[go: up one dir, main page]

Saltar al conteníu

Afonso I del Congu

De Wikipedia
Afonso I del Congu
Manicongo

1509 - 1543
Nzinga Nkuwu (es) Traducir - Pedro I del Congo (es) Traducir
Vida
Nacimientu M'banza-Kongo1456
Nacionalidá Reinu del Congu
Muerte M'banza-Kongo1543[1] (86/87 años)
Familia
Padre Nzinga Nkuwu
Madre Leonor Nzinga Nlaza
Fíos/es
Oficiu monarcaxefe tribal
Cambiar los datos en Wikidata

Nzinga Mbemba o Nzinga Mvemba (1456M'banza-Kongo – 1543M'banza-Kongo) tamién conocíu como Afonso I, foi un monarca gobernante del Reinu del Congu mientres la primer metá del sieglu XVI. Gobernó'l país ente 1509 y 1542 o 1543. Foi famosu polos sos esfuerciu por introducir el cristianismu nel Congu, y por escribir una serie de cartes a los reis portugueses denunciando tratar d'esclavos. Solicitó a Portugal unviar misioneros y artesanos pa llevar a cabu la modernización del país. Foi'l primer rei africanu en ser reconocíu como tal n'Europa.

Mapa del Reinu del Congu ellaboráu pol flamencu Gerard Mercator y publicáu alredor de 1630.

El primeru qu'aplica a la reconocencia de les costes africanes el métodu y los medios necesarios ye'l príncipe de Portugal, l'infante Enrique, nacíu en 1393, que va pasar a la posteridá como "Enrique'l Navegante". Instaláu nel so palaciu de Sagres, colecciona tolos documentos que puede atopar sobre la téunica de la navegación, convoca al cartógrafu mallorquín Jaume Ribes y fai construyir estelleros. Avocáu a estender l'impulsu de la "Reconquista", y a arrampuñar a los árabes el monopoliu de la ruta de la India, concibe'l plan d'evitar les posiciones mediterránees del mundu árabe, pasando pel Océanu Atlánticu. Nuna primer etapa traten d'asegurar escales nes islles qu'hai a lo llargo de la mariña africana. En 1420 ocupen la islla de Madeira; en 1425 les Canaries, que yá s'atopaben en posesión de los españoles; en 1431 afayen y tomen posesión de les Azores. En 1445 constrúin una fortaleza en Arguin ya instáurase un comerciu regular colos moros. Escontra 1444-1447 esquicen el Cabu Verde, la mariña de Senegal, la desaguada del ríu Gambia y la futura Guinea portuguesa. En 1460 muerre Enrique, pero yá l'impulsu ta dau. En 1469 encamienten la esploración de la mariña al terrateniente Fernao Gomes, que se compromete a avanzar la esploración cien legua al añu; d'esta manera, en 1471 algamen la Mariña d'Oru, y pa 1472 Fernando Po afaya la islla a la que-y da'l so nome, el Ríu de los Camarones, o Camerún, y per primer vegada los europeos crucien l'ecuador, llegando a la islla de Santu Tomé.[2]

En 1482 Diogo Cão, amigu d'Enrique, afaya la desaguada d'un ríu bien caudalosu, el ríu Congu, y asitia nes veres de la so desaguada moyones de piedra, los padrãvos, grabaos con inscripciones que proclamaben tomar de posesión. Al añu siguiente remonta'l ríu, y entérase de la esistencia, nel interior del territoriu, d'un vastu reinu negru:

Antes de la llegada de los europeos, esistíen na zona de la mariña del ríu Congu una serie de pequeños "reinos". Na parte de la mariña asitiada ente l'estuariu del Congu y el Benguela, al Sur, y nel interior del territoriu, hai toa una proliferación de pequeñes hexemoníes: al norte del estuariu, el Loango, el Kakongo, el Ngoyo; al sur, el Mbata, el Mbamba, el Mpemba, el Nsundi, el Mpango y el Sonyo; al sur del ríu Cuanza, el Ndongo, que'l so soberanu yera'l Ngolo (orixe del nome portugués d'Angola). El centru de too esto, el llazu d'unión ente estos diversos reinos yera'l reinu del Congu: el pueblu bantú de los bakongos tenía un soberanu, el manicongu (o "Señor del Congu"), nun estáu que la so capital atopábase, a la llegada de los portugueses, en Mbanzacongo. Esti reinu fuera fundáu, ensin dulda, escontra principios del sieglu XV, quiciabes por emisarios de les hexemoníes luba - lundas, de xuru por xefes "ferreros", bonos cazadores y bonos guerreros. Atópense numberosos restos de ferreríes bien antigües a veres del Kwango.

