тәбиғи ерҙәргә тура килә. Төньяҡ өлөшөн Соданкюль территорияһынан алып йәйәлгән Урхо Кекконен милли паркы биләй, ә Саллы яғынан — Варрио ҡурсаулығы. Савукоскила шулай уҡ Малтио ҡурсаулығы урынлашҡан. Савукоскиның төньяҡ-көнсығыш өлөшөндә Рәсәй һәм Финляндия сигендә Корватунтури сопкаһы урынлашҡан, легенда буйынса Санта-Клаустың (Йоулупукки) тыуған ере. 1920-1944 йылдарҙа Финляндияның көнсығыш сиге — Тарту тыныслыҡ килешеүе буйынса — Корватунтури сопкаһынан алып төньяҡ-көнсығыш йүнәлештә Төньяҡ Боҙло океан яғына ҡарай үтә. Савусокиның иң юғары һәм шул уҡ ваҡытта иң төньяҡ нөктәһе — Талккунапяя сопкаһы, Финляндия менән Соданкюль муницепалитеты сиге тоташаҡан ерҙә урынлашҡан.

2014 йылда община мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны 1115кеше. Халыҡ тығыҙлығы — бөтәһе 0,17 кеше/км². 99,4 % община халҡы өсөн туған теле - фин теле 0,2 % — швед, 0,1 % — саам теле һәм 0,3 % — башҡа телдәр. 15 йәштән кесе йәштәге кешеләр өлөшө 11,3 %, ә 65 йәштән өлкән кешеләр — 24,1 %.

Иң ҙур эш биреүсе булып муниципалитеттар булып тора. Урман идпралығы, Karjalainen Veljekset компанияһы, урман хужалығы берләшмәһе һәм Пелкосенниеми-Савукоски һаулыҡ һаҡлау ассоциацияһы. Муниципалитет территорияһында фосфат ятҡылыҡтары табыла, әммә Сокли тау предприятиеларын асылыуы һаманда һуҙыла^[11]. Мөһим торлағы булып болансылыҡ тора, бында болан иҫәбе кешенән ун тапҡыр күберәк.

Савукоскиның төньяҡ өлөшөндә , Нуорттийоки йылғаһы буйында 1912-1918 йылдарҙа Финляндиялағы иң беренсе эре механизацияланған урман эшкәртеү биләмәһе эшләй, уның менән ул саҡтағы Кеми Ою компанияһының урман эшкәртеү буйынса етәксеһе Хуго Рихард Сандберг етәкселек итә. Ул Американан ике сылбырлы тәгәрмәсле паровозға заказ бирә, улар ағас ҡырҡҡан биләмәнән әҙерләнгән ағасты һаллау өсөн Кемь йылғаһы буйына ташыйҙар. Хәҙерге ваҡҡытта бер паровоз Тулппиолағы элекке урман эшкәртеү биләмәһендә, ә икенсеһе Лаппи провинцияһының Рованиемила музейҙа тора.^[12]. Савукосокила йыл һайын Пасхаға ҡаҡланған ит йәрминкәләре үткәрелә.

Община территорияһында түбәндәге ауыл биләмәләре урынлашҡан : Вийтаранта, Вяррий, Куоска, Лунккаус, Мартти, Ноус, Ровал, Рууваойя, Савукоска, Сейтайярви, Хихнаваар һәм Танхуа.

• Е^[13]

• 
  Центр Савукоски
• 
  Река Луиро, Танхуа
• 
  Деревня Танхуа
• 

• оскак
• Су 2011 йыл 29 апрель архивланған.рйынкавукоска рәсми сайтында 2011 йыл 29 апрель архивланған. Ҡалып:Fi icon
• Статцентр — төп мәғлүмәттәр буйынса Савукосок