Dawda Jawara

Dawda Jawara nació'l 16 de mayu de 1924, en Barajally Tenda, un pequeñu pueblu na rexón central de Gambia, fíu de Almammi Jawara y Mamma Fatty. Tenía cinco hermanos. Dawda dende una edá temprana atendió a les escueles árabes locales pa memorizar el Corán, un ritu de camín pa munchos neños de Gambia. Nun había escueles primaries en Barajally Tenda: la más cercana taba en Georgetown, la capital provincial, pero esti internáu acutábase solo pa los fíos de los xefes. Alredor de 1933, la educación formal del nuevu Jawara foi patrocinada por un amigu del so padre, un comerciante llamáu Ebrima Jallow Youma. Dawda foi inscritu na escuela primaria mahometana.

Dempués de graduase, Jawara ganó una beca pa una escuela secundaria de varones, onde amosó mayor aptitú pa la ciencia y les matemátiques. Al matriculase en 1945, trabayó como enfermeru hasta 1947 nel Hospital Victoria en Bathurst (güei Banxul, capital de Gambia). Darréu asistió al Colexu Achimota, en Accra, na entós colonia de Ghana. Ente que asistió al Colexu Achimota, Jawara amosó poco interés na política nun momentu nel que Ghana y munches colonies n'África empezaben a volvese inquietos pola independencia política o l'autonomía interna. Ente que darréu tuvo contentu de conocer el padre fundador de Ghana, Kwame Nkrumah, l'impautu nun resultó significativu pa él nel momentu.^[4] Dempués del Colexu Achimota, Jawara llogró una beca pa la Universidá de Glasgow. Nesi momentu, la educación colonial tenía la intención de capacitar a los africanos na so mayoría de baxa categoría nes xeres alministratives pa l'alministración pública d'un estáu, y yera raru qu'a los gambianos se -yos concendieran beques en ciencies. Foi mientres esti periodu que Jawara decidió entrar na política. Anque nunca se consideró "d'izquierda", Jawara somorguiar na ideoloxía socialista y demostró interés pol Partíu Llaborista del Reinu Xuníu.^[5] Completó los sos estudios en 1953.

Cuando Jawara volvió a casa en 1953 dempués de completar los sos estudios en veterinaria, desempeñóse primero como oficial veterinariu. En 1955 casóse con Augusta Mahoney, fía de Sir John Mahoney, un prominente Aku de Bathurst. Los Aku, un grupu pequeño y educao, son descendientes d'esclavos lliberaos que s'establecieron en Gambia dempués de la manumisión.

Como oficial de veterinaria, Jawara viaxó a lo llargo y anchu de Gambia mientres meses pa faese cargu de la vacunación del ganáu. Nel procesu, estableció pervalibles contactos sociales y les rellaciones colos propietarios de ganáu fueron relativamente bones en tol protectoráu. Esti grupu, colos xefes de distritu y los xefes de les aldegues, nos últimos años formó'l gruesu del so sofitu políticu inicial. La política colonial británica naquel momentu estremaba Gambia en dos seiciones; la colonia y el protectoráu. L'actividá política y la representación nel Conseyu Llexislativu llindar a la colonia.^[6]

Nel momentu del regresu de Jawara a Gambia, la política na colonia yera apoderada por un grupu d'élites urbanes de Bathurst y árees de la Kombo St. Mary. Nuna xunta en 1959 en Basse, una ciudá comercial importante cuasi a la fin del ríu Gambia, el lideralgu de la Sociedá Progresista del Pueblu decidió camudar el so nome a desafiar a les partes de base urbana y los sos líderes. Asina nació'l Partíu Popular del Protectoráu (n'inglés Protectorate People's Party o PPP poles sos sigles).

