Bahadır şah Qücərati

Sultan Qütbəddin Bahadır şah Qücərati (1500-cü illər, Qucarat sultanlığı – 5 aprel 1526) — Qücərat sultanlığının hökmdarı.

Mahmud Bəgranın nəvəsi, II Müzəffər şahın oğludur. II Müzəffər şah arvadının basqısı ilə böyük oğlu İskəndəri vəliəhd elan edincə Bahadır şah gizlincə Qücəratdan qaçaraq öncə Dunqarpurda Udai Sinqhə, sonra da Çitorda Məvar hakiminə sığındı. Onlardan yardım görəməyincə daha güclü olduğunu duyduğu Dehli Sultanı İbrahim şah Ludinin yanına getdi. Ancaq bu sırada Ludi ölkəsi də Sultan Babur təhlükəsinə məruz qalmışdı. Panipat səhrasında ikən bu dəfə gizlincə Babura müraciət etdi. Babur savaş sonrası uyğun bir zamanda onunla görüşə biləcəyini bildirdi. Bahadır, Panipat savaşından öncə bilinməyən bəzi səbəblərlə Ludi qərargahından ayrıldı və Qücərat tərəfı getdi (1526). Bu sırada II Müzəffər şah öldü və yerinə İskəndər sultan elan edildi. Səltənətinin başlanğıcında xalq üzərində basqı quran və vəzirləri də hər zaman xor görən İskəndər bir saray zərbəsiylə ortadan qaldırıldı. İskəndərin kiçik yaşdakı qardaşı Mahmud vəzir İmadülmülk Xoşqədəmin yardımı ilə hökmdar elan edildi. Qısa zamanda sarayın bütün nəzarəti İmadülmülkün əlinə keçdi. Bu durumdan məmnun olmayan digər əmirlər Bahadır ilə təmasa keçərək onu Qücərata dəvət etdilər. Bahadır İmadülmülkü yenərək ortadan qaldırdı və 1526-cı ildə Qiyasəddin ünvanı ilə hökmdar oldu. Əhmədabadda dövlət işlərini yoluna qoyduqdan sonra siyasi məsələlərlə ilgiləndi. Portuqaliya, Baburlu, Xalac, Nizamşah, Xandeş və hətta çox uzaqlardaki Benqal sultanlığı ilə Osmanlılar yanında elçilik yoluyla təmaslarda oldu.

Daha sonra mərkəzi Mandu olan Xalac sultanlığı ilə mücadələyə girişti. Malvanın önəmli bir bölümünü asanlıqla Qücərat torpaqlarına qatdı. Ayrıca Xalac Sultanı II Mahmud şah da oğullarıyla birlikdə əsir alındı və hamısı yolda öldürüldü (17 mart 1531). Bahadır şah Malvanın zəbtından sonra Hindu şəhərlərinə qarşı hərəkətə keçdi. Hindistanda böyük bir qüvvə olan Racputlara qarşı savaşdı. Rəisləri Silhadi 25 yanvar 1532-ci ildə İmadülmülk Məlikci ibn Təvəkkül adlı komandan tərəfindən əsir alındı. Qücərat -Dehli yolu üzərindəki Çitor da Bahadırın hücumunana uğradı. Racaları 1534-cü ildə Loichada məğlub edildi. Ancak bu sırada Bahadır, Baburlu və portuqaliyalılarla də ilgilənmək məcburiyyətində qaldığından Əhmədabada döndü.

Vindhya sıra dağlarının cənubunda, Tuğlukluların zəifləməsi üzərinə bağımsızlıqlarını elan etmiş bəzi müsəlman dövlətlər də Malva hadisəsindən sonra Qücərata qarşı cəbhə almışdılar. Bahadır şah, Handeş Faruki və Bürhan Nizamşahilərinə qarşı yeni bir səfərə çıxdı. Nizamşahilərin əlindəki Əhmədnaqar ilə Hindistanın ən önəmli şəhərlərindən və qalalarından olan Dövlətabadı asanca zəbt etdi. Bu savaş sırasında yardımını gördüğü Bərar Sultanı Əlaəddin İmadşah iaşə işlərini gərəkdiyi kimi düzənləyəmədiyindən orduda aclık baş göstərdi. Bahadır şah bu təhlükəli durum üzərinə Burhan Nizamşah ilə barış bağlamaq məcburiyyətində qaldı və bunu saxlamaq üçün də əlindəki qənimət malı filləri ona qaytardı.

