Alfonso Portillo

Alfonso Portillo
33. Presidente de Guatemala 14 xineru 2000 - 14 xineru 2004 ← Alvaro Arzú - Óscar Berger → Diputado del Congreso de Guatemala (es)
Vida
Nacimientu	Zacapa (es) , 24 de setiembre de 1951[1] (73 años)
Nacionalidá	Guatemala
Familia
Casáu con	Evelyn Morataya María Eugenia González
Estudios
Estudios	Universidad Autónoma de Guerrero (es) Universidá Nacional Autónoma de Méxicu
Oficiu	políticu
Creencies
Relixón	protestantismu
Partíu políticu	Frente Republicano Guatemalteco (es)

Alfonso Antonio Portillo Cabrera (24 de setiembre de 1951, Zacapa ^(es) ) ye un empresariu y políticu guatemalianu. Foi presidente de Guatemala ente'l 14 de xineru de 2000 y el 14 de xineru de 2004.

Mientres el so Gobiernu, Portillo Cabrera empezó a esnudar el réxime de privilexos del poder económicu formal en Guatemala depués de la firma de los Alcuerdu de Paz de 1996 ―principalmente los de los productores d'azucre, pollu, cementu y cerveza―,^[2] pero la so llexitimidá como presidente foi minada pola reputación internacional del líder del so partíu políticu, el xeneral Efraín Ríos Montt ―a quien se comparaba col xeneral chilenu Augusto Pinochet― y la esistencia d'un Estáu estructuralmente corruptu ya ineficiente en Guatemala.^[3] A la fin del so Gobiernu, tenía nel so contra a los miembros d'esi poder político, que tenía una influyencia aplastante nos mercaos, los medios de comunicación masiva y nos grupos de la sociedá civil en Guatemala.^[3] Esta influyencia quedó de manifiestu cuando Portillo foi desaposiáu d'inmunidá al ser removíu como diputáu del Parllamentu Centroamericanu ―cargu que-y correspondía como ex-presidente de Guatemala― y darréu encarceláu y enjuicidado en Guatemala; entá ye más, en 2013 foi estraditáu a los Estaos Xuníos acusáu de peculado pol Gobiernu d'Estaos Xuníos, depués de tar prisionaro nuna base militar en Guatemala per dellos años. Portillo declaróse culpable ante los tribunales d'Estaos Xuníos en marzu de 2014,^[4] llogrando asina que la so pena de prisión fuera bien amenorgada, amás de que'l tiempu que yá había estáu prisioneru en Guatemala foi-y acredita. Tornó a Guatemala a finales de febreru de 2015 y anunció que, anque nun diba participar en cargos d'eleición, sí diba trabayar p'ayudar al so país.^[5] Sicasí, en mayu de 2015 fíxose públicu que participaría como candidatu a diputáu pol llistáu nacional del partíu TOOS nes eleiciones xenerales del 6 de setiembre de 2015, anque'l 13 de xunetu del mesmu añu'l rexistru de ciudadanos del TSE refugó-y la inscripción como candidatu argumentando l'artículu 113 de la Constitución de la República. Aun así siguió siendo imaxe del partíu y faciendo propaganda al partíu creáu por Roberto Alejos.^[6]

Nació en Zacapa, departamentu del oriente del país, nel senu d'una familia de clase media. Camudar a Méxicu a los 19 años onde realizó los sos estudios universitarios na Universidá Autónoma de Guerrero. Recibió la so formación universitaria en Méxicu, llicenciándose primeru en Ciencies Xurídiques y Sociales pola Universidá Autónoma de Guerrero (UAG) y depués doctorándose en Ciencies Económiques pola Universidá Nacional Autónoma de Méxicu (UNAM). Dende finales de los años setenta venceyar nel país azteca a organizaciones indíxenes d'izquierda del estáu de Guerrero y de la mesma Guatemala, concretamente'l Exércitu Guerrilleru de los Probes (EGP), una de los cuatro subversiones armaes qu'en 1982 coordináronse como Unidá Revolucionaria Nacional Guatemaliana (URNG).^{[7][lower-alpha 1]}

El 23 d'agostu de 1982 en Chilpancingo, estáu de Guerrero en Méxicu, Portillo mató a balazos a Gustavo Cabrera Encarnación y Arturo Visoso, dambos estudiantes de la Universidá Autónoma de Guerrero nun incidente asocedíu al rematar un baille. Portillo desenfundó la so pistola, remanar delles vegaes, y Cabrera y Visoso cayeron muertos al intre. Portillo fuxó de la xusticia mexicana, primero a la Ciudá de Méxicu y depués escontra Guatemala.