El mesmu añu, una delegación encabezada por Sanjally Bojang (un patrón afecha y miembru fundador del nuevu partíu), Bokarr Fofanah y Madiba Janneh, llegó a Abuko pa informar Jawara de la so nominación como secretariu del partíu. Jawara arrenunció a la so posición como xefe veterinariu col fin de participar nes eleiciones de 1960.^[7] El Partíu Popular del Protectoráu se renombró como Partíu Popular Progresista pa faelo más inclusivu, en contraste coles declaraciones opositores de que yera un partíu pro-colonial.^[8] L'ascensu de Jawara a la direición del PPP apenes foi aldericada. Como unu de los pocos graduaos universitarios de protectoráu, l'únicu otru posible candidatu foi'l Dr. Lamin Marena de Kudang.^[5]

 

El procesu d'independencia de Gambia empezó a finales de los años cincuenta. En setiembre de 1959 estendióse'l derechu al votu a tolos ciudadanos adultos.^[9] N'abril de 1960 entró a valir una nueva constitución colonial. El Conseyu Llexislativu pasó a ser la Cámara de Representantes, 27 de que los sos miembros yeren escoyíos, 3 nomaos y otros 4 lo yeren d'oficiu. Les eleiciones tuvieron llugar en mayu y anuncióse la independencia del país p'abril de 1961, coincidiendo cola de Sierra Lleona.^[9] Sicasí esta previsión nun se llevó a cabu. En 1961, N'Jie, primer ministru dende marzu, visitó Dakar, y autoridaes senegaleses fixeron lo propio con Bathurst. Estes xuntes nun llegaron a un alcuerdu d'unión. En xunetu alcordóse conceder l'autonomía interna a Gambia en mayu de 1962, pero ensin faer previsiones respeuto de la independencia. Llegáu mayu de 1962, celebráronse eleiciones, nes que'l PPP llogró 18 puestos, frente a 13 del UP, de forma que Jawara pasó a ser Primer Ministru.^[10]

Col ascensu de Jawara al poder, l'alministración colonial empezó una retirada gradual de Gambia, y l'autogobiernu foi concedíu en 1963. Jawara foi nomáu xefe de gobiernu nel mesmu añu, y la independencia llegó'l 18 de febreru de 1965, como un Reinu de la Mancomunidá de Naciones, con Sabela II como xefa d'estáu. El advenimiento de la independencia volvió plantegar el problema de la viabilidá económica del país, basada naquel momentu nel cultivu del cacagüés, un productu que presentaba un mercáu con munchos competidores y que suponía en 1966 el 90% de les esportaciones gambianes. Por ello especulábase col aproximamientu a Senegal, como yá encamentaba l'informe de la ONX de 1963. Esti aproximamientu víase enzancada pol golpe d'estáu albortáu en Senegal n'avientu de 1962, les presiones nel partíu de Jawara y los desalcuerdos ente los gobiernos gambiano y senegalés, principalmente sobre'l momentu más oportunu pa establecer l'asociación.^[11]

En xunu de 1965 el parllamentu aprobó una moción pa convertir al país nuna república un añu dempués d'alcanzada la independencia (como fixeren otros países africanos de la Mancomunidá de Naciones, como Kenia y Uganda). Esti movimientu per parte de Jawara supunxo la rotura de la coalición ente'l PPP y el Partíu Xuníu (PU), que gobernaba'l país dende la independencia. L'asuntu del réxime republicanu foi sometíu a referéndum (18 a 26 de setiembre de 1965) cola resultancia de 61 568 votos en contra y 31 921 a favor.^[11] Gambia siguió siendo una monarquía nos primeros años de la so independencia.

En 1969 el comité executivu del PPP nuevamente presentó un proyeutu de constitución al parllamentu cola que'l país pasaría a ser una república. El proyeutu foi aprobáu nel parllamentu (88 votos a favor, 8 en contra) y sometióse a referéndum n'abril de 1970. La resultancia foi de 84 068 votos a favor y 35 683 en contra. Jawara, agora como presidente de la República, sustituyó a Sabela II como xefe d'Estáu el 24 d'abril de 1970, siendo abolíu'l cargu de Primer Ministru al camudar el réxime d'unu parllamentariu a unu presidencialista. Gambia permanecía nel senu de la Mancomunidá de Naciones y la llibra gambiana parmanecia amestada al par cola esterlina. Los mandatos del presidente y de los parllamentarios afitar en cinco años.^[12]

