জন্মদিন

জন্মদিন (ইংৰাজী: Birthday) হৈছে পঞ্জিকা অনুযায়ী মানুহৰ জন্মগ্ৰহণৰ দিৱস। সাধাৰণতে জন্মবাৰ্ষিকীত জন্মদিন উৎসৱৰ মাধ্যমেৰে পালন কৰা হয়। সাধাৰণতে বছৰৰ এটি নিৰ্দিষ্ট মাহৰ নিৰ্দিষ্ট তাৰিখত শিশুৰ বাবে সিহঁতৰ পিতৃ-মাতৃ, আত্মীয়-স্বজন বা ব্যক্তিসকলৰ দ্বাৰা উদযাপিত হয় এই দিৱসটোত। অৰ্থাৎ, বছৰৰ নিৰ্দিষ্ট দিনত জন্মগ্ৰহণকাৰী শিশু বা ব্যক্তিৰ জন্ম উপলক্ষে যি আনন্দময় উৎসৱ-আয়োজনৰ পৰিবেশ সৃষ্টি কৰা হয়, সেয়াই জন্মদিন নামেৰে আখ্যায়িত কৰা হয়। সাধাৰণতে শিশুবোৰক কেন্দ্ৰ কৰিয়েই এই অনুষ্ঠানৰ আয়োজন কৰা হয়। ইয়াৰ বাহিৰেও, বিশ্বৰ বিভিন্ন দেশৰ কিশোৰ-কিশোৰী, যুৱক-যুৱতীসহ বৃদ্ধ-বৃদ্ধাসকলেও জন্মদিন পালন কৰে। জন্মদিন উদযাপনৰ প্ৰধান মাধ্যম শুভেচ্ছা জ্ঞাপন।

মানৱীয় গুণাৱলীৰ অধিকাৰী মানুহ আবেগপ্ৰৱণ জাতি হিচাপে চিহ্নিত। মূলতঃ মাতৃ গৰ্ভৰ পৰা ভূমিষ্ঠ শিশুৰ এক বছৰ সম্পূৰ্ণ হোৱাৰে পৰাই জন্মদিনৰ আয়োজন কৰা হয়। সন্তান বা ব্যক্তিৰ তাৰ জন্মদিৱসটিৰ গুৰুত্ব, সামাজিক প্ৰেক্ষাপটত চিহ্নিতকৰণ আৰু লোকসকলৰ লগত পৰিচিত কৰাটো ইয়াৰ অন্যতম উদ্দেশ্য। নতুবা পিতৃ-মাতৃ আদৰৰ হিচাপে শিশুটোক সন্তুষ্ট আৰু সুখী কৰাৰ বাবেওঁ জন্মদিন পালন কৰা হয়। কেতিয়াবা কেতিয়াবা বেচৰকাৰী পৰ্যায়ত কোন প্ৰতিষ্ঠানৰ উৎপত্তিৰ তাৰিখক কেন্দ্ৰ কৰি পৰৱৰ্তী বছৰবোৰত নিৰ্দিষ্ট তাৰিখে জন্মদিনৰ আয়োজন কৰে। সেইদিনা প্ৰতিষ্ঠানৰ পৰিবেশ অত্যন্ত আনন্দময় আৰু উৎফুল্ল হৈ থাকে। কৰ্মকৰ্তা-কৰ্মচাৰীসহ সংশ্লিষ্টসকলৰ মাজত বিপুল উৎসাহ-উদ্দীপনা, আনন্দ-স্ফূৰ্তিৰ বহিৰ্প্ৰকাশ দেখা যায়। যেতিয়া ব্যক্তিৰ বয়স মাহৰ নিৰ্দিষ্ট তাৰিখ আৰু বছৰৰ একেই পৰ্যায়ত অৱস্থান কৰে তেতিয়া তাক মহা জন্মদিন বা লাকী বাৰ্থডে (Lucky Birthday), চেম্পেইন ডে অথবা ষ্টাৰ বাৰ্থডে নামে অভিহিত কৰা হয়।^[1]

যাৰ জন্ম ২০১০ চনত, পৰৱৰ্তী বছৰ অৰ্থাৎ ২০১১-ত তাৰ প্ৰথম জন্মবাৰ্ষিকী উদযাপিত কৰা হয়। প্ৰথম জন্ম বাৰ্ষিকী হলেও এইটো তাৰ ২য় জন্মদিৱস। প্ৰথম জন্ম বাৰ্ষিকী বা ২য় জন্ম দিৱসত এজনৰ বয়স ১ হয়। সেয়ে দ্বিতীয় বছৰত কৰে। যিসকলৰ জন্ম জৰ্জিয়ান পঞ্জিকাৰ ফেব্ৰুৱাৰী মাহৰ ২৯ তাৰিখত তাৰ জন্মদিন কেৱল লিপইয়াৰতহে উদযাপন কৰা সম্ভৱ। অৰ্থাত তেওঁলোকে চাৰিবছৰৰ অন্ততহে এটা জন্মদিন পালন কৰিব পাৰে।