Según l'Artículu 308 del Códigu Penal Federal Mexicanu, l'homicidiu por reña ye penáu hasta con ocho años de prisión, anque indica que la fixación de penes depende de quién foi'l provocáu y quién el prevocador, según la mayor o menor importancia de la provocación.^[9] Per otra parte l'Artículu 101 de dichu códigu penal indica que la prescripción del delitu ye personal y basta pa ella l'intre de la llei, pero alvierte que los plazos pa la prescripción van doblar pa quien s'atopen fuera de Méxicu;^[10] pela so parte, l'Artículu 105 del mesmu códigu indica que l'acción penal prescribe nun plazu igual al permediu aritméticu de la pena privativa de la llibertá que señala la llei pal delitu de que se trate.^[11] D'alcuerdu a esto, al escapar a Guatemala, Portillo doblaría los tiempu de prescripción pal so delitu, estendiéndolo d'un máximu posible de dieciséis a trenta y dos años y de un mínimu d'ocho a diceiséis años, yá que se-y imputaron dambos asesinatos.^{[ensin referencies]}

Sicasí, el 15 d'agostu de 1995, el xuez primero de primera instancia del ramu penal del Distritu Xudicial de Bravo, declaró prescrita l'acción penal contra Portillo, a los trelce años de cometíos los asesinatos contra los estudiantes polo que s'abarrunta de tráficu de compra-venta d'influyencies pa llograr que se llevantada la so persecución xudicial.^{[ensin referencies]}

Empecipió la so vida política afiliándose al Partíu Socialista Democráticu (PSD), más palantre en 1989 incorporar al partíu Democracia Cristiana Guatemaliana (DCG), del cual aportó a secretariu xeneral. Nel añu 1995 retirar del partíu Democracia Cristiana Guatemaliana y a la temporada intégrase al partíu de derecha Frente Republicanu Guatemalianu fundáu pol xeneral retiráu Efraín Ríos Montt, partíu orixinalmente pensáu pa sofitar les aspiraciones presidenciales de Ríos Montt. Esto fai posible la candidatura de Portillo, quien pierde les eleiciones de 1995 contra Álvaro Arzú Irigoyen. En 1999 Alfonso Portillo vuelve postulase, esta vegada llogrando una amplia victoria, sobre'l candidatu del oficialismo Óscar Berger, tomando posesión en xineru de 2000.

Asumió la presidencia la 14 de xineru de 2000. Mientres l'actu de toma de posesión foi investido pol xeneral Efraín Ríos Montt, quien entós yera presidente del Congresu de Guatemala, y nos sos primeros discursos faló de la tarrecible situación en que s'atopaba'l país, y de la so intención d'investigar y esclariar la situación financiera de Guatemala. Propunxo amás a los otros partíos políticos, principalmente al opositor partíu d'izquierda, Alianza Nueva Nación (ANN), a un pactu de gobernabilidad nel qu'él pudiera cumplir col so plan executivu.

Dientro de los llogros del so Gobiernu atopen los subsidios pa la construcción de viviendes populares y l'impulsu a la Reforma Educativa y a la capacitación docente.^{[lower-alpha 2]} Mientres el so Gobiernu hubo control de la canasta básica, meyora de los salarios, y creóse la tarifa social na enerxía llétrica; toos estos factores fixeron que'l presidente Portillo fuera bien popular ente les capes baxes de la población guatemaliana,^[12] que componen más del setenta per cientu de la población del país. Coles mesmes, el so discursu tuvo munchos elementos de llucha de clases yá que partía d'una posición que favorecía a los probes, los escluyíos, los quitaos, al empar que se plantegaba un claru enfrentamientu contra los empresarios, contra los monopolios nel país, contra tolos privilexos que tien esi sector económicu; esto averar a la izquierda, a les demandes y necesidaes de los sectores populares, predominantes nes árees rurales del país.^[12]

A lo llargo de 2001, les movilizaciones de diversos coleutivos populares en protesta pol incumplimientu de les promeses eleutorales nel terrén social y la xubida a finales de xunetu del Impuestu al Valor Agregáu (IVA) del 10 al 12 %, alza de tributu indireutu que foi la única reforma fiscal destacada nel cuatrieniu, anque nun modificar la carga impositiva sobre les rentes nin amontó la llucha contra'l fuximientu y el fraude. Eso sí, yá nesi añu los escándalos y polémiques envolubraben al Gobiernu y el FRG, acusaos peruquier de tar llevando a les instituciones del Estáu a un nivel de corrupción ensin precedentes; per otra parte, l'afitamientu de bolses de fame nes árees más ablayaes del país.^[7]