Dawda Jawara foi reelixíu en 1972 pa un mandatu de cinco años. El PPP llogró'l 63% de los votos y 28 escaños. El PU llogró'l 37% y 3 asientos. Hubo dos cambeos ministeriales nel añu (abril y ochobre). N'unu d'ellos el ministru de Finances, Sherif Dibba, foi cesáu pola so implicación n'actos de contrabandu. Nomóse-y embaxador ante la CEE.^[13] Les eleiciones del 4 y 5 d'abril de 1977 dieron de nuevu la victoria al PPP, que llogró'l 69'6% de los votos. De los 35 escaños del parllamentu, 27 fueron pal PPP, 5 pal PCN y 2 pal PU. Jawara foi reelixíu pa otru mandatu de cinco años.^[14]

 

Anque'l cacagüés yera la principal esportación gambiana y usábase en cierta midida pa l'alimentación local, les colleches de ceberes -principalmente arroz, tamién miyu- yeren les qu'apurríen la mayoría del alimentu de la población. Por eso cuando les colleches de ceberes yeren males, como en 1969, producíense fames en delles rexones del país y faíase necesaria l'ayuda esterior.^[12] El dalasi sustituyó a la llibra gambiana como moneda nacional el 1 de xunetu de 1971, al cambéu de 4 chelines por dalasi, esto ye, 5 dalasis por llibra. Esti cambéu facilitaba la decimalización de la moneda, procesu que tamién taba desenvolviendo'l Reinu Xuníu.^[13]

Gambia consiguió algamar los oxetivos del Plan Quinquenal 1967-71 gracies a l'alza nos precios del cacagüés y l'arroz. Sicasí, dependía económicamente de Gran Bretaña. El II Plan de Desarrollu (1971-74) incluyía un préstamu británicu ensin intereses d'un millón de llibres. Esta dependencia faía que la incorporación del Reinu Xuníu a la CEE hubiera de tratase. Gambia foi'l primer país africanu miembru de la Commonwealth que solicitó un alcuerdu comercial cola CEE en términos similares a los países de la Convención de Yaundé.^[13]

La seca de 1978 amenorgó la producción de cacagüeses a dos tercios de la del añu anterior y llevó a la economía nacional a una situación catastrófica. Jawara realizó contactos diplomáticos y consiguió recursos de la CEE, los Estaos Xuníos y el Reinu Xuníu pa faer frente a les consecuencies.^[14]

Pal añu 1992, na dómina final del gobiernu de Jawara, Gambia yera unu de los países más probes d'África y del mundu, con una esperanza de vida de cuarenta y cinco años na nacencia, una tasa de mortalidá infantil de 130 por 1.000 nacíos vivos, una tasa de mortalidá al nacer de 292 por 1000, y una tasa de mortalidá xeneral de 227 por cinco 1000. Nesi momentu, 120 de cada 1000 nacíos vivos morrió de malaria. Gambia tamién tenía una tasa d'analfabetismu del 75%, namái'l 40% de la población tenía accesu al suministru d'agua potable, y más del 75% de la población vivía na probeza absoluta.^[15]

 

En 1969 y 1970 siguieron los contactos al más altu nivel ente Senegal y Gambia. Jawara y Senghor entrevistar en febreru, abril y setiembre de 1969, y febreru y xunu de 1970. Frutu d'estos contactos fueron alcuerdos sobre tresporte, tráficu marítimu y ayuda téunica, según l'entamu de negociaciones sobre la navegación nel ríu Gambia. Senegal fíxose cargu de la representación de los intereses de Gambia nos llugares onde ésta nun tuviera representación diplomática.^[12] En xineru de 1971 producióse un curtiu conflictu cuando mientres una actuación contra'l contrabandu, fuercies senegaleses entraron en Gambia y secuestraron a dellos ciudadanos gambianos. Anque l'asuntu llegó a motivar una protesta de Gambia ante la ONX, en marzu ambos países anovaron el so pactu de defensa de 1965.^[13]

