Mohernando
Alministración
País	España
Autonomía	Castiella-La Mancha
Provincia	provincia de Guadalaxara
Tipu d'entidá	conceyu d'España
Alcalde de Mohernando (es)	Sebastián Higinio Timón Hontiveros
Nome oficial	Mohernando (es)[1]
Códigu postal	19...
Xeografía
Coordenaes	40°48′14″N 3°10′26″W / 40.803888888889°N 3.1738888888889°O / 40.803888888889; -3.1738888888889
Mohernando Mohernando (España)
Superficie	26.36 km²
Altitú	776 m
Llenda con	Alarilla, Heras de Ayuso, Ciruelas, Yunquera de Henares, Málaga del Fresno, Robledillo de Mohernando y Humanes
Demografía
Población	172 hab. (2023) - 85 homes (2019) - 88 muyeres (2019)
Porcentaxe	0% de provincia de Guadalaxara
Densidá	6,53 hab/km²

Mohernando ye un conceyu español de la provincia de Guadalaxara, na comunidá autónoma de Castiella-La Mancha. Tien una superficie de 26,36 km² con una población de 180 habitantes y una densidá de 7,02 hab/km².

   El so nome vien de “monte hernando”, conclúyese importancia vixilante, yá dende'l sieglu XII, la Orde militar de Santiago llogró esti llugar pal so curio y dominiu, creando inclusive una encomienda que tomaba los llugares de Robledillo, Razbona, Humanes, Peñahora y Cerezo. En Mohernando taba la casa y cabeza de la institución y la residencia del comendador santiaguista.

    En 1350 l'arzobispu toledanu don Gil Carrillo de Albornoz usurpó esti llugar, donándo-ylo al so hermanu Alvar García, pero'l rei Pedru I ordenólu restituyilo a la Orde de Santiago, como asina lo fixo.

    En 1564, Felipe II vendió, xunto colos llugares de la so xurisdicción enriba señalaos, según casar fortaleza de Mohernando, y l'importante puestu de portalgu qu'equí se cobraba a don Francisco de Eraso, el so secretariu y miembru del Conseyu de Castiella. El preciu que pagó por tou ello foi cimeru a los cuarenta y siete millones de maravedinos. Esti primer señor, que gociaba de gran favor na corte real, pos de primeres fuera secretariu del Emperador Carlos V, quien-y lo encamentó bien particularmente al so fíu, y este caltúvolu siempres, foi casáu con doña Mariana de Peralta. En 1567, fundó un mayoralgu con tolos sos dominios, y estos fueron pasaos a los sos herederos direutos.

   Morrió en 1570 y foi soterráu xunto a la so esposa na ilesia de Mohernando, nun enterramientu talláu por Juan Bautista Monegro nel qu'apaecen el matrimoniu, arrodillados y orantes, protexíos per San Franciscu d'Asís. Esta xoya escultórica por fin puede almirase na ilesia de Mohernando, pueblu del qu'en vida fueron los sos señores, les belles estatues viaxeres (Mohernando, Muséu Diocesanu d'Arte Antiguo de Sigüenza y de nuevu Mohernando), son unu de los monumentos funerarios del sieglu XVI más completos y pervalibles que llegaron hasta nós.

    En 1625 el rei Felipe IV alzó a la nobleza a esta familia, creando'l títulu de conde de Humanes pal herederu del fundador del mayoralgu y señoríu, como él tamién llamáu Francisco de Eraso. Nesa familia caltúvose Mohernando, ocupando a temporaes el palaciu y monte de caza esistente nel so términu hasta'l sieglu XX.

    Nel términu de Mohernando, y con apeaderu propiu na llinia del ferrocarril Madrid-Barcelona, atópase'l llugar de Maluque, formando nel valle del Henares a partir de dos grandes finca de monte baxu, destinaes a caza y agricultura, denominaes Monte Alaja y El Encinar.

    El marqués de Mochales, don Miguel López de Carrizosa y Giles, llevanto nesti llugar un guapu palacete neomudejar, y tres la muerte, la vilba del marqués vencer a los Salesianos, qu'en 1929 crearon nesti llugar un colexu-seminariu. A partir de 1992 alluga una Granxa Escuela “El Encinar” y una Casa d'Espiritualidá.

[1] Archiváu 2020-11-28 en Wayback Machine

Un paséu por Mohernando va ser abondu p'apreciar la so importancia histórica entá bultable nes construcciones que nos llegaron a los nuesos díes:

Ilesia Parroquial de Ntra. Sra. De la Lluz Bello

Constitúi esta edificación un importante y bien ponderáu volume anque la so peculiaridá vien dada al traviés de los sos dos etapes constructives bien estremaes n'años y nel so aspeutu esternu.

De la primer etapa, sieglu XVI, caltiénse la cabecera d'estructura poligonal y fechu de filaes de mampuesto dixebraes regularmente por una filada de lladriyu, les sillería utilizar pa los contrafuertes, cornises, puertes y ventanes; presenta una puerta de mediu puntu con alfiz partíu y una ventana abocinada nel so llau norte, tien un gran arcu triunfal ojival que daría accesu a la nave y el campanariu d'estilu renacentista, quedando caúna d'estes partes asitiaes nos estremos, y tou lo que ye'l cuerpu de la ilesia, ye dicir qu'ocupa la parte central, pertenez a la segunda etapa del sieglu XX.