En 2000, col entamu del Gobiernu del FRG empezó a mentase en Guatemala el nome de Francisco José Alvarado MacDonald, conocíu tamién como don Paco, o «L'Inxenieru», quien yera un empresariu y banqueru y que, d'alcuerdu a informaciones de la dómina, foi'l principal financista de la campaña presidencial de Portillo. Les sos principales empreses yeren dos bancos: el Bancu Metropolitanu y el Bancu Promotor; los bancos ximielgos, como tamién se-yos llamaba. Cuando Portillo ganó la presidencia, Alvarado MacDonald dio-y en préstamu una amplia casa nuna zona luxosa de la capital guatemaliana. Según informó la prensa nesa oportunidá, antes de ganar la Presidencia, Portillo fuera l'asesor que remanaba les rellaciones públiques, institucionales y polítiques de les múltiples empreses de Alvarado MacDonald, especialmente les de los bancos ximielgos.^[13]

Según súpose na prensa, a principios de los 90, el banqueru conoció al ex-presidente Portillo y dende entós cultivaron una entrañable amistá; en 1995, Alvarado gastó más de tres millones de dólares na campaña presidencial de Portillo, según reportes estraoficiales.^[14]

Al tomar el poder, Portillo nomó a dos fíos de Alvarado MacDonald en puestos claves:

• José Francisco Alvarado: xerente de la Presidencia de la República, coles mesmes que yera miembru del Conseyu d'Alministración del Bancu Metropolitanu y tesoreru d'una empresa que viende autos europeos de luxu; tamién coordinaba la Comisión Multisectorial del Tresporte, onde'l Gobiernu remanaba tolos asuntos de los autobuseros, munchos de los cualos son veceros d'esa compañía que representa una marca de automotores.
• Alfredo Alvarado: Secretariu d'Asuntos Particulares de la Presidencia, y tamién yera miembru del Conseyu d'Alministración del otru bancu, El Promotor.^[13]

Portillo tamién aceptó qu'un autu qu'utilizada yera propiedá del banqueru.^[14]

En xineru de 2001, Portillo ordenó a la Xunta Monetaria que-y inyectara cientu diez millones de dólares a los bancos ximielgos por que nun se desencaxar;^[13] pero'l 1.° de marzu de 2001, la Xunta Monetaria ordenó la intervención de los bancos ximielgos”, por irregularidaes alministratives. L'Estáu inyectó más de doscientos millones de dólares a los bancos pa garantizar los aforros de los cuentahabientes; meses dempués, el Bancu de Guatemala reconoció qu'esi dineru, práuticamente, taba perdíu.^[14]

Portillo convertir nel gobernante más repunáu pal poder económico formal de Guatemala nel sieglu xxi yá que s'enfrentó direutamente a dichu grupu y de una manera que reflexaba más bien un prestu propiu qu'un oxetivu políticu. Por casu, Portillo fixo abrir los contingentes d'importación de carne de pollu, de farina, d'azucre y d'otros productos pa combatir l'alza a productos de consumu básicu, que yeren controlaos por grupos monopólicos en Guatemala. Amás de los discursos griespos que pronunciaba y que-y ganaben enemistaes colos empresarios guatemalianos, al debilitar el combate al narcotráficu y amosase hosco frente a representantes diplomáticos d'Estaos Xuníos cultivó una perceguera que más tempranu que tarde se volvió en contra so.^{[ensin referencies]}

Los monopolios que Portillo enfrentó fueron:

• Cerveza: la cerveza representa'l 1.7 % del productu nacional brutu en Guatemala^[15] y hasta 2002 yera monopoliu de la Cervecería Centroamericana, que tenía más d'un sieglu d'esistencia. En 2003, el Gobiernu de Portillo dexó la entrada nel mercáu de la Cervecería Río, subsidiaria de la compañía brasilana AMBEV, y dexó l'entamu d'operaciones de la Distribuidora de Bébores del Norte, que taba acomuñada cola cervecería mexicana Cuauhtémoc Moctezuma, que llanzó la cerveza Nortiza ya importa la cerveza Tecate.^[16] La cerveza Brahva entró al mercáu con un preciu un 30 % menor al de la cerveza Gallu y n'añu mediu llogró prindar el 30 % del mercáu.^[16]
• Cementu: el cementu en Guatemala fuera producíu en Guatemala pol monopoliu de Cemento Novela, S.A. dende 1899, que camudó'l so nome a Cementos Progreso na década de 1970 y yera'l mayor productor de cementu en Centroamérica en 2003.^[17] Esti monopoliu foi rotu cuando'l Gobiernu de Portillo autorizó la importancia de cemento Cruz Azul.^[2]
• Pollu: pa detener los constantes ya inxustificaos aumentos del pollu, provocaos pol monopoliu de la familia Gutiérrez, Alfonso Portillo dexó la importación del Pollu Tyson y Hudson d'Estaos Xuníos. El pollu d'Estaos Xuníos resultaba más baratu pal consumidor que'l pollu producíu en Guatemala a pesar de que yera producíu con mano d'obra más cara y tresportáu dende una gran distancia en camiones esfrecíos.^[2] Nel añu 2000, primer añu de Gobiernu de Portillo, importóse pollu por un monto de ventiún millones de dólares, en cuantes que pa 2004, el so últimu añu de Gobiernu, la cifra amontar a trenta y ocho millones de dólares.^[18] A pesar de que l'arancel establecíu pa la importación del pollu yera del 15 % sobre'l valor les importanciones siguíen aumentando.^[18]
• Azucre: a pesar de que l'azucre yera'l principal productu d'esportación de Guatemala y de que Guatemala yera'l quintu productor a nivel mundial nesi momentu, la rentabilidá del azucre nel mercáu internu yera significativamente mayor que la d'esportación por cuenta de precios más altos y proteición de les importaciones.^[19] Los azucreros teníen un enorme poder políticu y consiguió que'l mercáu internu tuviera protexíu con un arancel ad valorem del 20 %.^[19] Los productores d'azucre taben acomuñaos na Asociación d'Azucreros de Guatemala (ASAZGUA), que la so función yera determinar les cuotes d'azucre pa la esportación y la fixación de los precios nel territoriu guatemalianu.^[19] El Gobiernu de Portillo autorizó importó azucre de Cuba y

Brasil a menor aprecio que la producida en Guatemala polos inxenios de la familia Ferrera descendientes del ex-presidente Carlos Herrera y Luna―^[2] y los inxenios miembros de ASAZGUA. Escontra'l final de la so xestión, Portillo reconoció ensin ambages los sos fracasos na reforma fiscal; agora bien, achacó'l fiascu tributariu al boicó» del CACIF, que presentó numberosos recursos llegales que dexaron en suspensu l'aplicación de dellos impuestos, y descargó denuestos en particular contra los productores azucreros por encarecer el preciu d'esti productu básicu y enriba oponese a les importaciones extra d'azucre ensin arancel aduaneru decidíes pol Gobiernu pa protexer al consumidor. Dando relieve a los sos enfrentamientos col sector priváu, Portillo sentenció que «tar en contra de la oligarquía tuvo un costu políticu».^[7]

Portillo lleó les conclusiones d'una investigación de la Comisión Presidencial de Derechos Humanos (COPREDEH), establecida en xunetu de 1991 pol entós presidente Jorge Antonio Serrano Elías, y na qu'almitió la responsabilidá del Estráu concretamente en dos masacres cometíes pol Exércitu en 1982, rixendo coles mesmes el Gobiernu de facto d'Efraín Ríos Montt: la de les villes Plan de Sánchez, nel departamentu central de Baxa Verapaz, y Dos Erres, en Petén, al norte, onde fueron asesinaos a espetaperru noventa y doscientos civiles respeutivamente, según n'ocho crimen políticos producíos hasta 1990.^[7] Portillo prometió compensar a los familiares de les víctimes y buscar el procesamientu de los culpables, anque nun especificó les midíes que diba tomar el Gobiernu.^[7] Les promeses de resarcimiento a les víctimes de la violencia estatal o paraestatal reconocida pola COPREDEH fueron cumplíes parcialmente por Portillo: pagu cerca de dos 8 millones de dólares a les families de los asesinaos en Dos Erres anque nun hubo xusticia penal.^[7]

En xunetu de 2001, un sobre foi apurríu en forma anónima de parte d'un abogáu nun seminariu d'ética periodística en Washington, D.C. (Estaos Xuníos) Nel sobre había un documentu que contenía una llista de sociedaes anónimes y bancos en que s'abrir les cuentes bancaries. Nel llistáu apaecíen dellos nomes y nomatos escritos a mano al par de los nomes de les entidaes bancaries:

• «Julio»: Julio Girón (secretariu priváu de la Presidencia).
• «Paco»: Juan Francisco Reyes López (vicepresidente de la Nación).
• «Panky»: Juan Francisco Reyes Wyld (fíu del vicepresidente).
• «Mau»: Douglas Mauricio Urrutia (amigu d'infancia de Reyes Wyld y trabayador de Francisco Reyes López).
• «Alfonso»: Alfonso Portillo (presidente de la Nación).