Mientres la guerra de Biafra, asocedida ente 1967 y 1970, Gambia caltuvo una postura favorable al gobiernu federal de Nixeria.^[12]

L'actividá diplomática gambiana diversificar en 1973 y 1974. Jawara visitara con anterioridá Taiwán.^[13] Amás de les rellaciones con Europa, intensificáronse los contactos con otros países d'África occidental, como Guinea, Sierra Lleona y Liberia, amás de les tradicionales rellaciones con Senegal. Una tema importante nes rellaciones con esti grupu de países yera la descolonización de Cabu Verde y Guinea-Bisáu. Tamién se realizaron visites a numberosos países árabes, estableciéndose rellaciones diplomátiques con Arabia Saudita y un alcuerdu de cooperación con Libia.^[16] Toes estes xestiones diplomátiques facilitaron ayudes económiques, de forma que'l siguiente plan quinquenal, empecipiáu en 1976 y que contemplaba la diversificación agrícola, la meyora de les comunicaciones y el desenvolvimientu del país más allá de la capital, cuntó col soporte de Libia y otres naciones árabes, de Francia, del Reinu Xuníu y de la CEE.^[17]

Gambia incorporar a la Comunidá Económica de los Estaos d'África Occidental (ECOWAS) el 27 de mayu de 1975, como miembru fundador.^[18] Les rellaciones con Senegal empioraron: les acusaciones de malos tratos a ciudadanos gambianos por soldaos senegaleses y de trasgresión de les fronteres polos mesmos, llevaron a la suspensión en 1974 de la tradicional visita de Senghor a Banxul.^[16] Sicasí en xineru de 1976 Senghor volvió ser güéspede del presidente gambianu, roblándose nuevos trataos, incluyendo l'establecimientu de la Organización pal Desarrollu del Río Gambia.^[17]

Mientres yera Primer Ministru, n'abril de 1967, Jawara habíase negáu explícitamente a crear una fuercia militar propia.^[19] Sicasí escontra 1978 atribuyir a Gambia un exércitu d'unos mil efectivos, incluyendo les fuercies de policía.^[14] Les eleiciones de 1979 rexistraron una nueva victoria del PPP y Jawara, anque'l PCN consiguió bones resultaos en Banxul. En 1980 producióse un intentu de golpe d'estáu per parte del Movimientu pa la Xusticia n'África y el Partíu Socialista Revolucionariu de Gambia (PSRG), sofitaos per Libia. En virtú de los alcuerdos mutuos, Senegal unvió tropes que fixeron fracasar el golpe. Como resultancia, dambes organizaciones fueron eslleíes y los sos líderes deteníos. La embaxada libia en Banxul foi clausurada.^[20] Senegal tamién rompió rellaciones diplomátiques con Libia pola so inxerencia nos asuntos internos senegaleses.^[21]

Sicasí, el verdaderu desafíu pal gobiernu de Jawara vendría más tarde. El 29 de xunetu de 1981, Kukoi Sanyang, un descontentu políticu marxista, dirixó un intentu de golpe d'estáu, que fracasó nuevamente por intervención senegalesa. El golpe, que siguió a un debilitamientu de la economía y les acusaciones de corrupción contra losprincipales líderes políticos,^[22] foi lleváu a cabu pol izquierdista Conseyu Nacional Revolucionariu, y el socialista Partíu Socialista del Trabayu Revolucionariu más los elementos de la "fuercia de campu" (una fuercia paramilitar que constituyía'l gruesu de les fuercies armaes del país).^[22]

El Presidente Jawara solicitó darréu l'ayuda de Senegal, qu'esplegó cerca de 400 efectivos en Gambia el 31 de xunetu, y p'agostu esplegárense 2.700 soldaos senegaleses, que ganaron rápido a les fuercies de los golpistes.^[22] Ente quinientes y ochocientes persones morrieron mientres el golpe d'Estáu y la violencia resultante.^[22]