জন্মদিনত মমবাতি (Candle), বেলুন (Ballon) আৰু কেক (Cake) আদি অত্যাৱশ্যকীয় উপকৰণ হিচাপে অনেকদিনৰে পৰাই বিবেচিত হৈ আহিছে। অৰ্ডাৰ দি তৈয়াৰ কৰা কেকবোৰত সাধাৰণতে ব্যক্তিৰ নাম থাকে আৰু চাৰিওদিশে বা মাজখণ্ডত বয়সৰ লগত মিলাই ৰাখি মমবাতিৰ সংখ্যা নিৰ্ধাৰণ কৰে। ইয়াৰ উপৰিও মিঠাই, বিস্কুট, কলা, চাহ-কফি-কোমল পানীয়, ক্ৰীম, দৈ ইত্যাদিৰ ব্যৱস্থা কৰা হয়। মমবাতিত শিখা প্ৰজ্জ্বলনৰ পিছত ছুৰীৰে কেক কাটি শিশু বা ব্যক্তিসকলৰ মুখত দিয়াৰ মাধ্যমেৰে জন্মদিন আৰম্ভ হয়। পৰৱৰ্তীসময়ত কেকৰ বাকী অংশ টুকুৰা টুকুৰ কৰি আমন্ত্ৰিত অতিথিসকলক দিয়া হয়।

গুৰুত্ব অনুযায়ী পূৰ্বৰ পৰাই নিৰ্দ্ধাৰিত জন্মদিনৰ কাৰ্ডৰ মাধ্যমেৰে আমন্ত্ৰিত অতিথিসকলত জ্ঞাত কৰে। কাৰ্ডত জন্মদিনৰ সংখ্যা, কেতিয়া, আপ্যায়ণ, পিতৃ-মাতৃ, আত্মীয়-স্বজনৰ পৰিচিতিসহ শিশু বা ব্যক্তিৰ ছবি থাকে। ইয়াৰ বাহিৰেও দৈনিক কাকত কিছুমানত বিজ্ঞাপনৰ অংশত ছবিসহ শিশু বা ব্যক্তিৰ দীৰ্ঘায়ু কামনা কৰি শুভেচ্ছা বাণী লিখা দেখা যায়। কিছুসংখ্যকে প্ৰতিবেশীসকলক মৌখিকভাৱেই জন্মদিনৰ নিমন্ত্ৰণ কৰা পৰিলক্ষিত হয়।

নতুন পোছাক পৰিধান কৰা শিশু নতুবা ব্যক্তিৰ বাবে জন্মদিন একান্ত পালনীয় বিষয়। ইয়াৰ বাহিৰেও, নিমন্ত্ৰিত ব্যক্তিসকলক নিজৰ স্বাচ্ছন্দ্য আৰু ৰুচি অনুসৰি পোছাক পিন্ধি আহে। পৰিবাৰ নাইবা প্ৰতিষ্ঠানিক আৰ্থিক সচ্ছলতাৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি জন্মদিনৰ আয়োজন কৰা হয়। সাধাৰণতে সচ্ছল পৰিবাৰসমূহে জন্মদিন অনুষ্ঠানৰ আয়োজন কৰে। ফলত সেইদিনা সৃষ্ট জন্মদিন উৎসৱটো বেছ জাক-জমকপূৰ্ণ হৈ পৰে।

জনপ্ৰিয় গান হিচাপে জন্মদিনত “হেপ্পী বাৰ্থ ডে টু ইউ” গানটোৰ বহুল ব্যৱহাৰ লক্ষ্য কৰা হয়। ভাৰতত হিন্দী চলচ্চিত্ৰৰ "বাৰ বাৰ যে দিন আয়ে বাৰ বাৰ দিল য়ে গায়ে, তু জীয়ে হাজাৰো চাল" আৰু বাংলা সঙ্গীত “জন্মদিনে কি আৰ দেব তোমায় উপহাৰ / বাংলায় নাও ভালোবাসা, হিন্দিতে নাও পেয়াৰ”; “জন্মদিন আজ, গলাটা ছেড়ে গা” অথবা “এলো এক অচেনা বছৰ”; বা বাংলাদেশত, বাংলাত, মাইলস বেণ্ডৰ "আজ জন্মদিন তোমাৰ" ইত্যাদি গানৰ ব্যাপক ব্যৱহাৰ কৰা হয়।