Sobre la base d'esti documentu atoparon ocho sociedaes de papel con cuentes en, siquier, cinco banco panameños y tres banco offshore. Toles cuentes taben rellacionaes al presidente Portillo, a Juan Antonio Riley Paiz, cuñáu del presidente, al vicepresidente Reyes y al fíu d'este, según al secretariu priváu de Portillo.^[20] Aparentemente, l'encargáu de remanar la rede yera César Augusto Medina Farfán, amigu del presidente.^{[21][lower-alpha 3]}

Les investigaciones periodístiques atoparon que s'abrir cuentes en Panamá en dellos bancos, a nome de tolos investigaos. Nel casu del presidente Portillo, intentóse abrir, siquier, dos cuntes, pero posiblemente nun se concretó por cuenta de que'l bancu pidió-y una copia del so pasaporte y una declaración xurada del «verdaderu dueñu» de la cuenta. Supúnxose que los depósitos que se fixeron nes cuentes proveníen de l'ayalga de Guatemala, pero esto nunca pudo comprobase.^[20]

La investigación realizada atopar con estes dificultaes:

• El secretu bancariu en Panamá y el velu corporativu de les sociedaes anónimes.
• Una de les fontes, so pesada presión, decidió retratase, anque los documentos llograos polos periodistes teníen más pesu que les sos soles pallabres.
• Les autoridaes panameñas negar a dar información que se solicitó sobre los viaxes del avión presidencial a Panamá.
• La distancia foi otru factor, pos non podía dase un siguimientu simultáneu. 
• Les axendes periodístiques de dambos diarios yera distinta. 
• Les investigaciones xudiciales que siguieron tres la publicación sufrieron tou tipu de presiones, tantu en Panamá como en Guatemala. Hubo, inclusive, arrenunciu de dellos fiscales en Guatemala, al cargu de esti casu.^[20]

Cola ayuda del Gobiernu de Xapón, apurrióse fertilizante a pequeños llabradores, pero desgraciadamente, con esi proyeutu surdió un focu de corrupción que buscaba beneficiar a altos funcionarios del Gobiernu eferregista. El supuestu fertilizante gratuitu ―pol que se cobraba en munches ocasiones a pesar de que'l Gobiernu de Xapón lo taba donando― resultó ser fertilizante de pésima calidá, yá que s'afayó que tenía baxos niveles de NPK (nitróxenu, fósforu y potasiu) que son los nutrientes primarios de les plantes.^{[ensin referencies]}

El Gobiernu de Portillo foi criticáu pola ausencia de llogros tanxibles nel combate de la delincuencia. El Grupu de Diálogu, formáu por naciones amigues y organismos financieros internacionales, pidió mayor cumplimientu de los Alcuerdos de Paz, eficiencia nel resarcimiento a les víctimes del conflictu armáu y l'efectivu combate a la corrupción. Amás, los indíxenes tuvieron poco accesu a la tierra y escasos recursos pa los sos programes.

En llugar de combatir la corrupción, el so Gobiernu ye consideráu polos analistes locales como «unu de los más corruptos de la Historia recién».^[22]

El 6 de xunu de 2003 el Rexistru de Ciudadanos refugó inscribir la candidatura de Ríos Montt, negativa que foi sostenida por dos talos pronunciamientos del Tribunal Supremu Eleutoral (TSE), el 16 de xunu, y de la CSJ, el 5 de xunetu. La Constitución de Guatemala nel so artículu 186 incisu "a indica que nun pueden optar a la presidencia de la República nin «el caudiellu nin los xefes d'un golpe d'Estáu, revolución armada o movimientu similar, qu'alteriara l'orde constitucional, nin quien de resultes de tales fechos asuman la Xefatura de Gobiernu»; como'l xeneral Ríos Montt fuera designáu como xefe d'estáu polos militares que dieron el golpe d'estáu del 23 de marzu de 1982, quedaba constitucionalmente imposibilitáu d'aportar a la presidencia. Entós, el damnificado reclamó ante la Corte de Constitucionalidá (CC), suprema maxistratura xudicial del país, que resolvió al so favor el 14 de xunetu revocando'l fallu de la CSJ y ordenando el rexistru de la postulación, basándose nel argumentu de que'l golpe d'estáu de 1982 nun rompiera l'orde constitucional, porque'l mesmu yá taba rotu desque los Gobiernos de Kjell Eugenio Laugerud García y Fernando Romeo Lucas García trunfaren nes urnes per mediu de flagrantes fraudes eleutorales.

