Océanu

Llámase océanu (del griegu clásicu Ὠκεανός, Okeanós, nome que recibía'l mar n'Antigüedá clásica), a una superficie d'agua salao que forma la mayor parte de la hidrosfera d'un planeta. Na Tierra, llámase-y así a caúna de les divisiones convencionales del Océanu Mundial^[1], qu'ocupa dos terceres partes de la superficie del planeta. Según el diccionariu de l'ALLA, un océanu ye una porción grande de les cinco nes que se dixebra la mar del mundu^[2]. Son, por orden descendente de superficie, el Pacíficu, l'Atlánticu, l'Índicu, l'Antárticu y l'Árticu. Delles partes de so, total o parcialmente arrodiaes por tierra, reciben el nome de mares.

La Tierra ye l'únicu planeta que tien un océanu o cualesquier tipo d'estensión grande d'agua líquido. L'océanu cubre alredor del 72% de la superficie del nuestru planeta (360.000.000 km²), y acumula'l 97% de l'agua de la Tierra^[3]. El so volume total ye d'alredor de 1.300 millones de quilómetros cúbicos, y la so fondura media ye de 3.682 m^[4].

Como parte principal de la hidrosfera terrestre, l'océanu xuega un papel fundamental nel desarrollu de la vida, forma parte del ciclu del carbono ya inflúi nel clima y los fenómenos meteorolóxicos. Ye l'hábitat de 230.000 especies conocíes; sicasí, como la mayoría de les sos profundidaes entá nun foron esploraes, calcúlase que tien de haber más de dos millones d'especies marines^[5]. L'orixe de los océanos terrestre entá nun se conoz. Dica poco pensábase que se formaran nel eón hadeicu, fai 4.000 millones d'años, tres d'un periodu d'intensa actividá volcánica; l'enfriamientu de la superficie terreste permitió que l'agua s'afayara n'estáu líquidu. Nostante, el científicu francés Francis Albarède publicó un trabayu en 2009 nel que propón que l'apaición de l'agua na tierra producióse tres de la colisión d'asteroides xigantes cubiertos de xelu que chocaron escontra la Tierra ente 80 y 130 millones d'años dempués de la formación del planeta^[6].

Los océanos extraterrestres podríen tar formaos d'agua o d'otros elementos. La única masa líquida estable y de tamañu grande confirmada fuera de la Tierra son los llagos de Titán^[7], magar que hai evidencies de que tien de haber más dientru del Sistema Solar. Según los científicos Marte y Venus tuviéronlos nes primeres etapes de la so historia xeológica. Asina, la hipótesis oceánica de Marte suxer que cuasi una tercer parte de la so superficie tuvo nun tiempu cubierta d'agua, y piénsase que un efeutu ivernaderu descontroláu fizo desapaecer l'océanu global de Venus. Como delles sustancies presentes nel agua, como les sales y l'amoniacu, faen que baxe'l so puntu de conxelación, ye posible qu'haiga agua en grandes cantidaes n'entornos extraterrestres llonxanos en forma de salmuera o de xelu de convección. Asina, percréese que la hai en dellos planetes enanos y satélites. L'exemplu más claru ye'l d'Europa, que se cree que tien un océanu col doble de volumen d'agua que'l terrestre. Amás d'estos casos, considérase que los planetas gaseosos xigantes del Sistema Solar tienen capas atmosfériques n'estáu líquidu, magar que nun se sabe entá cuála ye la composición. Por últimu, piénsase que podría haber tamién, en planetes y satélites de fuera del Sistema Solar, océanos, que podríen ser líquidos nos planetes asitiaos a una distancia de les sos estrelles que-yos permitiera ser habitables^[8].