L'intentu de golpe reflexaba'l deséu de cambéu, siquier per parte de dellos civiles y los sos aliaos na "fuercia de campu". A pesar del fracasu de Kukoi p'asumir el poder, l'intentu de golpe punxo al descubiertu grandes debilidaes dientro del PPP nel poder y la sociedá nel so conxuntu. La hexemonía del PPP, la contraición de la competencia dientro del partíu y l'aumentu de les desigualdaes sociales yeren factores que nun teníen de ser escluyíos. Tamién crucial pa les causes del golpe albortáu foi un deterioru de la economía que les sos víctimes principales fueron la mocedá urbana en particular. Nel so mensaxe d'Añu Nuevu 1981, Jawara esplicó los problemes económicos de Gambia asina: "Vivimos nun mundu que carga con problemes económicos masivos. La situación económica xeneral caracterizóse por una inflación galopante, los periodos d'inestabilidá monetaria escesiva y contraición del creitu, los altos precios del petroleu y l'especulación de los productos básicos. Estos problemes de tol mundu impunxeron llimitaciones estremes n'economíes como la de Gambia".^[23]

La consecuencia más notable del golpe albortáu foi la intervención de les tropes senegaleses a pidimientu de Jawara, de resultes del tratáu de defensa robláu ente los dos países en 1965. Nel momentu del golpe, Jawara asistía a la boda de Carlos, Príncipe de Gales y lady Diana Spencer en Londres y voló de momentu a Dakar pa consultar col presidente Abdou Diouf. Magar la intervención de Senegal yera aparentemente pa rescatar el réxime del presidente Jawara, tuvo l'efectu de socavar la soberanía de Gambia, que yera daqué que fuera celosamente guardáu polos gambianos y Jawara en particular. Sicasí, esto nun sería mentáu convenientemente pol Presidente. La presencia de tropes senegaleses en Banxul yera testimoniu de la creciente dependencia de Jawara en Senegal, lo que aportó a una fonte d'enforma rensía.

La intervención senegalesa nel golpe de 1981, produció un mayor acercamientu ente dambos gobiernos que llevó a la fima el 17 d'avientu de 1981 d'un tratáu de confederación, qu'entró a valir el 1 de febreru de 1982. La nueva entidá denominaríase Confederación de Senegambia. La presidecia correspondía al presidente de Senegal, Abdou Diouf, y la vicepresidencia sería pa Jawara. La soberanía de cada país nun se vía afeutada por ello.^[24] Dibba foi deteníu pol so posible implicación nel golpe de xunetu. Sicasí pudo presentase a les eleiciones de mayu de 1982, nes qu'anque foi derrotáu, llogró un 27'5% de los votos. Nes eleiciones llexislatives el PPP llogró 27 de los 35 escaños.^[24] Los xuicios a los implicaos nel golpe de xunetu del 81 siguieron hasta'l 24 d'abril de 1984. Hubo más de sesenta condergues a muerte, magar nun se realizaron les execuciones y delles penes fueron conmutadas.^[25]

Los trataos de confederación con Senegal avanzaron nos aspeutos alministrativos, como la formación del conseyu de ministros y del parllamentu comunes. Sicasí los asuntos aduaneru y monetariu diben muncho más adulces. Dambos países caltuvieron les sos respeutives monedes y la propuesta d'unión aduanera topetaba col fechu de que'l contrabandu escontra Senegal suponía una importante actividá en Gambia.^[25] Ademá taba'l conflictu de Casamance. Esta rexón senegalesa considerábase marxinada pol gobiernu de Dakar, polo qu'esistía nella un movimientu separatista, el Movimientu de Fuercies Democrátiques de Casamance. Les poblaciones de Gambia y Casamance tenía una composición étnica bien similar.^[26]

