Carlos el Temerariu

Carlos el Temerariu
monarca
Vida
Nacimientu	Dijon[1], 10 de payares de 1433[2]
Nacionalidá	Reinu de Francia
Muerte	Nancy[3], 5 de xineru de 1477[2] (43 años)
Sepultura	ilesia de La Nuesa Señora
Causa de la muerte	muertu en combate
Familia
Padre	Felipe III de Borgoña
Madre	Isabel de Portugal
Casáu con	Catalina de Francia (es) (1440 (Gregorianu) – )[4] Isabel de Borbón (es) (1454 (Gregorianu) – )[4] Margarita de York (es) (1468 (Gregorianu) – )[4]
Fíos/es	María de Borgoña[4]
Hermanos/es	Philippe de Bourgogne David de Bourgogne Anthony, bastard of Burgundy (es) Anna van Bourgondië (es)
Familia	ver Adolfo de Cléveris (es) (primo hermano (es) )
Pueblu	Dinastía Valois (es)
Estudios
Llingües falaes	francés
Oficiu	políticu
Participante Batalla de Grandson (es)
Premios	ver Caballeru de la Orde del Toisón d'Oru

Carlos I de Valois, llamáu el Coraxosu o el Temerariu (en francés: Charles Le Hardi o Le Téméraire; Dijon, 10 de payares de 1433 - Nancy, 5 de xineru de 1477), foi duque de Borgoña, Brabante, Limburgu y Luxemburgu, ente otros títulos. Pertenecía a una caña menor de los Valois, que gobernó Borgoña ente 1363 y 1482.

El poder del ducáu de Borgoña algamó'l so apoxéu sol so reináu, pero va sumir en virtú de los hábiles golpes políticos del rei de Francia, Lluis XI. La so muerte en 1477 significó'l fin del suañu borgoñón de resucitar l'antigua Lotaringia. El matrimoniu de la so fía María col emperador Maximiliano amestó l'heriedu borgoñón al llinaxe de los Habsburgu na persona del fíu de dambos, Felipe'l Formosu, que contraería matrimoniu cola reina Xuana de Castiella. El fíu de dambos, Carlos, recibiría'l so nome en memoria del so bisagüelu.

El nomatu de "Temerariu" nun-y foi axudicáu hasta plenu romanticismu. Pa los sos coetaneos foi "Carlos el Coraxosu", "el Gran Lleón", "el Guerrero" y "el Tarrecible" pa los sos detractores.

Carlos naz en Dijon en 1433, tercer fíu (los dos primeros, Antonio y José, morrieron a temprana edá) del matrimoniu habíu ente'l duque Felipe'l Bonu y la so tercer esposa, la infanta Sabela de Portugal.

Criáu nos Países Baxos, a los dos años d'edá empezó a recibir les sos primeres lleiciones d'equitación, nun caballu de madera construyíu espresamente pal neñu por Jean Rampart, un guarnicioneru de Bruxeles. Dende bien curtia edá empezó a tomar parte en ceremonies públiques, acomuñáu al so padre. En 1445 acompañar en visita oficial a Holanda y Zelanda. Con al respective de la so instrucción, amás de la so intelixencia los sos biógrafos señalen la so conocencia del llatín.

En 1452, cuando namái yera Conde de Charolais, reprimió brutalmente la sulevación de los flamencos. Actuó en contra del rei de Francia Lluis XI, aliándose con Eduardu IV.

Enantes de xubir a la dignidá ducal enfrentóse violentamente col so padre, al cual reprochaba que se dexara remanar por una cla de favoritos (los Croy) y el llevar una política de conciliación beneficiosa pa la Francia de Carlos VII. Na primavera de 1465 apoderar del poder per aciu un verdaderu golpe d'Estáu, dirixendo de fechu el ducáu mientres los dos últimos años del reináu de Felipe'l Bonu.

Carlos nun duldar en desafiar a Lluis XI. Pa faelo, crea la Lliga del Bien públicu, cola qu'empieza'l conflictu que lu lleva a llibrar la batalla de Monthléry el 16 de xunetu de 1465, y a poner so sitiu París. Llogra imponer al Rei los trataos de Conflans y de Saint-Maur-des-Fossés, colos que Carlos recupera la Picardía y la ciudá de Boulogne, abandonaes pol so padre.

En 1467 convertir en duque de Borgoña (cuartu y postreru na llinia trazada dende Felipe l'Atrevíu, fíu del rei de Francia, Juan el Bonu).