El manicongu más antiguu conocíu llamábase Nimi o Lukani. El so nietu llamábase Nzinga Nkuwu, y ye a él a quién los portugueses de Diogo Cão van visitar en 1483. Nzinga Nkuwu unvia en 1489 una embaxada a Lisboa. De resultes d'esta misión empieza una cooperación concreta ente dambos soberanos. El rei de Portugal concede darréu al rei del Congu una asistencia téunico y cultural, únvialu albañiles, carpinteros y misioneros. Darréu'l manicongu convertir al cristianismu, y, en 1490, constuyó la primer ilesia na capital, Mbanza. Nkuwu emprestó toa'l so sofitu a los misioneros pa edificar ilesies y abrir escueles. Él mesmu adoptó un nome cristianu, João I, y d'equí p'arriba tolos manicongos van pasar a la historia col so nome cristianu.[2]

Biografía

[editar | editar la fonte]

Nacíu col nome de Nzinga Mbemba, fíu del manicongu João I, y bautizáu col nome cristianu d'Afonso. Según el mesmu rellatu d'Afonso, el so padre abjuró del cristianismu escontra'l final del so reináu, depués de tener qu'enfrentar la rebelión del so primu, Nzinga Mpangu, quien sublevara a un ciertu númberu de notables, descontentos con ciertes disposiciones de la moral cristiana impuesta polos misioneros portugueses, cuantimás la monogamia.[2]

Afonso, otra manera, convirtióse nun cristianu devotu, y empecipió la so vida política siendo designáu pol so padre pa gobernar la provincia nortiza de Nsundi, que'l so allugamientu atopar a veres del ríu Congu, a metá de camín ente les actuales ciudaes de Kinxasa y Matadi. El so mandatu ellí foi esitosu, estendiendo les fronteres de Nsundi al norte del ríu Congu. Les intrigues na corte fixeron que'l rei duldara del so fíu, quien foi movíu del gobiernu de Nsundi, anque más tarde Afonso recuperó l'enfotu del so padre y foi devueltu a la provincia.

Na capital de la so provincia, la ciudá de Mbanza-Nsundi (o a cencielles Nsundi o Sundi), Afonso acoyó a los clérigos y axentes portugueses que s'habíen vistu obligaos a abandonar la capital del Reinu cuando'l manicongu João I arrenunció al cristianismu alredor de 1495. Entós, pa disgustu de munchos dientro de los sos dominios, mandó quemar munchos oxetos d'arte tradicional, consideraos "diabólicos" polos portugueses.[3]

Xubida al poder

[editar | editar la fonte]

En 1507 el so padre morrió,[2] y surdieron rivales potenciales pa faese cargu del reinu. Tratar d'una monarquía electiva, non hereditaria, polo qu'Afonso nun cuntaba cola seguridá de que'l tronu fora recayer nél. Foi la so madre quien ayudó a Afonso nel so intentu de convertise en rei, calteniendo de callao la noticia de la muerte del rei João I. Esto dio-y a Afonso tiempu de volver a la ciudá capital, Mbanza Kongo, y axuntar siguidores. Asina, cuando finalmente anuncióse la muerte del rei, Afonso yá s'atopaba na ciudá.

La batalla de Mbanzacongo

[editar | editar la fonte]
Escudu d'armes atribuyíu al Rei Afonso

La oposición más fuerte a la pretensión d'Afonso vieno del so mediohermanu, Mpanzu a Kitima (o Mpanzu a Nzinga). Mpanzu llevantó un exércitu nes provincies y fixo planes p'avanzar sobre Mbanzacongo. Según el testimoniu d'Afonso, Mpanzu arrenunció al cristianismu y opúnxose a la conversión del país. Na batalla que siguió, mientres los siguidores Mpanzu trataben d'asaltar la ciudá, ésti foi derrotáu, según Afonso, cuando los sos homes vieron una apaición de Santiago'l Mayor y l'Espíritu Santu nel cielu. L'exércitu de Mpanzu fuxó presa de la llerza. Esti milagru, qu'Afonso describe nuna carta de 1509 (agora perdida) convertir na base del que sería l'escudu d'armes del Congu mientres los siguientes trés sieglos (hasta 1860). L'alianza d'Afonso colos portugueses rindiría frutos mientres esta batalla pola socesión al tronu: una versión atribúye-y la victoria sobre'l so hermanu a l'ayuda de les armes portugueses.[3]

Reináu como manicongu

[editar | editar la fonte]

Práuticamente tou lo que se sabe avera del Congu na dómina del reináu d'Alfonso, conozse gracies a la so llarga serie de cartes, escrites en portugués. Sobremanera les empobinaes a los reis Manuel I y Xuan III de Portugal. Estes cartes suelen ser bien llargues y dar munchos detalles alrodiu de l'alministración del país. En munches d'elles quéxase pol comportamientu de dellos funcionarios portugueses.