La unión con Senegal nun yera popular ente la población gambiana. Esti fechu manifestar de forma ocasional. Asina cuando a entamos de 1985 l'embaxador de Senegal ordenó l'empléu de tropes de dicha nacionalidá pa restablecer l'orde tres los incidentes que siguieron a un partíu de fútbol, esta decisión amenó la protesta del gobiernu gambianu qu'esixó la retirada del diplomáticu.^[27] N'abril de 1985, el Fondu Monetariu Internacional decidió nun facilitar nuevos creitos a Gambia yá que el país nun podía satisfaer les deldes yá adquiríes. Por ello'l gobiernu hubo de solicitar ayuda alimentaria a los Estaos Xuníos. Amás preciso creitos billaterales colos Países Baxos pa poder asegurase un suministru llindáu de petroleu. A principios de 1986 establecióse la flotación de la cotización del dalasi y suprimiéronse les restricciones al comerciu esterior. En setiembre d'esi mesmu añu, el FMI revisó la so posición y concedió un paquete de creitos a Gambia por 18 millones de dólares d'Estaos Xuníos.^[27] Como xestu pa demostrar la estabilidá del país, con motivu del decimosestu aniversariu de la proclamación de la república, celebráu'l 24 d'abril de 1986, revisóse les penes de trelce condergaos pol golpe de 1981 y suprimióse l'estáu d'emerxencia.^[27] Pa 1986, les principales esportaciones del país yeren cacagüeses (43%) y aceite de cacagüés (19%), y reexportaciones (20%). Anque'l Reinu Xuníu siguía siendo un destín importante (18%), otros países de la Comunidá Europea, como Italia (16%) o los Países Baxos (24%) yá yeren de tanta o mayor relevancia.^[27]

 

En 1986, y de cara a les eleiciones llexislatives de 1987, apaecieron nel país nuevos partíos. L'ex vicepresidente Assan Musa Camara formó'l Partíu Popular de Gambia, ente qu'otru opositores al réxime creaben la Organización Democrática Popular pa la Independencia y el Socialismu.^[27] Les eleiciones del 11 de marzu de 1987 supunxeron una nueva victoria del Jawara y el PPP. El parllamentu quedó configuráu por 31 escaños del PPP y 5 del PCN, que'l so líder, Sherif Dibba, quedó fora de la cámara. Nengún de los nuevos partíos llogró representación. Sicasí la victoria del PPP nun foi tan amplia como n'ocasiones anteriores. Nes eleiciones presidenciales Jawara (PPP) namái llogró'l 59% de los votos -frente a más del 72% cinco años antes- ente que Dibba (PCN) llograba'l 28% y Musa Camara (PPG) el 13%.^[28]

El gobiernu nomáu en mayu de 1987 foi de signu continuista, destacando que'l vizprimer ministru, Bakary Bunja Darbo, asumiera tamién la responsabilidá sobre Educación, Mocedá y Deportes, lo que s'interpretaba como un signu de preocupación ante'l descontentu que se detectaba nos centros d'enseñanza.^[28]

En xineru de 1988 circularon rumores sobre un inminente golpe d'estáu. Detener a 20 presuntos responsables, ente los qu'había ciudadanos gambianos y senegaleses. El xuiciu tuvo llugar en Banxul en xunetu y atribuyó la responsabilidá del compló a Kukoi Samba Sanyang, en connivencia col opositor senegalés Me Abdaley Wade. Los conspiradores recibiríen formación militar en Libia, onde Samba Sanyang taba exiliáu dende'l golpe de 1981.^[28]

La disolución de Senegambia foise desenvolviendo a lo llargo de 1989. La iniciativa nun diera los resultaos esperaes pa nenguna de dambes partes. Senegal aspiraba a la integración de Gambia, cosa que nun prestaba a la mayoría de los gambianos. Per otra parte, el caltenimientu de tropes en Gambia pa caltener l'orde yera un gastu que nun se vía como necesariu -de fechu con motivu del 24º aniversariu de la República de Gambia habíase amnistíado a mediu centenar d'implicaos nel golpe de 1981 como señal d'estabilidá interna- amás de ser caru ya inoportunu nun momentu en que los problemes fronterizos de Senegal centrar en Mauritania. N'agostu les tropes senegaleses abandonaron Gambia, principalmente escontra la frontera mauritana. El 30 de setiembre dambos gobiernos decidieron la lliquidación de la Confederación de Senegambia.^[29] El final de la Confederación tuvo consecuencies nel comerciu, yá que bona parte de les importaciones gambianes redirixir a Senegal, una y bones frente al lliberal réxime aduaneru gambianu, el senegalés yera bien estrictu^[29]

