Geomungo

Geomungo (거문고) Koreyanın simli, ən qədim, xalq çalğı alətlərindən biridir. Səs diapazonu 3 oktavaya yaxın olan bu alətin, dərin, təntənəli və möhkəm səslənməsi vardır.

Geomungo ənənəvi Koreya musiqi alətidir. Koreya mənşəli olan ad olan geomungo sözü hanca ilə Hyeonhak-geum (玄鶴琴) və hyeon-geum (玄琴) şəklində yazılır. Geomungo Üç Krallıq dövründə Qoquryeoda hazırlanmış etalon alət olmaqla yanaşı, həm də Şimal və Cənub Krallığı Dövrü, Qoryeo Dövrü və Coseon Dövrü boyunca ziyalılar tərəfindən ən çox sevilən alətdir. Bəzi köhnə Çin ədəbiyyatında qızıl və seul kimi ənənəvi Çin simli alətləri ilə qarşılaşanda, alət adlarının əksəriyyəti geomungo tərcümə olunurdu. Bu isə geomungonun məşhur olduğunu göstərir.^[1]

"Hwang Jin" serialının bir çox epizodlarında geomungo çox göstərildi, "Ssanghwajeom" filmində Joo Jinmo Ssanghwajeom mahnısını oxudu və bu epizodda geomungoda ifa etməsi aləti daha da məşhurlaşdırdı..

"Samguksagi"də Kim Busik geomungonun Sillanın üç prefekturasından biri olduğunu izah edir və Şillaqoqiyə istinad edərək geomungonun mənşəyini izah edir.

Təxminən 4-cü əsrdə Jin sülaləsindən olan bir şəxs Chilhyeongeumu Goguryeo'ya göndərdi, lakin heç kim bunu necə ifa edəcəyini bilmirdi, buna görə də bu aləti yaxşı ifa edə bilən birinə mükafat vermək qərarına gəldilər. Alət çalındığı zaman qara durna uçdu səmada rəqs etməyə başladı. Alətə Hyeonhak -geum (玄鶴琴) adı verildi və sonrakı qeydlərə görə, onun pul (玄琴) adlandırıldığı deyilir. 1500 ildir ki, işlənən bu alətin digər adları olan hyeonhakgeum, yaxud hyeongeum olaraq deyil, geomungo olaraq bilinməsi bu koreya mənşəli adın məşhurluğundan xəbər verir. Geomungonun yarandığı ilk dövrlər olan 1–2-ci əsrlərdə bu alətə başqa ad qoyulmuş da ola bilər, amma bu barədə məlumata sahib deyilik. Qoquryeonun divar rəsmlərində eyni quruluşa malik bir neçə xüsusi simli alətləri görmək olar və onlar buna əsaslanaraq çoxaldılır.^[2]

Geomungo Koreyada uzun qucaqda çalınan simli alətdir və saray musiqisi üçün musiqi aləti, alimlər üçün pungryubang aləti və peşəkar musiqiçilər tərəfindən solo alət kimi qəbul edilmişdir. O, sağ əlində suldae (匙) tutur və simi vuraraq və ya qopararaq, sol əlində isə gongmyeongtong üzərində sabitlənmiş triqramı göstərərək səs çıxarır. Möhtəşəm və ağır ifadə edilən kumunqonun səsi ədəbi rəsmdəki təsvir kimi "ağıllı kişi fiquru" mənasını ehtiva edir. Çünki uzun illər alimlərin yaşayış məkanında qalan əlaqənin izləri səs şəklində qalır. Bəzi insanlar bu görüntü haqqında deyirlər: "Geomungonun şərab sapı fırçaya bənzəyir, geomungonun xaç anası isə kağıza bənzəyir, ona görə də alimlər geomungonu sanki yazırmış kimi ifa edirdilər".