La conversión del Congu

[editar | editar la fonte]

Afonso ye famosu pol so decidíu intentu por convertir al Congu nun país cristianu, estableciendo ellí a la Ilesia Católica, financiándola con ingresos fiscales, y creando escueles. Rebautizó la capital, Mbanza, col nome de San Salvador, y construyéronse una decena d'ilesies, convirtiéndose nun llar pa los misioneros. Va Llegar un momentu nel que dellos millares d'europeos van morar en San Salvador. Pa 1516 había más de mil estudiantes na Escuela Real, lo que, xunto cola creación de más escueles nes provincies, contribuyiría al desarrollu d'una nueva élite política lletrada (una y bones les escueles nun taben destinaes al pueblu llanu). Mientres el so reináu va terminar de construyir la primer Catedral católica na rexón. Más palantre los conflictos ente los misioneros llevar a atayar estos ambiciosos proyeutos.

Tamién trató de desenvolver una teoloxía que combinara les tradiciones relixoses del so país coles del cristianismu. Estudió llibros teolóxicos, dacuando quedándose dormíu sobre ellos, acordies con Rui d'Aguiar (el capellán real portugués unviáu p'ayudar). Pa collaborar con esta xera, y tres el fracasu del so proyeutu inicial d'escueles, Afonso unvió a dellos de los sos fíos y a los nobles a estudiar a Europa, incluyendo al so fíu Enrique, quien llegó al rangu d'obispu en 1518; la Santa Sede asignó-y l'obispáu d'Útica (nel norte d'África), anque na práctica exerció nel Congu dende la so torna na década de 1520 hasta la so muerte en 1531.

Manoel I de Portugal unvia en 1512 una misión de cinco navíos que lleva al Congu artesanos, plantes de viveru y animales domésticos. Simón da Silva, xefe de la espedición, recibe l'encargu de construyir p'Alfonso I un palaciu de piedra con delles plantes, enseña-y a portase na mesa, entama-y una corte, y, en resume, face-y llevar una esistencia "digna d'un rei bien cristianu". Crea títulos de nobleza, atribuyéndo-y a los señores negros títulos como marqués de Pembe, conde de Sonyo, duque de Bata, o gran duque de Bemba.

Trata d'esclavos

[editar | editar la fonte]

Los portugueses nun apurren una asistencia téunica totalmente desinteresada, quieren tamién faer negociu. La orde escrita pa la misión de Simón da Silva tenía una contraparte: pidir al rei del Congu qu'aprova de marfil y esclavos; espérase qu'él favoreza l'actividá de los negreros que vienen aprovise al so territoriu.[2] Dende la islla de Santu Tomé, que tenía los monopoliu del comerciu col África ecuatorial, los portugueses refalgaron cualquier intentu per parte del manicongu pa detener o siquier regular el comerciu d'esclavos nel so reinu.[3]

A lo llargo del so reináu Afonso escribió una serie de cartes a los soberanos de Portugal, reclamando pol comportamientu de los portugueses nel país, y el so papel nel desarrollu del comerciu d'esclavos. Acusar d'asistir a los bandíos del so propiu país y d'adquirir illegalmente persones llibres pa vendeles como esclavos, y amenació con atayar dafechu'l comerciu ente dambes naciones. Inclusive s'estableció un comité pa determinar la llegalidá de les persones esclavizaes presentaes pa la venta. A pesar d'esto, la so carta de 5 d'ochobre de 1514 revela ciertes conexones ente los sos homes, los mercenarios portugueses al serviciu del Congu, y la captura y venta d'esclavos, munchos de los qu'él caltuvo al so serviciu.

Los capitanes de los buques europeos dedicar a comerciar a lo llargo del ríu Congu, ensin tener en cuenta les lleis comerciales del país. Afonso pidió-y al rei de Portugal, Manuel I (que'l so gobiernu duró de 1495 a 1521), unviar un emisariu que tuviera xurisdicción especial sobre los ciudadanos portugueses nel Congu. Arriendes d'ello, en 1512, Manuel diseñó un programa de cristianización y culturización, y unvió a un embaxador con un regimento (un reglamentu o instrucción sistemática). Sicasí ésti fracasó nel so oxetivu, principalmente por omisión, yá que na práctica trató de llindar la soberanía del Congu en dellos niveles. Comercialmente, negar a acutar l'actividá d'aquellos comerciantes portugueses que violaren les lleis del Congu. Nel ámbitu xudicial, toleró les actividaes illegales de los portugueses, como la trata d'esclavos. Y en l'ámbitu relixosu, pretendió borrar les costumes tradicionales del país.[3]