Mientres munchos años, los observadores vieron la corrupción en Gambia como significativamente menos frecuente qu'en munchos otros países africanos. En retrospectiva, esti puntu de vista paez esaxeráu, magar ye ciertu que la corrupción nun algamar altores vistos n'otru llugar. Jawara mesmu abstuvo del escesivu autu-arriquecimientu y munchos de los sos llugartenientes fixeron lo mesmo. Principalmente por ser necesaries la necesidá d'ayuda esterna y el sofitu popular, que nun son probables que se llogren nun réxime totalmente corruptu, pa caltener al réxime, lo cual persuadió a Jawara pa establecer delles llendes a la corrupción "permisible". La imposibilidá d'esposición nel parllamentu o pola prensa apurrió una llimitación adicional.^[23]

Sicasí, los acontecimientos mientres los últimos años del Partíu Progresista Popular, xunto con revelaciones dempués del golpe y les investigaciones posteriores, suxeren que la corrupción yera al empar un fenómenu importante y uno que xugó un papel fundamental na sobrevivencia del PPP. Jawara entendía les ventayes polítiques de la corrupción. Fundamentalmente, la corrupción formó un componente importante de la rede de patrociniu, lo que facilita l'acumuladura d'élite. Apúrrese un mediu de creación y caltenimientu de rellaciones de beneficiu mutuu y sofitu ente los políticos del PPP (encabezaos por Jawara), los altos funcionarios públicos y empresarios de Gambia.

 

N'avientu de 1991, Jawara anunció que nun buscaría la reelección en 1992. Dempués de trenta años al mandu del so país, decidió retirase. Sicasí, tal llerza hubo tres el so anunciu, qu'aportó a presentase a la reelección de nuevu. La cuestión del so retiru siguió pesando sobre'l futuru políticu de Gambia, sicasí. Él foi reelixíu col 56% de los votos, con un mandatu destináu a terminar en 1997.^[30]

El 22 de xunetu de 1994, un grupu de soldaos al mandu del teniente Yahya Jammeh aprucieron na capital y tomar fácilmente. El golpe foi un ésitu y Jawara foi exiliáu hasta 2002. En comparanza col anterior intentu de derrocar Jawara, sicasí, esti golpe consideróse "incruento". Jawara escapó ilesu: foi lleváu a Senegal por un buque de guerra estauxunidense que taba na zona cuando empezó'l golpe. Jawara tenía la esperanza de que'l so trabayu crearía una sociedá económicamente próspera basada nes sos prioridaes: la democracia, la unidá y tolerancia a les diferencies personales. Sicasí'l nuevu conseyu de gobiernu autoproclamado, cinco homes eslleió la constitución y estableció un toque de queda en tol país hasta que se restableció la democracia.

Volvió a Gambia como un estadista, pero'l gobiernu lo proscribió pa participar na política mientres el restu de la so vida, quedando recordáu como un "estadista". Dir a Nixeria en 2007 dempués de ser escoyíu pa dirixir un equipu d'África Occidental (CEDEAO) pa evaluar la preparación de Nixeria pa les eleiciones presidenciales d'abril de 2007. Anguaño vive na ciudá de Faxara.^[31]

En febreru de 2017, tres la intervención militar de la CEDEAO que desallugó del poder a Jammeh depués del so derrota eleutoral y cola llegada d'Adama Barrow a la presidencia'l 21 de xineru, Jawara celebró'l regresu de la democracia, y caltuvo una conversación col nuevu presidente, asegurando que daba tol so sofitu al nuevu gobiernu.^[32]

Predecesor: Cargu creáu	Presidente de la República de Gambia 1970 - 1994	Socesor: Yahya Jammeh
Predecesor: Confederación creada	Vicepresidente de la Confederación de Senegambia 1981 - 1989	Socesor: Confederación disuelta
Predecesor: Pierre Sarr N'jie	Primer ministru de Gambia 1962 - 1970	Socesor: cargu abolíu

• Historia de Gambia

•   Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Dawda Jawara.