La torre sería l'otru elementu orixinal que se caltién, fecha toa ella en sillería presenta trés cuerpu, l'inferior con una pequeña abocinada nel so llau oeste y el superior col cuerpu de campanes y dos baldíos per llau; atópase rematada por una cornisa moldurada.

Nel esterior de la cabecera reparen una serie de bellos escudos de los Eraso y Peralta.

Al interior nel antiguu templu destaca de manera especial el gran grupu escultóricu del enterramientu de D. Francisco de Eraso, xunto a la so esposa D. Mariana de Peralta amparaes la pareya pola figura arrogante de San Francisco. Esti grupu, de factura perfecta, bellísimamente trazada sobre'l mármol, ye casi seguro que se debe a la mano del escultor Juan Bautista Monegro.

En fundiéndose l'edificiu pol mal cuidu de la so cubierta mientres decenios, salvóse'l conxuntu escultóricu allugándolo nel Muséu d'Arte Antiguo de Sigüenza. Rehecha y cubierta la cabecera, güei por fin volviéronse a la ilesia parroquial de Mohernando.

Picota o rollu

Na ancha plaza mayor lluz la que simbolizó mientres munchos sieglos la so calidá de villa y cabeza de la encomienda. Trátase de la tradicional picota o rollu del sieglu XVI. Llevantada sobre un plintu de sillares caliares que formen una planta cuadrada y cuatro gradies. Un fuste d'una única pieza sobre una base senciella y el remate d'un capitel con motivos vexetales desenvueltos, como si tuviera asonsañando un antiguu capitel corintiu. Sobre la superficie del capitel llevanta un pequeñu remate xeométricu formáu por un cubu de piedra y rematáu por otra pieza en forma piramidal. Caserón de los Condes de Humanes Trátase d'un edifico d'una única planta y de frente rectangular. Nel centru de la fachada abre'l vanu d'ingresu por aciu un arcu de mediu puntu de sillería caliar y sobre él atopa l'escudu de la familia. Pola estructura de la fachada paez qu'esta puerta diera accesu a un patiu central en redol al cual dispondríense les zones d'habitación. Ye un edificiu de modestes dimensiones pa tratase d'una familia condal pero paez que se llevanta nel mesmu solar que tuvo l'antiguu palaciu. La puerta atópase enmarcada por un muriu corríu rematáu por una cornisa moldurada, ésti llega hasta los estremos onde paez asitiase una zona de dependencies y ye onde s'abrir les ventanes. Ye equí onde tamién el teyáu a cuatro agües realizar por aciu texas árabes, ente que la cubrición del muriu paez realizase con lladriyos puestos de planu faciendo un tejadillo, que na so parte interna cubriría un pequeñu pórticu. Ermita de la Virxe de la Soledá. Trátase d'una típica ermita de planta cuadrada cubierta con un teyáu a cuatro agües y un pequeñu pórticu arquitrabado a la entrada que fuelga sobre tres columnes toscanes ensin base. Llevantada con mampostería, el sillar utilizar pa llindar el zócalo y pa les esquines, según pal remate de la fachada nuna cornisa moldurada. La portada renacentista ye lo más interesante d'esti edificiu, pos ta realizada en sillería llabrada y compónse por dos arcos d'entrada que fuelguen sobre una columna central d'orde toscanu y con basa; el conxuntu atópase enmarcáu por un alfiz y pilastres llaterales; el remate realizar por aciu un frontón sobre la cornisa del alfiz y nel centru una pequeña fornica con una concha como bovedilla.

El pórticu ye posterior a la edificación de la ermita pos se sofita y despinta parcialmente elementos de la portada, posiblemente del sieglu XVII, les sos columnes y tipu demuestren una mayor tosquedá que'l restu de la obra.

Les fiestes patronales son el 3 de mayu.

   Fiesta de San Sebastián,  patrón d'esta llocalidá, celébrase'l domingu más próximu al 20 de xineru dientro de que la so fiesta destaca “la botarga y el bufón” y el “repartu de caridaes”. Anque son munchos los pueblos alcarreños que cunten con botarga, solo en Mohernando esiste la figura del bufón de palaciu, que'l so orixe remontar al sieglu XVI, cuando esti siervu” de los señores del llugar (antigua encomienda de Santiago) incorporar a la fiesta tradicional xunto a la botarga.                                                                           

Fiestes n'Honor a Ntra. Señora Virxe de la Lluz Bello y la Santa Cruz, celébrase'l primer fin de selmana de mayu, son les fiestes patronales de la llocalidá onde se lleven acabo gran cantidá d'actividaes.

CONCURSU NACIONAL DE PINTURA RÁPIDA AL CAMPU.

Acaldía 1º de mayu, dientro de les fiestes patronales, axúntense un ampliu númberu de grandes artistes que dan color coles sos pintures a les cais del conceyu.

Fiesta de San Isidro, el primer domingu posterior (si nun coincide) al día 15 de mayu.

Fiesta de Santiago Apóstol celébrase'l domingu más próximu al 25 de xunetu.

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Mohernando.