Noktürn
Noktürn (fr. nocturne - "gecə") — XIX əsrin əvvəllərindən lirik, xəyalpərəst təbiətli musiqi parçaları (adətən instrumental, daha az vokal) üçün yayılmış ad. Bu mənada fransızca nocturne sözü ilk dəfə 1810-cu illərdə Con Fild tərəfindən istifadə edilmişdir, baxmayaraq ki, italyan termini notturno XVIII əsrdə mövcud idi və açıq havada ifa olunan musiqini ifadə edirdi.
Noktürn janrı orta əsrlərdə yaranmışdır. Sonra gecə yarısı ilə sübh arasında yerinə yetirilən dini katolik xidmətinin bir hissəsinə verilən ad (pravoslav matinləri kimi). Noktürn XVIII əsrdə sırf dini janrlardan yaranıb, gecələr açıq havada ifa olunan kamera əsərinə çevrilib (Nachtmusik). Klassik noktürn janrı müasir anlayış ilə heç bir əlaqəsi yoxdur (bu lirik miniatür deyildi) və çox vaxt sonata-simfonik tsikl şəklində yazılırdı (məsələn, Motsartın “Kiçik gecə serenadası”).
Noktürn adətən geniş inkişaf etmiş melodiya əsasında qurulur və gecəni bir növ instrumental mahnıya çevirir. Adətən noktürnlər fortepiano üçün yazılır, lakin oxşar əsərlər digər alətlər, eləcə də ansambl və orkestrlər üçün də rast gəlinir.
Sözün müasir mənasında noktürn yazan ilk bəstəkar Con Fild olmuşdur. O, 18 piano noktürnü yaradıb ki, bu gün də pianoçuların repertuarına daxildir.
Pianoda noktürn janrı Frederik Şopenin yaradıcılığında daha da çiçəkləndi. O, 21 belə pyes yazıb. Şopenin ilkin əsərlərində (məsələn, məşhur “Es-dur” noktürndə, Op. 9 No 2) Fildin təsiri nəzərə çarpır; sonralar bəstəkar harmoniyanı çətinləşdirməyə və hətta daha sərbəst formadan istifadə etməyə başladı.
Noktürnləri həmçinin Karl Çerni, Frans List, Edvard Qriq, rus bəstəkarları - Qlinka (onun bu janrda iki pyesi, fortepiano və ya arfa üçün E-flatmajor və "Ayrılıq" fortepiano noktürü, Balakirev, Çaykovski və başqa bəstəkarlar Fildin təəssüratları ilə yazmışdır
Bu janrın orkestr əsərləri arasında ən məşhuru Feliks Mendelsonun musiqisindən Şekspirin “Yay gecəsi yuxusu” komediyasına qədər olan noktürndür. İmpressionist musiqinin görkəmli nümunəsi Klod Debüssinin üç nöktürndür (Buludlar, Şənliklər, Sirenlər).