Numid dili
| Numid dili | |
|---|---|
| Təsnifatı | |
| Dil kodları | |
| ISO 639-1 | — |
| ISO 639-2 | — |
| ISO 639-3 | nxm |
| IETF | nxm |
| Glottolog | numi1241 |
Numid dili — qədim Şimali Afrikada, əsasən indiki Əlcəzair və Tunis ərazisində yaşamış Numid xalqının danışdığı dil. Numidlər, eramızdan əvvəl 2-ci minillikdən başlayaraq bölgədə mövcud olmuş Berber mənşəli bir xalq idi. Numid dili haqqında mövcud məlumatlar olduqca məhduddur, çünki bu dil haqqında qalan əsas sübutlar yazılı mənbələrdə deyil, əsasən Roma və Yunan mənbələrində təsvir olunan dil elementlərindən ibarətdir.[1][2][3]
Numid dilinin xüsusiyyətləri
[redaktə | mənbəni redaktə et]1. Afro-Asiya Dil Ailəsi ilə Əlaqəsi: Numid dili, ehtimal ki, Berber dilləri ilə əlaqəlidir və Afro-Asiya dil ailəsinə aid edildiyi güman edilir. Berber dilləri, Şimali Afrikada geniş yayılmış dillər qrupudur və Numid dilinin də bu dillərin bir erkən forması olduğu düşünülür.
2. Tarixi və Yayılması: Numid dili, eramızdan əvvəl II əsrdə Numidya Krallığında danışılırdı. Bu krallıq Qərbi və Şimali Afrikada, xüsusilə Əlcəzair və Tunisin bir hissəsində yerləşirdi. Numid dili, Roma İmperiyasının bölgədə hökmranlıq etməyə başlaması ilə birlikdə tədricən yoxa çıxmağa başladı və Latın dili ilə əvəz olundu.[4]
3. Yazılı Mənbələrin Azlığı: Numid dilindən qalan yazılı mənbələr çox məhduddur, çünki Numidlər yazılı ənənədən çox, şifahi ənənəyə əsaslanırdılar. Qalan bəzi məzar yazıları və qayaüstü rəsmlər bu dil haqqında müəyyən məlumatlar verir, lakin geniş qrammatik və lüğəvi bilik yoxdur.[5]
4. Mədəni İrs və Dilin Təsiri: Numid dili, qədim Şimali Afrika mədəniyyətinin mühüm bir hissəsi olaraq tarixə iz buraxmışdır. Bölgədə müasir dövrə qədər yaşayan Berber dillərinin inkişafına təsir etmiş ola bilər. Bu səbəbdən, Numid dilinin müasir Berber dillərinin erkən bir forması ola biləcəyi düşünülür.[6]
Numid dilinin tədqiqi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Numid dili haqqında mövcud məlumatların məhdud olması, onu tədqiq etməyi çətinləşdirir. Mövcud az sayda dil məlumatı və qalıqlar, əsasən dilçilər və tarixçilər tərəfindən qədim Numid mədəniyyətini və onların dil xüsusiyyətlərini öyrənmək üçün istifadə olunur. Numid dili, Şimali Afrika tarixi və qədim dilləri ilə maraqlanan araşdırmalar üçün hələ də aktual mövzu hesab olunur.[7]
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Daniels, Peter T.; Bright, William. Dünya Yazı Sistemləri (ingilis). Oksford Universiteti Nəşriyyatı. 1996. ISBN 978-0-19-507993-7.
- ↑ Güldemann, Tom. Afrika Dilləri və Dilçilik (ingilis). Walter de Gruyter GmbH & Co KG. 2018-09-10. ISBN 978-3-11-042175-0.
- ↑ Woodard, Roger D. Suriya-Fələstin və Ərəbistanın qədim dilləri (ingilis). Cambridge University Press. 2008-04-10. ISBN 978-1-139-46934-0.
- ↑ Chaker, Salem. "Variétés des usages libyques : variations chronologiques, géographiques et sociales". Antiquités africaines. 38 (1). 2002: 267–273. doi:10.3406/antaf.2002.1360. 2024-09-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-11-04.
- ↑ Iglesias, Hector. "La parenté de la langue berbère et du basque: nouvelle approche". Archive ouverte HAL (fransız). 2011. 15 November 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 November 2023.
- ↑ Chaker, Salem. "Variétés des usages libyques : variations chronologiques, géographiques et sociales". Antiquités africaines. 38 (1). 2002: 267–273. doi:10.3406/antaf.2002.1360. 2024-09-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-11-04.
- ↑ Chaker, S. "Libyque : écriture et langue". Encyclopédie berbère (fransız) (28–29). 2008-01-01: 4395–4409. doi:10.4000/encyclopedieberbere.344. ISSN 1015-7344. 2023-05-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-11-04.