আগতে ডাকযোগে জন্মদিনৰ কাৰ্ড প্ৰেৰণ কৰা হৈছিল যিটো বৰ্তমান দিনবোৰত প্ৰগতি আৰু আধুনিক প্ৰযুক্তিৰ প্ৰভাৱত পৰি প্ৰায় হেৰাই যোৱাৰ উপক্ৰম হৈছে। ব্যক্তি আৰু পৰিবেশৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি আমন্ত্ৰিত অতিথিসকলে পুতলা, নগদ ধন বা অনান্য উপহাৰ আদি আদান-প্ৰদান কৰা দেখা যায়। কিছুসংখ্যক লোকে অতিথিসকলক নিমন্ত্ৰণ যাঁচোতে, মৌখিকভাৱে বা কাৰ্ডত জন্মদিনৰ উপহাৰ নানিবলৈকো অনুৰোধ কৰা দেখা যায়।

শিশুৰ জন্মদিনত হিন্দু ধৰ্মাৱলম্বীসকলে প্ৰাধান্যতা লক্ষ্য কৰা যায়। ইয়াৰ বাদেও, ইছলাম, খ্ৰীষ্টান, বৌদ্ধ ধৰ্মৰ অনুসৰণকাৰীসহ বিভিন্ন ধৰ্মৰ লোকসকলে জন্মদিন পালন কৰে। শিশুকে প্ৰসাধনসামগ্ৰী আৰু তিলক-চন্দন দি সজোৱাৰ পাছত ধান, দূৰ্বা আৰু উলুধ্বনিৰ সহযোগত উজ্জ্বল আলোক পৰিস্ফূটন দেখা যায়। অনুষ্ঠানটোক স্মৰণীয় কৰি ৰাখিবৰ বাবে কেমেৰা আৰু ভিডিঅৰ ব্যৱস্থা কৰা হয় যাতে পিছত সেয়া চাই স্মৃতিৰোমন্থন কৰিব পাৰি। গান-বাজনা, নৃত্য, মূকাভিনয়, কৌতুক বা যাদু প্ৰদৰ্শশনীসহ অনান্য লঘু বিনোদনৰ ব্যৱস্থাও থাকে।

শাস্ত্ৰীয় বিৱৰণ আৰু জ্যোতিষ গণনাৰ ভিত্তিত লোক বিশ্বাস অনুযায়ী ভগৱান শ্ৰীকৃষ্ণৰ জন্ম হৈছিল ৩২২৮ খ্ৰীষ্টপূৰ্বাব্দৰ ১৮ অথবা ২১ জুলাই দিনটোত। সেয়ে এই দিনটো জন্মাষ্টমী নামেৰে পৰিচিত। ভাদ আৰু মাঘ মাহৰ শুক্ল চতুৰ্থীক গণেশ চতুৰ্থী বোলা হয়। হিন্দু বিশ্বাসত এই দিনটোত ভগৱান গণেশৰ জন্মদিন।

হিন্দু ধৰ্মত দ্বাদশ অথবা ত্ৰয়োদশ বছৰত জন্মদিন পালিত হয় ‘পৈত পৰিধান উৎসৱ’ হিচাপে। বয়স পূৰ্তিত শিশু এটাক দীঘল সূতাৰ কুণ্ডলী কান্ধৰ একাষে পৰিধান কৰাই। এই উৎসৱটি উপনয়ণ নামে স্বীকৃত, আনহাতে অসমত ইয়াক লগুণদিয়নী বোলা হয়। হিন্দুসকলৰ বৰ্ণপ্ৰথাত উচ্চতৰ বৰ্ণ হিচাপে ব্ৰাহ্মণ পৰিবাৰৰ সংস্কৃতিত এই উৎসৱটি মূলতঃ বালকৰ ক্ষেত্ৰত প্ৰযোজ্য।^[2]

মূলতঃ ১৪ বছৰৰ পৰা ২১ বছৰলৈকে জন্মদিন পূৰ্তিবোৰৰ মাধ্যমত পৃথিৱীৰ বিভিন্ন দেশত শিশু-কিশোৰ বিভিন্ন ধৰণৰ যোগ্যতা অৰ্জনৰ অন্যতম ভিত্তিসূচক হিচাপে কাম কৰে। তাৰ মাজৰ -