El 18 de xunetu'l partíu opositor Unidá Nacional de la Esperanza (UNE) solicitó amparu a la CSJ en contra del fallu de la CC, a lo qu'aquella aportó dos díes depués, dexando la candidatura en suspensu.^[7] El 21 de xunetu, Ríos Montt, agafáu, alvirtió de posibles «actos de violencia» si la CSJ nun-y dexaba presentar se a les eleiciones de la qu'alzaba un recursu de quexa a la CC.^[7]

El 24 de xunetu pola madrugada, simpatizantes del FRG ocuparon cais de les zones 9 y 10, que son les árees onde teníen les sos oficines los principales comerciantes ya industriales guatemalianos na Ciudá de Guatemala.^[3] Con pasamontañas, al estilu zapatista, y dalgunos vistiendo playeres con grabaos del Ché Guevara, llanzaron conseñes contra les élites del país y abarganaron edificios de conocíos industrales guatemalianos ―hubo inclusive un grupu de manifestantes que se dirixó al edificiu del Bancu Reformador, na zona 10 de la Ciudá de Guatemala, onde tien la so see'l grupu de la familia Gutiérrez, quien tuvieron qu'abandonar el llugar n'helicópteru―. Los manifestantes fueron contrarios colos periodistes y esixeron la inscripción de la candidatura presidencial del xeneral Ríos Montt; trenta y seis hores dempués abandonaron la ciudá ensin qu'interviniera la policía pa frenar los disturbios.^[3]

Los disturbios agravar pola pasividá manifiesta de la Policía Nacional Civil.^{[ensin referencies]} A los ocho hores d'empecipiaos los disturbios, el presidente Portillo en comunicáu nacional aseguró que sol so Gobiernu nenguna protesta fuera reprimida, fora de llabradores, sindicalistes, maestros o partíos, pero ufiertó sacar al exércitu pa controlar disturbios. Como los soldaos nes cais fueron pocos y operaron solo en zones perifériques, el presidente foi acusáu de violar la llei.^[3] A la fin, los disturbios fueron controlaos tres hores dempués del segundu día de los acontecimientos.^[7]

Les reacciones de condena y d'alerta ante lo qu'asocedía en Guatemala estendiéronse fuera de Guatemala y fueron asumíes pol Gobiernu d'Estaos Xuníos, la ONX, la OEA y la Xunión Europea; pero Río Montt llogró lo que quería: el 30 de xunetu, en presentando un nuevu recursu d'ampliación y aclaración, llogró de la Corte de Constitucionalidá l'autorización de proceder ensin demoranza a inscribir la candidatura.^[7]

Estes violentes protestes na Ciudá de Guatemala, conociéronse darréu como «Xueves Negru» y «Vienres de Llutu»; curiosamente, esta vegada atayóse sópitamente la tradición de refuga de la sociedá civil a que los gobernantes guatemalianos allegaren al exércitu pa controlar desórdenes sociales.^[3] Munchos sectores de la sociedá criticaron a la policía por non reprimir la manifestación, sicasí que'l desafíu del FRG al orde públicu nun cobró víctimes direutes,^[3] una y bones l'únicu fallecimientu reportáu foi'l del reporteru de Noti-7 y Radio Sonora Héctor Ramírez, quien finó d'un ataque al corazón mientres cubría los fechos.

Investigaciones posteriores habríen comnprobado qu'ente los líderes de los disturbios taben:^{[ensin referencies]}

• Juan Santa Santa Cruz (diputáu del FRG).
• Julio Morales (candidatu diputáu pol FRG).
• Ingrid Argueta Sosa (sobrina de Ríos Montt).
• Jorge Arévalo (diputáu del FRG).
• Leopoldo Cruz (diputáu del FRG).
• Carlos Hernández (fíu del diputáu del FRG, Carlos Hernández Rubio).
• Waleska Sánchez (secretaria de Zury Ríos, la fía del xeneral Ríos Montt).
• Marco Antonio Polanco Paz.^{[ensin referencies]}

