Milky Way

An Milky Way iyo an galaksiya na kaiba an Sistemang Solar, na may pangaran na naglaladawan kan hitsura kan galaksiya gikan sa Daga: an sarong malibog na grupo nin liwanag na naheling sa langit kun banggi napoporma hale sa mga bitoon na dai mamimidbidan nin saro-saro gamit an mata sana. An terminong Milky Way sarong traduksyon kan Latin na via lactea, hale sa Griegong γαλακτικὸς κύκλος (galaktikòs kýklos), "magatas na matalimon". Hale sa Daga, an Milky Way minalataw na sarong banda ta an korteng disk na estruktura kaini hinihiling sa laog. Inot na naresolberan ni Galileo Galilei an grupo nin liwanag sa indibidwal na mga bitoon kaiba an saiyang teleskopyo kan 1610. Sagkod sa kapinonan kan 1920, an kadaklan na astronomo naghona na an Milky Way igwa kan gabos na bitoon sa Uniberso.^[1] Suminunod sa Great Debate kan 1920 sa pag'oltan kan mga astronomong si Harlow Shapley asin Heber Doust Curtis, ipinahiling kan mga obserbasyon ni Edwin Hubble na an Milky Way saro sana sa dakol na galaksiya.

An Milky Way sarong barred spiral galaxy na may diametrong D25 isophotal na kinakarkulong 26.8 ± 1.1 kiloparsecs (87,400 ± 3,590 light-taon), alagad mga 1,000 light year sana an mahibog sa spiral na mga takyag (dakul sa butog).^[2] An dai pa sana nahahaloy na mga pag - istimular nagsusuherir na an sarong madiklom na lawas, na igwa man nin nagkapirang naheheling na bitoon, pwedeng umabot sa diametro nin haros 2 milyones na liwanag-taon (613 kpc). An Milky Way igwa nin nagkapirang galaksiya na satelayt asin kabtang kan Lokal na Grupo nin mga galaksiya, na minabilog nin kabtang kan Virgo Supercluster, na iyo mismo an kompwesto kan Linaikea Supercluster.^[3]

Kinakarkulo na igwa iyan nin 100-400 bilyones na bitoon asin kisuerra mga planeta.^[4] An Sistemang Solar yaon sa radius kan mga 27,000 na light-taon (8.3 kpc) hale sa Sentrong Galaktiko, sa bandang laog kan Takyag ni Orion, saro sa mga korteng spiral na konsentrasyon nin gas asin alpog. An mga bituon sa pinakalaog na 10,000 na liwanag-taon minabilog nin sarong bulaw asin saro o labi pang mga barayti na nagpapaluwas gikan sa butog. An Sentrong Galaktiko sarong grabeng gikanan nin radyo na inaapod na Sagittarius A*, sarong supermassive na itom na labot na 4.100 (± 0.034) milyon na solar na masa.^[5][6] An mga bitoon asin gas sa mahiwas na distansya hale sa orbita kan Sentro sa haros 220 kilometro lambang segundo. An daing ontok na rikas nin pag-itok minalataw na kontra sa mga ley nin mga dinamikong Kepleriano asin nagsusuherir na an dakol (mga 90%) kan masa kan Milky Way dai naheheling kan mga teleskopyo, ni an pagluwas ni pagsarumsom nin elektromagnetikong radiasyon.^[7][8] An conjectural mass na ini pig-aapod na "madiklom na lawas".

An peryodo nin pag'itok mga 212 milyon na taon sa radius kan Saldang.

An Milky Way sa kabilogan naghihiro sa belosidad nin mga 600 kilometros kada segundo mapadapit sa ekstragalaktikong mga grupo nin reperensiya. An pinakagurang na bituon sa Milky Way haros kasingdaan na kan Uniberso mismo asin sa siring posibleng nabilog kan dai nahaloy pagkatapos kan Panahon nin Kadikloman kan Big Bang.^[9] Piglalaoman na an Milky Way mabubonggo an Galaksiyang Andromeda.