Malva və Çitor taraflarında ikən Hümayun şah, Bahadırın harəkətlərini yaxından təqip edirdi. Fəqət gözlənilməyən bir zamanda Muhamməd Zaman Mirzə adlı bir bəyin Qücərata sığınması Baburluları hərəkətə keçirdi. Sultan Hümayun, Bahadırdan Hüseyn Bayqara ailəsinə mənsub Masumə Sultan Bəyimin əri Məhəmməd Zamanı təslim etməsini istədi. Bu təklif qəbul edilməyincə də Baburlu ordusu Çitor tərəfə yürüdü. Bu sırada Bahadır şah Çitor qalası önlərində mühasirə ilə məşğul idi. Sultan Hümayun Çitor mühasirəsinin bitməsini gözlədi. Çitoru ələ keçirən Bahadır şah Baburlu qüvvələrinin üstünlüyü qarşısında sürətlə iç qısımlara çəkilmək məcburiyyətində qaldı (1534). Sultan Hümayun da Çampanir, Mandasor və Mandunu ələ keçirdi, paytaxt Əhmədabadı mühasirə etdi. Bahadır şah durumun ciddiliğini görərək sürətlə sahilə doğru qaçdı və portuqaliyalılardan yardım istədi. Daha sonra da Sultan Hümayunun çıxan qarışıqlıqları yatırmaq üzərə Qücəratdan ayrılmasından faydalanarak torpaqlarını geri almağı bacardı.

Portuqaliya-Qücərat münasəbətləri 1534-cü ildə çox inkişaf etdi. Hümayunun önündən kaçan Bahadır Portuqaliya baş valisindən yardım istəmək məcburiyyətində qaldı və bunun qarşılığında Diu civarında bir qala tikmələrinə izin verdi (1535). Diu, Bəsrə və Qırmızı dənizi Hindistana bağlayan önəmli bir ticarət limanı idi. Ancaq Bahadır şah, Sultan Hümayun təhlükəsi keçdikdən sonra portuqaliyalılara qarşı daha sərt bir siyasət təqib etməyə başladı. 1536-cı ildə Diunun gələcəyini görüşmək üzərə buraya gəldi. 15 noyabrda portuqaliyalıları şübhəyə düşürmədən onları ziyarət edəcəyini bildirdi. Portuqaliya valisi Nuno da Cunhanı Diuya dəvət etdi. Diuya gələn Portuqaliya valisi xəstəliyini bəhanə edərək görüşməyə gitmək istəmədi. Bahadır şah isə durumu anlamadı və onu ziyarətə getdi. Vali ilə görüşdüyü sırada əleyhinə bir hiylə hazırlandığını sezərək həmən ayrıldı. Quruya çıxmağa hazırlanırkən Manuel adlı bir portuqaliyalının hücumunana uğrayaraq yaralandı və dənizdə boğuldu (13 fevral 1537).

Bahadır Şah Portuqaliyalilərə karşı güçlü bir müslüman dəvlətin dəstəğinə ihtiyaç duyuyordu. Bu maksatla Osmanlı sarayına dəğərli hədiyələrlə bir əlçilik həyəti yollayarak (1536) yardım taləp ətmiş, ayrıca 300 sandık dolusu hazinəsini də əmniyət altına almak gayəsiylə Məkkəyə göndərmək istəmişti. Bu həyət o sırada Ədirnədə bulunan Kanuni Sultan Süləyman ilə görüştü. Kanuninin əmriylə Mısır Bəylərbəyi Hadım Süləyman Paşa 22 Haziran 1538də yətmiş altı parça gəmidən oluşan bir donanmayla Süvəyştən yola çıktı və 4 Əylül 1538də Diuya vardı; ancak yəni Qücərat sultanı III. Mahmuddan yətərli dəstək görmədiği için Diuyu kısa bir sürə kuşattıktan sonra gəri dönmək zorunda kaldı.

Cəsur, cömərt və çok gayrətli bir hükümdar olan Bahadır Şah zamanında ülkə ən gəniş sınırlarına ulaşmıştır. Ölümündən sonra iktidar mücadələsi başlamış və Qücərat tahtı ciddi sarsıntılara uğramıştır. Hüsam Han onun hayatı hakkında Tarih-i Bahadurhi adlı bir əsər kaləmə almıştır.

• Qücərat sultanlığı