Terremotu

Esti artículu necesita wikificase. Pues visitar la llista d'artículos pa wikificar. Contribúi camudando lo que seya necesario o poniendo na páxina d'alderique lo que nun conozas pa que l'autor faiga los camudamientos. (Collabora!) Nun elimines esti avisu hasta que tea fináu tol trabayu... Esti avisu púnxose'l 26 de agostu de 2022.

Terremotu
desastre natural, geologic activity (en) , quake (en) y acontecimiento geográficamente localizado (es)

Un terremotu^[1] (del llatín terrae, tierra, y motus, movimientu), n'asturianu tamién nomáu seísmu (del griegu "σεισμός", tremadura), temblor, o cenciellamente sutrumíu de tierra (en dalgunes zones considérase qu'un seísmu o temblíu ye un terremotu de menor fuercia) - ye un solmeníu del tarrén xenerau pol choque de les plaques tectóniques y la lliberación d'enerxía nel cursu d'una reorganización de materiales producida d'esmenu na corteya terrestre al superar l'estáu d'equilibriu mecánicu. Los más importantes y frecuentes asoceden cuandu se llibera enerxía potencial elástica acumulada na deformación gradual de les roques contigües al planu d'una fuérciga activa, poro tamién pue asoceder per aciu d'otres causes, por exemplu procesos volcánicos, fundimientu de cuévanes cárstiques o por movimientos de lladera.

L'orixe de los terremotos alcuéntrase nel axuntamientu d'enerxía que se produz cuando los materiales de dientro la Tierra esbarien, getando l'equilibriu, dende situaciones inestables que yeren consecuencia de las actividaes volcániques y tectóniques que prodúcense mayormente nes llendes de la placa.

Anque las actividaes teutónica y volcánica son les principales causes que xeneren terremotos, esisten otros munchos factores que puen entamalos: argayos nes lladeres de los montes o el fundimientu de caviernes, variaciones brusques na presión atmosférica por ciclones ya inclusive l'actividá humana. Estos mecanismos xeneren eventos de poca fuercia que xeneralmente yeren catalogaos como microseísmos, temblíos de los que namás yeren a decatase los sismógrafos.

Los terremotos teutónicos suelen producise en zones onde la concentración de fuercias xeneradas poles llendes de les plaques tectóniques xeneren movimientos de reaxuste nel interior y na superficie de la Tierra. Poro, los seísmos o seísmos de ñiciu teutónicu tan venceyaos enforma con una formación de falles xelóxiques. Suelen producise al cabu d'un ciclu nomáu ciclu sísmicu, que ye'l periodu de tiempu mientres que s'acumula deformación endientro la Tierra que más tarde será lliberada d'esmenu. Dicha lliberación correspuende col terremotu, tres el cualu la deformación entama acumulase otra vuelta.

El puntu interior de la Tierra onde se produz el seísmu nómase focu sísmicu o hipocentru, y el puntu de la superficie que s'afaya direutramente na vertical de hipocentru -y que ye'l primer afeutáu pol solmeníu- acueye'l nome d'epicentru.

Nun terremotu estrémanse:

• hipocentru, zona interior fonda, onde se xenera'l terremotu.
• epicentru, aree de la superficie perpendicular al hipucentru, onde inciden con mayor intensidá les ondes sísmiques.

El movimientu sísmicu propágase al traviés d'ondes elástiques (asemeyadas a les del soníu), a partir del hipocentru. Les ondes sísmiques presenten tres tipos principales:

• Ondes llonxitudinales, primaries o P: tipu d'ondes de cuerpu que se propagan a una velocidá d'ente 8 y 13 km/s y nel mesmu sen que la vibración de las partícules. Circulen pol interior de la Tierra, altraviesando tanto llíquidos como sólidos. Yeren les primeres que rexistren los aparatos de midida o sismógrafos, d'ehí'l so nome "P".
• Ondes trasversales, secundaries o S: yeren ondes de cuerpu más llentes que les anteriores (ente 4 y 8 km/s). Propáganse perpendicularmente nel sen de vibración de les partícules. Altraviesen únicamente los sólidos y yeen rexistraes en segundu llugar nos aparatos de midida.
• Ondes superficiales: yeren les más llentas de toes (3,5 km/s) y yeren productu de la interaición ente les ondes P y S a lu llargu de la superficie de la Tierra. Yeren les más dañibles. Propáganse a partir del epicentru y yeren asemeyaes a les ondes que se forman sobre la superficie de la mar. Este tipu d'ondes yeren les que se rexistran a lu postreru nos sismógrafos.

Anguaño tiense la certeza de que si s'inxectan nel susuelu, yá seya pola mor del desaniciu de deseichos en solución ou en suspensión, o pela estraición d'hidrucarburos, provócase, con un aumentu de la presión intersticial, una intensificación de l'actividá sísmica nes rexones yá sometíes a fuertes tensiones. Bien llueu deberíen controlase meyor estos seísmos inducíos y, en consecuencia, prevelos, quiciabesmente pequeños seísmos pudieren torgar el surdimientu d'un terremotu de mayor fuercia.