En 1526 Afonso escribió dos cartes sobre tratar d'esclavos al rei de Portugal, quexándose de la complicidá de Portugal na compra de les persones illegalmente esclavizaos

Nuna d'elles escribe:

Acaldía los traficantes secuestren a la nuesa xente, a los fíos d'esti país, los fíos de los nuesos nobles y vasallos, inclusive xente de nuesa mesma familia. Esta corrupción y depravación ta tan xeneralizada que la nuesa tierra ta totalmente despoblada. Nesti reinu solamente precisamos sacerdotes y maestros, nenguna mercancía salvu vinu y farina pa la misa. Ye'l nuesu deséu qu'esti Reinu nun ser un llugar pal comerciu o'l tresporte d'esclavos.
Munchos de los nuesos súbditos escuerren con ansiedá les mercancíes portugueses que los sos súbditos traxeron a los nuesos dominios. Pa satisfaer esti mambís esaxeráu, secuestren a munchos de los nuesos negros llibres, y vender. Dempués de llevar a estos prisioneros [a la mariña] de callao o mientres la nueche, asina los cautivos tán en manes de los homes blancos, marcar con un fierro en caldia.[4]

Ensin dulda, la esclavitú yera de normal practicada nel reinu del Congu; cuando s'instalen les misiones cristianes, apúrrense-yos non solamente tierres, sinón tamién esclavos pa trabayales. Pero lo que da al problema un nuevu aspeutu, ye que la demanda de los negreros portugueses fai pasar la esclavitú, de la llindada escala familiar, a la escala comercial, que nun conoz llendes. Los traficantes d'esclavos portugueses atopábense desenfrenaos ante les perspeutives de faer fortuna bien rápido, vendiendo nes Antilles siquier unos centenares de negros, tan imperioses yeren les necesidaes de los plantíos españoles en Cuba, La Española y Nueva Granada.[2]

Escontra'l final del so reináu, los fíos y nietos d'Afonso empezaron maniobres pa la socesión.

Inclusive nel domingu de pascua de 1539, mientres celebraba misa, unos conspiradores, incluyendo residentes portugueses nel país rellacionaos col comerciu d'esclavos, realizaron un atentáu fallíu contra la so vida.[3]

Morrió a finales de 1542 o seique a principios de 1543, dexando al so fíu Pedro como socesor. Anque'l so fíu foi derrocáu depués pol so nietu Diogo (en 1545), y tuvo qu'abelugase nuna ilesia, los sos nietos y los descendientes de trés de les sos fíes dieron orixe a munchos reis posteriores. La dinastía bantú cristiana nel Reinu del Congu duraría hasta'l sieglu XVII.

Ver tamién

[editar | editar la fonte]

Bibliografía

[editar | editar la fonte]
  • Tsimba Mbiala. Mvemba Nzinga (Afonso I), Diccionariu de biografíes de cristianos africanos. (n'inglés) Tomáu de La enciclopedia africana. Diccionariu de biografíes africanes (20 volumes). Volumen dos: Sierra Lleona-Zaire. Ed. L. H. Ofosu-Appiah. Nueva York: Reference Publications Inc., 1979.
  • Les cartes d'Afonso tán publicaes, xunto cola mayoría de los documentos relativos al so reináu, en:
  1. António Brásio, Monumenta Misionera Africana (1ª edición, 15 volumes, Lisboa: Axencia Geral do Ultramar, 1952-88), vols. 1, 2 y 4.
  1. Louis Jadin y Mirelle Dicorati, La correspondencia del Rei Afonso I del Congu (Bruxeles, 1978). Traducción francesa que contién namái les sos cartes y documentos allegaos.

Referencies

[editar | editar la fonte]
  1. Afirmao en: Dictionary on African Biography. Editorial: Oxford University Press. Llingua de la obra o nome: inglés. Data d'espublización: 2012.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Pierre Bertaux. África: dende la prehistoria hasta los estaos actuales. (n'español) Coleición Historia Universal Sieglu XXI, volume 32, 19ª edición, Méxicu, Sieglu XXI Editores, 2001. ISBN 9682302293.
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Tsimba Mbiala. Mvemba Nzinga (Afonso I) Archiváu 2010-12-28 en Wayback Machine, Diccionariu de biografíes de cristianos africanos. (n'inglés) Tomáu de La enciclopedia africana. Diccionariu de biografíes africanes (20 volumes). Volumen dos: Sierra Lleona-Zaire. Ed. L. H. Ofosu-Appiah. Nueva York: Reference Publications Inc., 1979.
  4. Adam Hochschild (1998). Houghton Mifflin Books: La pantasma del Rei Leopoldo: Una historia de cobicia, terror y heroísmu nel África colonial (n'inglés). ISBN 0618001905.