Geomungo muşketyorların divar rəsmlərində (5–6-cı əsrlərə aid edilir) ləyaqətli Tanrının qucağına qoyulmuş çox xüsusi bir fiqurda təsvir edilmişdir. Gongmyeongtong üzərində qurulmuş onlarla triqram, simləri tutan ilahənin duruşu və ehtimal ki, sağ əlində tutulan suldaenin izləri geomungonun min ildən çox uzun tarixi olan bir alət olduğunu göstərir. .

『Samguksagi (三國史記)』 və 『Akji (樂志)』-də geomungonun yaranması və erkən dövrün tarixi qeyd olunur.

"İlk dəfə Cin sülaləsinin insanları Chilhyeongeumu (七絃琴) Qoquryeoya göndərdilər və Qoquryeo xalqı bunun bir alət olduğunu bilsələr də, nə səsi, nə də çalmağı bilmirdilər. Beləliklə, Qoguryeo xalqı arasında səsi tanıyan və ifa edə bilən birinə mükafat vermək qərarına gəldik. O dövrdə dünyada ilk şəxs olan Vanq Sanak alətin ilkin formasını olduğu kimi qoyub, sistemini təkmilləşdirərək yeni alət hazırladı. Buna görə də yeni təkmilləşdirilmiş alət Hyeonhak-geum (玄鶴琴) adlandırıldı, lakin sonradan yalnız Hyeongeum (玄琴) adlandırıldı."

Bununla belə, yuxarıdakı qeydləri Rəqqas Çonqunun divar şəkillərində görünən geomungo oyun xəritəsi ilə əlaqələndirməklə müxtəlif nəticələr çıxarılır. Geomungo daha sonra Beş Hyeon (五絃) və ya Gunhu adı ilə Çin və Yaponiyaya təqdim edildi. Vahid Silla dövründə o, kayaqım və hyangbipa ilə birlikdə Sillanın təmsil olunan üç simli alətlərindən biri kimi yaradılmışdır.

Geomungo "sirli alət" və ya Silla kralı Gyeongmun dövrünə qədər cəmiyyətin yalnız bəzi üzvlərinin ifa edə biləcəyi alət kimi qəbul edilmiş və 8-ci əsrin sonlarından fəal şəkildə ifa edilmişdir. O vaxtdan bəri bütün bu torpaq Goryeo və Coseona keçdi və bir çox geomungoqoklar yaradıldı, xüsusən də mərhum Coseon sülaləsində alimlərin güclü qızıl hobbisi sayəsində 20-ci əsrin əvvəllərində kayaqımm sanjo meydana çıxdıqdan sonra Nak-jun Paik əvvəlcə geomungo sanjoya, sonra isə 'Park Seok-gi', 'Shin Kwae-dong', 'Han Gap-deuk', 'Kim Yun-deok'a cəhd etdi. , və 'Won Gwang-ho' azad və unikal sanjo məktəbi yaratmağa gəldi.

Geomungo uzun bir gövdə üzərində 16 lad və 6 simin yerləşdiyi bir alətdir. Gövdə hissəsi 2 tərəfin ağacı yuxarı-aşağıya yapışdırılaraq, simin qalxdığı yuxarı hissə paulovniyadan, aşağı hissəsi isə şabalıd ağacından hazırlanır.^[3]

Gövdənin içi boş olur və buna görə də rezonator rolunu oynayır.^[4]

Lad (괘)−notun (səsin/tonun) hündürlüyünü tənzimləyən dayaqdır, aşağıdan başa doğru getdikcə az-az kiçilir. Adlandırılması ən böyüyündən kiçiyinə doğru 1-ci lad (1괘), 2-ci lad (2괘), 3-cü lad (3 괘)… və s. kimidir. Hər dəfə bir lad qalxdıqda səs 1 ton artır.

Sim (줄)−6 ədəd olmaqla ifaçıya ən yaxınından başlayaraq munhyeon (문현(文絃)), yuhyeon(유현(遊絃)), daehyeon (대현(大絃)), gwaesangcheong (괘상청), gwaehacheong (괘하청)və muhyeon (무현(武絃)) olaraq adlanır. Yuhyeon, daehyeon, gwaesangcheong ən aşağı tərəfdə olan ilk gələn ladla dəstəkləndiyi üçün ladların üzərində olmaqla yerdə qalan munhyeon, gwaehacheong, muhyeon isə anjok (안족) (qaz ayaqları) ilə dəstəklənir.