Les revueltes de Liexa y Dinant (que dependíen del principáu de Liexa) contra Lluis de Borbón alloñar temporalmente de los sos intereses franceses. El principáu de Liexa dixebraba xeográficamente les sos posesiones nel valle del ríu Mosa. El 25 d'agostu de 1466, Carlos tomó pola fuercia Dinant, que foi escalada y destruyida, y punxo fin a la venetada liejesa. Dempués de la muerte de Felipe'l Bonu (15 de xunu de 1467), los liejeses recomenzaron les hostilidaes, pero Carlos el Temerariu vencer en Sint Truiden, y dempués del asaltu de 600 francomontanos tomó Liexa.

El 3 de xunetu de 1468 cásase con Margarita de York, hermana d'Eduardu IV d'Inglaterra.

Carlos el Temerariu multiplicó los sos esfuercios pa desafiar al rei de Francia, al puntu d'humildalo depués de que lo obligara a roblar la entrevista de Péronne (9 d'ochobre de 1468), na que'l Rei dexaba la Champaña y la Brie al borgoñón. Llega hasta'l puntu d'obligalo a asistir a la represión de la sulevación de Liexa, que fuera sofitada pol monarca francés.

Aprovechándose de les dificultaes económiques de Segismundo d'Austria, en 1469 mercó les sos posesiones en Alsacia y nel país de Brisgovia, na rexón del condáu de Baden n'Alemaña.

El so oxetivu principal yera conquistar la vera izquierda del Rin col fin de venceyar los sos esvalixaos Estaos (ducaos de Borgoña, Brabante y Luxemburgu; condaos de Borgoña, Flandes, Henao, Holanda, etc.), y una vegada consiguida la unidá territorial de les sos posesiones, consiguir un títulu real.

Con esi oxetivu en mente, pel llau militar entamó un poderosu exércitu permanente, constituyíu de mercenarios veníos de tolos países d'Europa; pol civil, centralizó l'alministración de les sos Estaos al traviés de los edictos de Thionville (payares de 1473), qu'afitaben un parllamentu (Corte suprema) y un tribunal de cuentes en Mechelen. El 23 de xineru de 1474, nun discursu pronunciáu en Dijon, dexó ver la so intención de reconstituyir l'antiguu reinu de Borgoña.

Pero Carlos sufre dos ganes, la primer ante les puertes de la ciudá de Beauvois (1472 contra Juana Hachette), y la segunda depués de los sos tratos col emperador Federico III, que lo obliga a retirar el sitiu que yá llevaba diez meses na ciudá de Ness en Renania.

Alsacia sulevar contra'l so gobiernu (por causa de la xestión del so alministrador von Hagenbach), una y bones Carlos nun quixo devolver les tierres mercaes a Segismundo pola mesma suma de dineru pola que les mercara. Al sur, los berneses inquietos y sofitaos polos confederaos suizos reaccionen contra la duquesa Yolanda de Saboya, apoderándose de llugares estratéxicos nel país de Vaud. Atendiendo la llamada de los sos aliaos y de los sos vasallos, Carlos vien ayudar contra los berneses. Na so precipitación, comete munchos errores tácticos, notablemente'l de pasar la llinia de solidaridá suiza. Ye ganáu en Grandson y en Murten (o Morat), onde'l so exércitu foi estermináu en 1476. Equí produzse un interesante puntu d'inflexón na táctica militar de la Edá Media, yá que les arizaes piques d'infantería o soldaos a cuerpu de los batallones suizos ganen a los cuasi invencibles -hasta esi momentu- homes d'armes o caballería pesada de los embravecíos caballeros de Carlos de Borgoña, antemanando'l advenimiento de la infantería como unidá táctica de combate fundamental na guerra a partir del sieglu XVI n'Europa, colos Tercios españoles, reximientos alemanes, etc.

En 1477, yá con un nuevu exércitu, invade Lorena y pon baxu sitiu a Nancy. Ellí atopa la so muerte'l 5 de xineru, aparentemente de la mano d'un gentilhombre, el capellán de la Tour du Mont. Unu de los sos xenerales, el so favoritu'l conde de Campu Basso, al ser faltáu por Carlos, traicionar y pásase al bandu enemigu. L'exércitu borgoñón esviáu replegar a la ponte de Bouxières-aux-Dames, pol cual va intentar fuxir escontra Metz. Ye ellí onde Campu Basso esperaba pa vengase. Carlos y el so exércitu, creyendo que los sos caballeros yeren fieles y que taben naquella ponte p'asegurar el so pasu, bastiáronse sobre ésti. Atrapaos ente los traidores y los suizos, empezaron a ser masacrados. Finalmente la salida d'una pequeña guarnición de Nancy terminó col estermín de los borgoñonos.

