Riolit

Vikipediya, azad ensiklopediya
Bikar (müzakirə | töhfələr) (vikiləşdirmə) tərəfindən edilmiş 19:31, 5 iyun 2023 tarixli redaktə
(fərq) ← Əvvəlki versiya | Son versiya (fərq) | Sonrakı versiya → (fərq)
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Riolit
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
Çəhrayı riolit

Riolit — yüksək silikat midarına sahib turş tərkibli maqmatik süxur. Qranitlərin effuziv analoqudur.[1]

Adlandırılması

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Termini 1860-cı ildə alman geoloqu Baron von Rixtofen (Birinci Dünya Müharibəsi aviatorunun babası, Qırmızı Baron kimi tanınır) işlətmişdir.[2] Yunan dilində "rhyo", "rhyax" sözündən götürülüb və lavanın axını mənası verir.[3]

TAS diaqramında riolitin yeri
QAPF diaqramında riolit

Mineraloji tərkib

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Riolit əsasən kvars, plagioklazsanidin, az miqdarda hornblendbiotitdən ibarət olur. Matriksdə şüşə materiallarının olması riolitə məsaməlilik verir. Həmin şüşə materialları müxtəlif kristallar və opaldan ibarət olur.[1]

Afir və porfir quruluşlu olur. Püruzləri plagioklazdan (adətən oliqoklaz, bəzən albit), kalium-natriumlu çöl şpatından (sanidin, ortoklaz), rəngli minerallardan-biotit və piroksendən (adətən avgit), qonuru hornblenddən, vulkan şüşəsindən ibarətdir. Əsas kütləsi şüşəli və ya mikrofelzitli, az hallarda sferolitli, çox vaxt flüidal olur. SiO2 miqdarı 73%-dən yüksək, alminium əmsalı al’=1–10. Dəyişilmə dərəcəsi, püruzların ölçüsü və tərkibinə, əsas kütləsinin teksturuna görə çoxlu növ müxtəlifliyi vardır. Sinonim: Liparit, Miyenit, Mikropiromid.

Riyolit tikinti və ya istehsalatda nadir hallarda istifadə olur. Buna səbəb onun məsaməliliyi və tezı qırılabilən olmasıdır.[1]

  • Geologiya terminlərinin izahlı lüğəti. Bakı: Nafta-Press. 2006. 679.
  1. 1 2 3 Rhyolite Arxivləşdirilib 2022-09-22 at the Wayback Machine. geology.com
  2. Rhyolite. alexstrekeisen.it
  3. Rhyolite Arxivləşdirilib 2022-09-27 at the Wayback Machine. mindat.org