La masa total de la hidrosfera ye de 1.400.000.000.000.000.000 tonelaes (1,4×10¹⁸ t), lo que representa un 0,023% de la masa total de la Tierra. D'ello, menos del 3% ye agua dulce; el restu ye agua salao, que se concentra principalmente nos océanos. L'area del Océanu Mundial ye de 361 millones de km², y el so volume aproximao ye de 1.300 millones de km³. Esto ye, un cubu d'agua con una arista de 1.111 km. La so fondura media ye de 3.790 m, y la so fondura máxima ye de 10.923 m. Cuasi la metá de l'agua oceánica ta a una fondura mayor de 3.000 m^[9], y lo que se conoz como océanu profundu (la parte del mesmu asitiada a más de 200 m de fondura) cubre'l 66% de la superficie terrestre. Esto nun inclúi los datos de los mares que, como'l mar Caspiu, nun tán coneutaos col Océanu Mundial.

No que cinca al agua salao, que ye l'agua de los mares y océanos, tien una salinidá media del 3,5%. Esto ye, qu'en cada quilogramu d'agua salao hai 35 g de sales disueltes, principalmente de sodiu y cloru. La densidá media en la superficie ye de 1,025 g/ml. Esta ye mayor que la de l'agua dulce (1 g/ml) porque les sales disueltes añáden-y masa al agua ensin aportá-y práuticamente volume. No que cinca al puntu de conxelación, esti baxa más cuantes más sales tien l'agua; l'agua de mar con una salinidá media conxélase a -2ºC^[10] . L'agua salao alcontrada con menor temperatura n'estáu líquidu afayose en 2010 nuna corriente qu'había perbaxu d'un glaciar antárticu: taba a -2,6ºC^[11] . El pH de l'agua salao oscila ente 7,5 y 8,4, y la velocidá del sonidu nella ye, de media, de 1.500 m/s^[12]

La color azulao de l'agua ye'l resultáu de l'aición de dellos axentes, ente los que rescamplen la clorofila y la materia orgánica disuelta^[13].

Magar que ye descrito habitualmente como siete océanos diferentes, la masa oceánica de la Tierra ye un únicu mantu global d'agua salao^[14]. Esti conceptu d'una masa única d'agua que va moviéndose per ella ye fundamental dende'l puntu de vista de la oceanografía.

La sodivisión d'esta masa global vien definida por los continentes, dellos archipiélagos, llinies de llatitú y llonxitú... Les principales divisiones son los océanos, que al tiempu sodivídense en mares, golfos, bahíes, estrechos...

Xeolóxicamente un océanu ye un área de corteza oceánica cubierta d'agua. La corteza oceánica ye una capa fina del basaltu volcánicu solidificáu que cubre el mantu de la Tierra. La corteza continental ye más gruesa, pero menos densa. Dende esti puntu de vista, hai trés océanos na Tierra: l'Océanu Mundial, el mar Caspiu y el mar Negru. Los dos caberos formáronse pola colisión de dos de los contiéntes primixenios, Cimmeria y Laurasia. El mar Mediterraneu tien sío delles veces un océanu, porque los movimientos de les placa tectónica|plaques tectóniques tienen interrumpío bien de veces la so conesión col océanu mundial al traviés del estrechu de Xibraltar. El mar Negru conéctase col Mediterraneu al traviés del Bósforu, pero esti nun ye una pieza de suelu oceánicu como l'anterior, sinón una canal natural formada na plataforma continental hai unos 7.000 años.

Pese a que son nomaos mares, otres superficies d'agua salao non coneutaes col océanu mundial, como'l mar d'Aral, nun son otra cosa que llagos salaos.

.

.

Los oceanógrafos dividen l'océanu en diferentes fasteres que s'estremen peles sos condiciones físiques y biolóxiques. Asina, la zona peláxica inclúi toles zones abiertes de los océanos, y sodivídese en fasteres categorizaes pola so fondura y l'abondanza de lluz.

La zona fótica inclúi los doscientos metros más superficiales de la masa d'agua oceánica; nella produzse la fotosíntesis y ye, poro, la de mayor biodiversidá. Como les plantes necesiten facela pa sobrevivir, la vida qu'alcontramos a mayor fondura depende pa la so sobrevivencia de los restos materiales que caen dende les agües más superficiales (lo que se conoz como nieve marina) o d'una fuente d'enerxía alternativa. Les fontes hidrotermales son la fonte d'enerxía primaria na zona conocida como zona afótica, que ye aquella asitiada a más de 200 m de fondura.