Trés díes depués de la batalla atopó'l cadabre de Carlos el Temerariu, desnudu y mediu taramiáu polos llobos, en cantu d'un estanque xeláu, onde anguaño se llevanta la Cruz de Borgoña en Nancy. El cuerpu del Duque topábase tan desfigurado que namái'l so ciruxanu, un portugués llamáu Mateo, foi capaz d'identificalo poles sos vieyes repulgu de guerra.

El so cuerpu recibió tolos honores de parte del duque de Lorena, que lo depositó na so propia cripta familiar. Sicasí, dada la imposibilidá de confirmar efeutivamente la identidá del cadabre, mientres años especular cola posibilidá de que'l Duque sobreviviera. En 1550 el so bisnietu l'emperador Carlos V ordenó'l treslláu de los restos a la Ilesia de La nuesa Señora en Bruxes, siendo soterraos xunto a la tumba de la so fía y heredera María. Dambos sepulcros son de bronce y mármol negru, con dos tales escultures yacentes de los difuntos.

Carlos el Temerariu foi un home a caballu ente'l Medievu y el Renacimientu, instruyíu, conocedor de los clásicos y dotáu d'un gran xeniu políticu. Foi, sicasí, el so calter violentu ya impulsivu el que-y fadría famosu. Los sos modelos taben en Ciro, Aníbal, Xuliu César y Alexandru Magnu. Posesor d'un coraxe escepcional, Carlos perder pol so arguyu, la so impulsividá y la so insensibilidá a los conseyos.

Físicamente, el Duque yera pálidu, y los sos güeyos azules oldeaben cola so melota negra, trupa y ondulada.

El so lema personal yera Je lay Emprins, qu'en francés medieval significa Atrévome.

El 19 de mayu de 1440 cásase na llocalidá de Blois, a la edá de siete años, con Catalina de Francia (o de Valois), fía del rei Carlos VII de Francia y de María d'Anjou, ensin descendencia conocida.

El 30 d'ochobre de 1454 contrái matrimoniu en Lille con Sabela de Borbón, fía de Carlos I de Borbón, duque de Borbón, y de Inés de Borgoña (1407-1476). Esta unión nun yera deseyada por Carlos que quería esposar a Margarita de York. El so padre recuérdalu entós los términos del tratáu d'Arras, que lo obliguen a esposar una princesa de sangre francés. D'esti matrimoniu nació la so única fía llexítima:

• María (1457-1482), quien se casaría con Maximiliano d'Habsburgu, emperador electu del Sacru Imperiu Romanu Xermánicu.

El 3 de xunetu de 1468 casóse en Damme con Margarita de York, fía de Ricardo, duque de York, y de Cecilia Neville, y hermana d'Eduardu IV y Ricardu III, reis d'Inglaterra, lo mesmo que de Jorge, duque de Clarence y d'Edumundo, conde de Ruthand. Ensin descendencia conocida.

Estos son los títulos llevaos por Carlos el Temerariu de 1467 a 1477, salvo indicación contraria.

• duque de Borgoña
• duque de Brabante y duque de Lothier
• duque de Gelderland (1472-1477)
• duque de Limburgu
• duque de Luxemburgu
• conde de Artois
• conde palatín de Borgoña
• conde de Charolais
• conde de Flandes
• conde de Hainaut
• conde d'Holanda y de Zelanda
• conde de Zutphen (1472-1477)
• marqués de Namur

• Principáu de Liexa
• Principáu de Kleve
• Condáu de Rethel
• Condáu de Nevers
• Trés Obispaos (Metz, Toul y Verdún)
• Ducáu de Bar
• Ducáu de Lorena
• Condáu de Montbéliard
• Obispáu de Basilea
• Landgraviato d'Alta Alsacia
• Sundgau
• Brisgovia
• Ducáu de Bouillon
• Obispáu d'Utrecht
• Picardía.

• Émile Toutey, Charles Le Téméraire et amestar de Constance, París, 1902.
• Louis Stouff, Anícieslos de l'annexion de la Haute-Alsace à la Bourgogne en 1469, París, 1901.

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Carlos el Temerariu.
• «Carlos el Temerariu». en Find a Grave. (n'inglés)