Prosopis chilensis

Ye un árbol mediu baxu, de non más de 3 a 12 m n'altor y 6 dm en diámetru, anque raramente atópense árboles tan crecíos (por quemes y baltes); tueru curtiu, cañes llargues, decumbentes; raigañu central, con crecedera vertical primeru, y depués desenvuelve raigaños adventicias.

Corteza parda acoloratada, derrota, esprender fácil. Cañes flexuosas, narquiaes, con pares d'escayos nodales, cóniques, d'hasta 5 cm de llargu. Fueyes bipinnaes, peciolu de 2-14 cm de llargor, raquis puede tar ausente, inxertar direutamente los 1-3 pares de pinnas nel peciolu. Pinnas de 6-24 cm de llargu, caúna con 10-25 pares de foliólulos lliniares, de 10-63 × 1,1-3 mm, glabros, ciliaos nos márxenes, separaos más que'l so anchor. Inflorescencies en recímanos espiciformes de 6-12 cm de llargu, cilíndricos, verde ablancazaos a amarellentaos, grupos de 2 a 4. Flores curties de pedicelo, mota acampanuláu 1 mm de llargu; corola 5-pétalos llibres, lliniares, de 3-4 mm de llargu. Estambres exertos, de 5 mm de llargu. Lomento coriáceo a subleñoso, estipitáu, amarellentáu claru (pa var. chilensis) casi recta, curvada o con forma de “s” falcada o subfalcada, de 9-18 × 1-1,8 cm. Tien 20-30 granes, ovalaes a elípticu-ovalaes, de 6-8 mm de llargu, fáciles d'estrayer del endocarpiu rectangular, qu'envolubra la grana, que tien una consistencia bien paecida al del papel.

Esisten 3 variantes de la especie: Var. chilensis (casi recta, curvada o con forma de “s” falcada o subfalcada, de color mariellu.) Var. catamarcana (frutos semicirculares, anulares o en forma de S, en color mariellu con manches escures, mesocarpiu abondosu ) Var.rioxana (frutos rectos o casi rectos, casi negros).les 3 variedaes crecen n'Arxentina. en tantu en Chile, solo crez var. chilensis. anque esiste rexistru de les otres variantes, nos cañadones del altu huasco, rexón d'atacama. Pa Perú, tiense rexistru de var. chilensis.

Árbol ornamental (urbanu y de cortina rompeviento). El so madera, trupa (densidá = 0,76), malo de trabayar, ye usada pa puertes y pisos, parqués, partes de zapatos, cascos de vinu. Respuende bien al ensugáu, propiedá pervalible onde se riquir caltener dimensiones estables a prueba de mugor. Ye bien bona pa usu esterior.

L'árbol ye tolerante a la seca, sales y arena; esto ye, que ye desaxeradamente eficiente col consumu d'agua, produz la mayoría de los frutos n'años de seca, y foi exitosamente introducíu en rexones grebes. Nun tolera bien les xelaes.

En Chile, ye una especie bien común nos pacionales naturales del norte de la rexón metropolitana. Tien un sistema radicular desaxeradamente desenvueltu polo que ye bien aballador estrayelo cuando se quier sistematizar tierres pa cultivu.

Ye planta forrajera y la magaya del so frutu ye melecinal.

Los sos frutos son una importante fonte d'alimentu, que foi usada polos pueblos orixinarios (ellos faíen farina colos sos frutos, bebíes con agua y frutos machucaos, producción de bébores alcohóliques, arrope, etc.) atopándose, rexistros en tal sentíu, en tumbes de hai más de 9000 años, nel norte de Chile. La variante catamarcana ye la de meyor calidá yá que presenta mayor conteníu de magaya.

La so madera ye usada como lleña o na producción de carbón, por cuenta de que esta, ye una escelente fonte calórica.

Prosopis chilensis describióse por (Molina) Stuntz y espublizóse en U.S. department of agriculture. Bureau of plant industry. Inventory of seeds and plants imported by the office of foreign seed and plant introduction 31: 85. 1914.^[1]

Etimoloxía

Prosopis: nome xenéricu dau en griegu pa la bardana, pero desconocer por qué s'aplica a esta planta.^[2]

chilensis: epítetu xeográficu qu'alude a la so llocalización en Chile.

Sinonimia

• Acacia siliquastrum Cav. ex Lag.
• Ceratonia chilensis Molina
• Mimosa siliquastrum Cav.
• Prosopis juliflora (Sw.) DC.
• Prosopis schinopoma Stuck.
• Prosopis siliquastrum (Cav. ex Lag.) DC.^[1]

• Burkart A. 1976. “Monografía del Xéneru Prosopis”. Journal Arn. Arb. 57 (3–4) Flora de puertu Madryn.
• http://www.fao.org/docrep/006/ad314s/AD314S03.htm
• Llibru del Árbol: Especies Forestales Indígenes de l'Arxentina d'Aplicación Industrial, editor Celulosa Arxentina S. A., Buenos Aires, ochobre 1975

1. AFPD, 2008. African Flowering Plants Database - Base de Donnees des Plantes a Fleurs D'Afrique
2. Burkart, A. 1976. A monograph of the genus Prosopis (Leguminosae subfam. Mimosoideae). J. Arnold Arbor. 57(4): 450–525
3. Carrillo, F. Y. 1974. Les lleguminoses del valle del Rimac (Sub-Families: Mimosoideae y Caesalpinoideae). Bol. Soc. Peruana Bot. 7(1/2): 40–68
4. Jardim, A., T. J. Killeen & A. Fuentes 2003. Guia Árb. Arb. Bosq. Secu Chiquitano i–x, 1–324
5. Killeen, T. J., E. García Estigarribia & S. G. Beck (eds.) 1993. Guia Arb. Bolivia 1–958
6. Macbride, J. F. 1943. Leguminosae, Flora of Peru. Publ. Field Mus. Nat. Hist., Bot. Ser. 13(3/1): 1–506
7. Reference article Serrano, M. & J. Terán 2000. Identific. Esp. Veg. Chuquisaca 1–129

•   Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Prosopis chilensis.
• http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/taxon.pl?316388
• http://plants.usda.gov/java/profile?symbol=PRAL11
• http://www.fao.org/docrep/006/ad314s/AD314S04.htm
• Árboles ornamentales n'España
• Centru Mundial de Monitoreo de Caltenimientu WCMC, 1998. Prosopis. 2006 IUCN Llista Colorada d'Especies en Riesgu. IUCN 2006. 11 mayu 2006.
• «Prosopis chilensis». Encliclopedia de la Flora Chilena. Consultáu'l 30 de marzu de 2010.