Estoniya milli hərəkatı

Estoniya milli hərəkatı (ənənəvi olaraq tarixşünaslıqda Estoniya oyanış dövrü (est. Ärkamisaeg kimi tanınır) — estonların öz müqəddəratını təyin etmək hüququ olan bir millət kimi özlərini dərk etmələrinin tarixi, siyasi və mədəni prosesidir. Proses təxminən 1850-ci illərdə, estonların daha çox hüquqlar əldə etdiyi zaman başladı və 1918-ci ildə Estoniyanın müstəqilliyinə qədər davam etdi. Eyni şeyi bəzən Sovet Estoniyasında 1987-1988-ci illər hadisələri də adlandırırlar.^[1].

Estonların milli şüuru 19-cu əsrdə yaransa da, onların etnik kimliklərinin dərk edilməsinin müəyyən əlamətləri daha əvvəllər müşahidə olunurdu. 18-ci əsrin sonunda Estoniyada eestlane özünü adlandırması köhnə maarahvas adı ilə birlikdə yayıldı. O zaman Estoniya Rusiya imperiyasına aid idi. İncilin eston dilinə tərcüməsi 1739-cu ildə çıxdı və eston dilindəki broşürlərin sayı 1750-ci illərdə 18-dən 1790-cı illərdə 54-ə çatdı. Əsrin sonunda artıq yetkin Estoniya kəndlilərinin yarıdan çoxu oxuya bilirdi. Universitet təhsili ilə özlərini estoniyalılar kimi tanıdan ilk insanlar arasında Fridrix Robert Fellman (1798–1850), Kristjan Jaak Peterson (1801–1822) və Fridrix Reynhold Kreysvald (1803–1882) var idi. Hakimiyyət elitası alman dilinin və mədəniyyətinin bir hissəsi olaraq qalırdı. Baltikyanı alman yazıçısı Qarlib Merkel (1769-1850) ilk estofillərdən biri olub, estonlara başqa xalqlarla bərabər xalq kimi yanaşıb. O, 19-cu əsrin ortalarında Estoniya milli hərəkatının ilhamvericisi oldu. Baltikyanı almanların mədəni dünyasına nümunə kimi özünü göstərdi. Bununla belə, əsrin ortalarından etibarən Karl Robert Yakobson (1841-1882), Yakob Qruppa və İohann Valdemar Yannsen (1819-1890) kimi eston liderləri iddialı oldular və milli hərəkatı çox uğurlu olan Finlər istiqamətində uzandılar. O zaman, eləcə də müəyyən dərəcədə Latviya qonşularına və onların Gənc Latviya hərəkatına.

Əhəmiyyətli mədəni nailiyyətlər 1862-ci ildə "Kalevipoeg" qəhrəmanlıq dastanının nəşri və 1869-cu ildə ilk mahnı festivalının təşkili idi. 1860-cı illərin sonunda estoniyalılar artıq alman mədəni və siyasi hegemonluğuna dözmək istəmirdilər. 1880-1890-cı illərdə ruslaşdırma cəhdindən əvvəl onların Rusiya imperiyasına münasibəti müsbət idi.

1. ↑ Kutsar, D. (1995). «Social change and stress in Estonia» International Journal of Social Welfare 4.2, 94-107.