Cástor y Pólux

Na mitoloxía griega los Dioscuros (en griegu antiguu Διόσκουροι Dióskouroi, ‘fíos de Zeus') yeren dos famosos héroes mellizos fíos de Leda y hermanos de Helena de Troya y Clitemnestra, llamaos Cástor y Pólux (o Polideuces o Polideuco). En llatín yeren conocíos como Gemini, ‘ximielgos' y dacuando como Castores. Según el Lexicon de Liddell y Scott, Κάστωρ Kástôr significaba ‘castor' en griegu antiguu y Πολυδεύκης Polydeúkês, ‘bien duce'.

A pesar del so nome, la historia de la so paternidá ye confusa. La versión más conocida ye que Zeus metamorfosiar en cisne y sedució asina a Leda. Por esto dizse con frecuencia que los fíos de Leda salieron de dos güevos qu'ésta punxo. Sicasí, otres munches fontes afirmen que l'home mortal de Leda, el rei Tíndaro de Lacedemonia, foi en realidá'l padre de dalgunos de los fíos, polo que de cutiu yeren llamaos col patronímicu Tindáridas. La cuestión de qué fíos yeren mortales o mediu inmortales y cuálos nacieron d'un güevu o otru depende de la fonte: dacuando dizse que Cástor y Pólux yeren dambos mortales, y dacuando qu'inmortales. Lo que sí coincide ye que si namái unu d'ellos ye consideráu inmortal, ésti yera Pólux.

Pa complicar entá más la cuestión, la historia de Zeus convertíu en cisne acomúñase dacuando cola diosa Némesis. Nesta tradición, yera la diosa la que foi seducida y punxo el güevu, pero ésti foi entós topáu, o llegó a manes de Leda. Sicasí, esta historia suel acomuñar más con Helena que con Cástor y Pólux.

Cástor yera famosu pola so habilidá pa domar caballos y acaballalos y Pólux pola so maña en lluchar cuerpu a cuerpu (paecíu a lo qu'agora se llama boxéu).

Cuando Teseo y Pirítoo secuestraron a los so hermana Helena y llevar a Afidna, los Dioscuros rescatar y raptaron en vengación a la madre de Teseo, Etra. Tamién acompañaron a Jasón nel Argo. Mientres el viaxe, Pólux mató al rei Ámico nun combate a mano llimpia.

Cuando Astidamía, reina de Yolco, ofendió a Engarro, los Dioscuros ayudar a afarar el so país.

Cástor y Pólux raptaron a les fíes de Leucipo, Hilaira y Febe, y casáronse con elles. Por esto, Ides y Linceo, sobrinos de Leucipo (o pretendientes rivales), mataron a Cástor. Pólux, que recibiera'l don de la inmortalidá de Zeus, convenció a los sos padres por que lu concediera tamién a Cástor. Asina, dambos alternábense como dioses nel Olimpu y como mortales finaos nel Hades.

El so fiesta celebraba'l 15 de xunetu. Anque na mitoloxía griega Cástor yera muncho más veneráu que Pólux, dambos teníen el so propiu templu nel Foru Romanu (vease Templu de Cástor y Pólux).

Compárese-yos con Anfión y Zeto de Tebas, con Rómulo y Remu de Roma, con San Cosme y San Damián de la relixón católica y colos Asvins de la mitoloxía védica. Dellos autores supunxeron un orixe común indoeuropéu pal mitu de los dioses ximielgos.

La constelación Xéminis representa a estos ximielgos, y les sos estrelles más brilloses (α y β Geminorum) llámense Cástor y Pólux nel so honor. Hai tamién fontes antigües que los identifica coles estrelles de la mañana y la nueche. Otres fontes asignen a los Dioscuros el cometíu de patrones de los marineros; con esa advocación dedicóse-yos un templu nel puertu de Naucratis, Exiptu.Nesti sentíu, dambos yeren identificaos col fenómenu conocíu como Fueu de San Telmo, una especie de rellumada de color blancu azuláu, dacuando d'aspeutu asemeyáu al del fueu, que se produz mientres les nubes llétriques n'estructures elevaes, nesti casu, a lo cimero de les arboladures de los navíos, acolumbraos con muncha frecuencia polos marineros.

Una lleenda romana consideraba que los Dioscuros llucharen na Batalla del Llagu Regilo comandando la caballería de los romanos que ganó a los llatinos. Dempués del fin de la batalla, mientres abebentaben a los sos caballos nun manantial qu'había nel foru de Roma anunciaron a los romanos la victoria. Nel mesmu llugar onde fueron vistos, alzóse-yos un templu y la fonte qu'había al llau foi considerada sagrada. Amás, cada añu celebraben sacrificios y festividaes nel so honor conmemorando la victoria.^[1]

• Castor et Pollux, una ópera de Jean-Philippe Rameau.

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Cástor y Pólux.

• «Dioscuri» en Greek Mythology Link (n'inglés)
• «Dioskouroi» en Theoi Project (n'inglés).

• Himnu homéricu (XVII) a los Dioscuros (Εἲς Διοσκούρους).
  • Testu inglés, con índiz electrónicu, nel Proyeutu Perseus. Na parte cimera derecha atopen los rótulos activos "focus" (pa camudar al testu griegu) y "aponderái" (pal testu billingüe).
    • Testu billingüe griegu - inglés n'Internet Archive; facsímil electrónicu de la ed. de 1924 de Hugh Gerard Evelyn-White d'obres de Hesíodo y de Homero na Loeb Classical Library.
      • Testu griegu en Wikisource.
  • Comentarios n'inglés, con índiz electrónicu, nel Proyeutu Perseus.

• Himnu homéricu (XXXIII) a los Dioscuros.
  • Testu inglés nel Proyeutu Perseus, coles carauterístiques indicaes antes.
    • Testu billingüe griegu - inglés: facsímil electrónicu de la ed. de 1914 de H.G. Evelyn-White.
      • Testu griegu en Wikisource.
  • Comentarios n'inglés, con índiz electrónicu, nel Proyeutu Perseus.

• Higino: Fábules (Fabulae).
  • 80: Cástor (Castor).
    • Testu inglés nel sitio Theoi.
      • Testu llatín nel sitio de la Bibliotheca Augustana (Augsburgu).
      • Ed. de 1872 n'Internet Archive: testu llatín en facsímil electrónicu.
  • 17: Ámico (Amycus).
    • Testu inglés en Theoi.
      • Testu llatín nel sitiu de la Bibliotheca Augustana.
      • Ed. de 1872 n'Internet Archive: testu llatín en facsímil electrónicu.

• Eratóstenes: Catasterismos (Καταστερισμοί).
  • 10: Ximielgos (Δίδμοι; Gemĭnin): Cástor y Pólux.
    • Testu llatín en Google Books; facsímil electrónicu.
      • Testu griegu n'Internet Archive; facsímil electrónicu.