Geomungo kökdən çıxdıqda köklənmə adətən munhyeondan baslayaraq E♭-A♭-D♭-B♭-B♭-B♭ kimi aparılsa da, günümüzdə köklənmə zamanı standart olan daegeum (대금)ın tonunun yüksəkliyi trendlərə uyğun olaraq daha da yüksərək tez-tez E-yə təyin edilməklə köklənir.

Geomungonun baş tərəfinə daemo (대모) adlı yumşaq dəri yapışdırılır ki, suldae (술대) gövdəyə dəydikdə sınmasın və artıq səs çıxarmasın.

Geomungo çalarkən istifadə olunan mizrab – suldae (술대) bambuk ağacından hazırlanaraq uzunluğu orta hesabla təxminən 20sm, qalınlığı təxminən 1 qələm qalınlığındadır. Musiqinin sürətindən və hissiyyatından asılı olaraq müxtəlif suldae-lərdən istifadə olunsa da, əli daha böyük və yaxud daha güclü olan insanlar daha qalın və uzun suldaelərdən istifadə edirlər.

İfaçının oturma vəziyyətinin 2 növü mövcuddur. Düzgün duruş−jeongakjase (정악자세) ilk sol ayağı qatlayıb, sağ ayaq pəncəsini sol ayağın altına gətirərək sol ayağı təxmini 45 yerdən yuxarı qaldıraraq sağ ayaqdan daha yüksək olmasından ibarət çarpaz oturmadır. Bu zaman geomungonun baş tərəfinin içəri bükük hissəsi−daemo (대모) sağ dizin üzərinə, sol dizin dayağının təsiri ilə isə üzü yuxarı deyil önə baxacaq şəkildə qoyulur. Xalq musiqisi duruşu−minsogakjase (민속악자세) isə ilk sağ ayağı qatladıqdan sonra sol ayağın da yığılmasına baxmayaraq pəncə hissə sağ ayağın altına getmir və geomungonun baştərəfinin yandan içəri çıxıq hissəsi−daemo (대모) bu dəfə sol ayaq pəncəsinin iç yan tərəfinin üzərinə qoyularaq baş hissənin sonluğu−yonggu (용구) sağ ayağa toxunacaq şəkildə geomungonun üz hissəsi yenə də önə baxaraq qoyulur. Sol əl ladların üzərində, sağ əlsə boş deyil−suldae (술대)ni tutmuş vəziyyətdə olur.

Sol əl ladları çalmaq üçün istifadə olunur və əsas pozisiya mumyeongji (무명지)də yuhyonun 4-cü ladını və jangji (장지)də tehyonun 4-cü ladlarını düz tutmaq olsa da, mumyongcinin mövqeyi musiqinin səslənməsindən asılı olaraq bir qədər dəyişir. Lada toxunduqdan sonra onu bir qədər özündən kənara itələməklə əsl notdan bir qədər yüksək notu çalmaq normal haldır. Məsələn, yuhyon açıq simi A♭ olduğundan hər lədın 1 ton fərqi nəzərə alaraq, 4-cü ladda vurduğunuz zaman orijinal D♭ səslənməlidirsə E♭ səslənəcək. Simi belə itələməklə çalma yeoganbeop (역안법) adlanır.

Sağ əldə suldae tutulur və simləri onunla idarə edirlər . Sulce orta və göstərici barmaqlar arasında tutulur və baş barmaq tərəfindən dəstəklənir. Digər barmaqlar isə rahatca qatlanır. Onunla simi vuraraq, özümüzə tərəf dartaraq və özümüzdən itəliyərək, suldaeni simin altına qoyub yuxarı çəkərək çalınır.