Portillo terminó la so presidencia reconociendo en públicu que se-y quedaren dellos proyeutos nel tinteru y que travesaba momentos «bien difíciles»; ente que la prensa desafecta a los so réxime acusar de «anarquía», «incapacidá» y «desgobiernu». Sicasí, na recta final del so mandatu, Portillo acometió a toa priesa una de les xeres pendientes: la disolución del EMP: el 24 de setiembre de 2003 el Congresu aprobó una llei qu'abolía l'Estáu Mayor Presidencial (EMP) y tresfería les sos funciones oficiales a la Secretaría d'Asuntos Alministrativos y de Seguridá (SAAS), y el 29 d'ochobre un gociosu Portillo presidió la ceremonia de la disolución formal del cuerpu y la baxa de los sos quinientos integrantes.^[7] Sicasí, afayóse que más de la metá de la plantía de la SAAS formar ex miembros del EMP que'l so estatus, si civil o militar, nun taba claru, por non falar del so espediente personal.^[7]

Al nomás inaugurase l'alministración del presidente Óscar Berger Perdomo, esta escorrió a la plana mayor del Gobiernu d'Alfonso Portillo de manera implacable, señalada d'haber promovíu actos corruptos;^[23] el mesmu ex-presidente Portillo, en perdiendo la so inmunidá como diputáu del Parllamentu Centroamericanu, escapó de Guatemala y abellugóse en Méxicu. L'ex vicepresidente Juan Francisco Reyes pasó dellos meses na cárcel sindicáu de intencionalidad de fraude contra l'Estáu y l'ex ministru de Finances Públiques, Eduardo Weymann, foi encarceláu por roblar –cuando yá nun yera funcionariu- unes actes que sofitaben una supuesta xunta de la Superintendencia d'Alministración Tributaria na cual decidiríase la tresferencia d'unos 30 millones de quetzales que fueron robaos del erariu.^[23] Al empar asocedió una depuración de los órganos contralores del Estáu: el fiscal xeneral, Carlos de León, foi dixebráu del cargu; el contralor xeneral de Cuentes, Óscar Dubón Palma, foi prindáu en Nicaragua tres un fallíu escape y depués recibió condena por esviar fondos públicos pa financiar les campañes de políticos opositores y, tres meses de permanecer escondíu, el superintendente d'Alministración Tributaria, Marco Tuliu Abadío, foi prindáu y permanez en prisión a la espera del xuiciu públicu.^[23]

El 10 de mayu de 2004, Francisco Alvarado MacDonald presentar al xulgáu onde se ventila una de les denuncies na so contra. En siendo esploráu, se dexar en prisión, con una fianza de cientu veintemil dólares; Alvarado MacDonald ingresó a la prisión onde yá taben dellos ex funcionarios del Gobiernu eferregista, ente ellos, Eduardo Weymann, Byron Barrientos y Carlos Wohllers.^[14]

A Portillo acusóse-y de peculado y acordies con el tratáu d'estradición robláu con Méxicu la 7 d'ochobre de 2008, per mediu d'un avión de la P.G.R. mexicana, Alfonso Portillo foi unviáu de tornó a Guatemala, pa ser xulgáu polos tribunales de xusticia d'esi país centroamericanu. La CICIG (Comisión Internacional contra la Impunidá en Guatemala) tuvo xuntada al procesu nel so contra; ello ye que la CICIG foi sofitada pola Corte de Constitucionalidá de Guatemala por que fuera querellante adesivu nel casu nel so contra pol esfalcu de 120 millones de quetzales al erariu. Agora bien, les pruebes pocu fehacientes que presentaron na so contra, demostraron la so inocencia nes cortes de los cargos que-y imputaben.

La 25 de xineru de 2010 el fiscal del condáu de Nueva York, Estaos Xuníos, Cyrus Vance Jr. acusó formalmente al ex-presidente guatemalianu Alfonso Portillo d'un delitu de llavadura de dineru, d'hasta 60 millones de dólares, polo que pidió'l so estradición a esi país.^[24]

«Acusar a Alfonso Portillo de convertir la oficina de la Presidencia de Guatemala nel so caxeru automáticu personal», esplicó'l fiscal Preet Bharara, quien destacó, coles mesmes, que'l ex-presidente traicionó «l'enfotu del pueblu de la so nación» cola execución de dellos sistemes colos que malversó millones de dólares.

Depués de safar primeramente a les autoridaes, Portillo foi prindáu la 26 de xineru de 2010 en Punta de Palma, Izabal, cuando supuestamente preparábase pa fuxir pola Badea de Amatique faía Belize, lo cual ta n'entredichu pos yera'l llugar menos fayadizu pa despintase de la xusticia d'Estaos Xuníos.^[24]

El ex-presidente Portillo per mediu de la cadena de Radio Sonora 96.9 FM, denunció que la captura yera parte d'una combalechadura de sectores poderosos a quien nun-yos prestaron les polítiques mientres el so Gobiernu.