La parte peláxica de la zona afótica puede sodividise en rexones verticales acordies cola temperatura. La más superior ye la mesopeláxica. La so llende inferior márcala la termoclina (capa dientru d'un cuerpu d'agua o aire aú la temperatura cambia rápidamente cola fondura o l'altura) de los 12º C, que nos trópicos aparez xeneralmente a una fondura de 700 a 1.000 m. Perbaxu d'ella ta la rexón batipeláxica, qu'abarca la zona asitiada ente las termoclines de los 10º C y los 4º C, esto ye, les profundidaes ente 700-1.000 m y los 2.000-4.000 m. Perbaxu d'ella ta la capa cimera de la llanada abisal, la rexón abisopeláxica, que la so llende inferior ta alredor de los 6.000 m de fondura. La capa cabera y más profunda, nomada hadalpeláxica, inclúi les foses oceániques hasta una fondura máxima de 11.000 m.

Les zones béntiques (rexón ecolóxica del nivel más fondu d'un océanu o llagu, qu'inclúi la superficie del sedimientu y de dalgunes capes del subsuelu) son afótiques, y sodivídense en capes que correspuenden coles trés fasteres más profundes de la masa d'agua oceánica. La zona batial cubre'l talud continental hasta los 4.000 m de fondura, l'abisal cubre les llanaes abisales ente los 4.000 y los 6.000 m y la hadal correspuende a la zona hadalpeláxica y alcuéntrase namái nes foses oceániques.

Hai, entá, otra forma de sodividir la zona peláxica n'estratos llonxitudinales. Nómase zona nerítica a la masa d'agua asitiada direutamente sobro les plataformes continentales, y zona oceánica al restu, que s'asitia n'agües abiertes. Complétala la zona llitoral, que cubre la rexón que ta cubierta pol océanu na marea alta y descubierta en marea baxa. Nómase tamién zona d'intermarea, y representa l'área transicional ente les condiciones terrestres y marines.

No que cinca a la densidá, l'océanu sodivídese en trés fasteres: la superficial, la picnoclina y la profunda. La superficial tien una temperatura y salinidá relativamente constantes a igual fondura pola aición de les corrientes marines y les oles. Abarca l'agua oceánica que ta dientro la zona fótica y en contautu cola atmósfera. Ye un 2% del volumen total de l'agua oceánica, ye la menos densa y allúgase nún rangu de fondura d'ente 150 y 1.000 m, que varía según la rexón. Ye más gruesa nes rexones tropicales, y perdelgada, o inclusive inesistente, nes rexones boreales, nes que la transición cola capa de mayor densidá ye más rápida. La picnoclina ye la rexón na que, per aciu principalmente del descensu de la temperatura, la densidá aumenta sustancialmente cola fondura. Contiene aproximadamente'l 18% del total de l'agua oceánica. La zona profunda, qu'entama a unos 1.000 m de fondura nes llatitúes medies, tien variaciones perpequeñes de densidá en función de la fondura y abarca'l 80% del total de l'agua del océanu.

Cuando una zona esperimenta cambios importantes de temperatura al cambiar de fondura dizse que contién una termoclina. La termoclina tropical suel ser más profunda que la termoclina a llatitúes mayores. L'agua averada a les zones polares, que reciben relativamente poca insolación, nun tán tan estratificaes por temperatura y nun suelen formar una termoclina, porque l'agua superficial a eses llatitúes ta casi tan frío como l'agua más profunda. Perbaxu de la zona de termoclina, n'agües más profundes, la temperatura de l'agua ye perfría, d'ente -1º y 3º C. Como esta capa contién la mayoría de l'agua oceánica la temperatura media d'esta ye de 3,9ºC.

D'otra banda, dizse qu'una zona contién una haloclina cuando hai cambios importantes na salinidá en función de la temperatura. Y dizse que contién una quemoclina cuando hai un gradiente químicu vertical importante en función de la fondura. La haloclina coincide bien de veces cola termoclina, y la combinación de dambes produz una picnoclina importante.