• ৬ বছৰ বয়সত ১ম শ্ৰেণীত ভৰ্তি;
• ১৬ বছৰ সম্পূৰ্ণ হোৱাত সামৰিক বাহিনীতে যোগদান;
• ১৮ বছৰ সম্পূৰ্ণ হোৱাত নাগৰিক অধিকাৰ হিচাপে ভোটাধিকাৰ প্ৰয়োগ অন্যতম;
• নাৰী আৰু পুৰুষৰ ক্ষেত্ৰত যথাক্ৰমে ১৮ আৰু ২১ বছৰত বিবাহ কৰাৰ অধিকাৰসহ
• অনান্য নিৰ্দিষ্ট বয়সসীমাত মদ পান আৰু ধূমপান কৰাৰ অধিকাৰ, লটাৰীৰ টিকেট ক্ৰয়, ড্ৰাইভিং লাইচেঞ্চ প্ৰাপ্তি, নিৰ্বাচনত প্ৰাৰ্থীত্বৰ আবেদন অন্যতম।^[3]

ঐতিহাসিকভাবে স্বীকৃত ধৰ্মীয় ব্যক্তিত্ব, জাতীয় বীৰ বা প্ৰতিষ্ঠাতাৰ সম্মানৰ অৰ্থে দেশসমূহে চৰকাৰী ছুটি প্ৰদান কৰে। যেনে -

• ভগবান শ্ৰীকৃষ্ণৰ জন্মদিনটো জন্মাষ্টমী নামে পৰিচিত আৰু ভাৰত চৰকাৰে দিৱসটোৰ উপলক্ষে সাধাৰণ ছুটি ঘোষণা কৰি আহিছে স্বাধীনতাৰ পিছৰ পৰাই।
• খ্ৰীষ্টান ধৰ্মৰ প্ৰৱক্তা আৰু মহান পুৰুষ প্ৰভু যীশুখ্ৰীষ্টৰ জন্মদিন উপলক্ষে ২৫ ডিচেম্বৰত ভাৰতত ছুটি দিয়া হয়।
• ভাৰতত নেতাজী সুভাষ চন্দ্ৰ বসু’ৰ জন্মদিন হিচাপে ২৩ জানুৱাৰীত শ্ৰদ্ধা জনাই সাধাৰণ ছুটি দিয়া হয়। তেনেদৰ মহাত্মা গান্ধী’ৰ জন্মদিন উপলক্ষে ২ অক্টোবৰক স্মৰণীয় কৰি ৰাখিবলৈ গান্ধী জয়ন্তী হিচাপে যথাযোগ্য মৰ্য্যদাৰে জাতীয় ছুটিৰ দিন হিচাপে পালন কৰে।

• বিশেষ আপেক্ষিকতাবাদ তত্ত্ব প্ৰদানৰ বাবে বিখ্যাত বিজ্ঞানী এলবাৰ্ট আইনষ্টাইনৰ জন্মদিনত বিশ্বব্যাপী ২২ জুলাই দিনটোক পাই দিৱস হিচাপে পালন কৰা হয়।
• ৰোমান মহাকাব্য ৰচিয়িতা আৰু সম্ৰাট অগষ্টাছৰ ৰাজকবি ভাৰ্জিলেৰ জন্মদিন স্মৰণত ১৫ অক্টোবৰ দিনটোক বিশ্ব কবিতা দিৱস পালন কৰা হয়।
• ৱিকিপিডিয়া আৰু তাৰ সমৰ্থকগোষ্ঠীবোৰে ১৫ জানুৱাৰীত ৱিকিপিডিয়াৰ জন্মদিন পালন কৰি আহিছে।

যাৰ জন্মদিন ফেব্ৰুৱাৰী মাহৰ ২৯ তাৰিখ, সেইসকলে পৰৱৰ্তী জন্মদিনটোৰ বাবে চাৰিটা বছৰৰ পিছত অৰ্থাৎ লিপইয়াৰ বা অধিবৰ্ষৰ দিনটোলৈ ৰ’ব লগা হয়।

• Curtis Regan, Dian (March 1991). The Class With the Summer Birthdays. Henry Holth & Co. ISBN 978-0-8050-1657-4.

ৱিকিমিডিয়া কমন্সত জন্মদিন সম্পৰ্কীয় মিডিয়া ফাইল আছে।

ৱিকিউদ্ধৃতিত জন্মদিন বিষয় সংক্ৰান্তত উদ্ধৃতি আছে।

1. ↑ http://everything2.com/title/Golden+birthday
2. ↑ http://www.hinduyuva.org/node/83
3. ↑ http://www.avert.org/age-of-consent.htm