Primeramente foi recluyíu nel centru penitenciariu de la zona 18 na Ciudá de Guatemala.^[25] Nel mes de febreru de 2010 foi treslladáu a la cárcel de máxima seguridá Fraijanes 2, pero per orde de xuez competente foi retornáu al centru penitenciariu preventivu de la zona 18. El día vienres 19 de febreru de 2010, y por razones de salú, treslladar al Centru Médicu Militar, onde permaneció por un tiempu, hasta que por orde de xuez competente foi treslladáu de regresu al preventivu de la zona 18. Atopar nuna celda al llau del sector 12, conocíu como'l sector de los ex funcionarios.

La 18 de mayu de 2010, la primer esposa de Portillo ―María Eugenia Padua González― suicidar nel estáu mexicanu de Guerrero.^[26] Padua, una catedrática universitaria de 46 años proveniente d'una familia faneguera, foi atopaba muerta na sala d'una casa en Chilpancingo, capital y conceyu d'esi estáu, con un disparu na cabeza y una pistola na mano. Padua nun moraba en Chilpancingo pero llegara a visitar a una hermana nos últimos díes. Portillo fixo saber que taba ablayáu y dolíu pola muerte de la so ex esposa.^{[lower-alpha 4]}

El llunes 9 de mayu de 2011, dictóse la sentencia en contra del ex-presidente nel tribunal oncenu, onde quedó absueltu xunto a los otros dos implicaos, Arévalo Lacs y Maza Castellanos, por falta de pruebes. El veredictu absolutoriu de dos de los trés xueces qu'integraron el tribunal que xulgó al ex-presidente foi cuestionáu por diversos sectores de la sociedá guatemaliana cuando s'afayó per mediu de cámares de vixilancia, qu'unu de los abogaos defensores del ex mandatariu sostuviera platigues col maríu d'una de les xueces qu'absolvió a Portillo. El Ministeriu Públicu dixo nun tar acordies cola decisión del tribunal y anunció planes p'apelar el fallu, pero l'apelación nun espolletó.

El vienres 26 d'agostu de 2011, la Corte Constitucional de la República dictaminó que tenía de ser estraditáu a los Estaos Xuníos por que se defenda de cargos de llaváu de dineru.

El vienres 24 de mayu de 2013, foi estraditáu a los Estaos Xuníos.^[27] y el martes 18 de marzu de 2014, el ex-presidente Portillo reconoció la so culpabilidá nuna comparecencia ante'l xuez federal James Patterson llogrando asina utilizar el sistema xudicial d'Estaos Xuníos al so favor por que-y fora impuesta una pena mínima d'apenes un añu de prisión.^[4]

Portillo tornó a Guatemala el miércoles 25 de febreru de 2015 a Guatemala en cumpliendo la so condena de cárcel per delitu de confabulación pa llavar dineru; foi lliberáu de la prisión de Englewood en Denver, Colorado y foi recibíu polos sos partidarios nel Aeropuertu Internacional La Aurora. Darréu, tornó participar nes eleiciones del 6 de setiembre de 2015 xunto con Alejandro Sinibaldi, depués de qu'esti arrenunciara a la candiatura del Partíu Patriota n'abril de 2015 tres l'esmantelamientu de la rede de corrupción aduanera de «La Llinia».

En mayu de 2015 fíxose públicu que Portillo participaría como candidatu a diputáu pol llistáu nacional del partíu TOOS, que postuló como presidenciable a Lizardo Sosa. Portillo presentó'l so espediente al rexistru de ciudadanos del Tribunal Supremu Eleutoral por que fuera inscritu como candidatu a diputáu al Congresu pol partíu TOOS. Sicasí, el TSE refugó-y la inscripción en primer instancia argumentando l'artículu 113 de la Constitución Política de la República qu'indica que «los guatemalianos tienen derechu a optar a emplegos o cargos públicos y pal so otorgamiento nun se va atender más qu'a razones fundaes en méritos de capacidá, idoneidad y honradez.» El Rexistru de Ciudadanos del TSE tamién negó la inscripción otres quince persones interesaes en ser candidatos a diputaos.^[6]

• Casu Moreno en Guatemala
• Caso Redes en Guatemala
• Eleiciones xenerales de Guatemala de 2015
• Procesu democráticu de Guatemala nel sieglu XXI

• Biografía pol CIDOB

Predecesor: Álvaro Arzú

Presidente de Guatemala 14 de xineru de 2000 - 14 de xineru de 2004

Socesor: Óscar Berger