Ceratonia siliqua

El algarrobo ye un árbol d'hasta 10 metros d'altor, anque'l so altor mediu ye de 5 a 6 metros; ye dioico y ye de xamasca perenne. Tien fueyes bipinnadas de color verde escuru con una dimensión d'ente 10 y 20 cm de llargu y les sos flores son pequeñes, coloraes y ensin pétalos. El frutu, llamáu algarroba o garrofa, ye una vaina coriácea de color castañu escuru, de 1 a 3 dm de llargor, que contién una magaya gomosa de sabor duce y prestosa qu'arrodia les granes. Les vaines son comestibles y úsense como forraxe.

El algarrobo ye una especie de gran rusticidad y resistencia a la seca, pero ye d'un desenvolvimientu lentu y solo empieza a fructificar dempués d'unos siete a diez años dende'l plantíu, llogrando la so plena productividá a los quince o venti años. Suel tener una bona producción cada dos años, bazcuyando ente 90 y 200 kg de frutu n'árboles maduros, faciéndose la recueya a partir del mes d'agostu, por aciu dimo o direutamente del suelu.

Les granes tán recubiertes por un tegumentu duru que torga la imbibición d'agua, esti motivu fai que la so guañada seya bien lenta. Cuando'l tegumentu esternu ruémpese, la grana absuerbe agua con bastante rapidez, facilitándose asina la guañada. El tegumentu esternu favorez la llonxevidá de les granes, tiense constancia que con cuatro años d'edá entá caltienen una viabilidá germinativa asemeyada a les granes llograes el mesmu añu. Poro, los restos de frutos na tierra d'años anteriores representa una estratexa de reproducción propia d'esti árbol. Los procesos dixestivos nun afecten a la viabilidá germinativa de les granes, lo cual favorez la dispersión a llarga distancia per mediu de los consumidores del frutu. Constatóse tamién ciertu grau de resistencia de les granes de algarrobo al fueu, calteniendo'l so poder germinativo.

Les granes, de tamañu y pesu notoriamente uniformes, fueron el patrón orixinal del quilate, la unidá de pesu utilizada en xoyería. El algarrobo ye orixinariu de la rexón mediterránea pero cultívase tamién n'otres zones templaes. Ye un árbol que nun precisa muncha agua pa crecer nin pa vivir de normal.

 

El frutu, l'algarroba, una vegada maduru, puede consumise crudu, teniendo de tenese un pocu de cuidu de retirar o nun morder les granes porque son bien dures.

Cola algarroba ye posible preparar un sucedaneu del chocolate llamáu carob (que ye algarrobo n'inglés), bien utilizáu n'alimentos dietéticos. Fueyes tienres y frutos constitúin un bon alimentu pal ganáu. Como efeutu del llendo de cabres y oveyes, les fueyes y cañes más baxes son les que primero se peracaben, dexando pal añu siguiente'l mesmu allugamientu de les fueyes más recién. Trátase d'una especie de causa - efecto retroactivos ente sigo.

L'usu de la madera de algarrobo varia según les especies y región pero, polo xeneral, utilizar pa combustible ya infraestructura rural, siendo notable la demanda qu'esiste pa carpintería y fines artesanales.

Principios activos: Magaya (farina d'algarroba): Azucres (20-30%): glucosa, sacarosa, fructosa; pectina, proteínes, grases, acedu benzóico y ácidu fórmico, mucílagu, taníns. Granes (goma de garrofín): galactomananes (90%).^[3]

Indicaciones: La farina estrayida de la magaya ye astrinxente, antidiarreico. El frutu verde utilizóse popularmente como antifúngico. La goma, pola so riqueza en galactomananas tien un efeutu secuestrante (forma un xel mafosu que retrasa l'absorción de lípidos y glúcidos), un efeutu voluminizante (aumenta la repleción del estómagu y enllarga la sensación d'enfastiu) y un efeutu llaxante emoliente, pol mucílagu. Farina: fories, gastritis, ulcus gastroduodenal, vultures infantiles. Goma: llaxante y coadyuvante en tratamientos de sobrepesu, diabetes y hiperlipemias, prevención de l'arteriosclerosis.^[3]

De la grana destaca'l endospermu, del que s'estrayi la denominada "goma de garrofín" (n'inglés Locust Bean Gum), que s'utiliza como espesante y estabilizante natural en munchos productos alimenticios (xelaos, sorbetes, mueyos, productos lácteos, etc...). Si quies saber qué productu utilizó esti aditivu tan natural y nuesu, busca'l so códigu européu, Y410, nes etiquetes.

Contraindicáu con obstrucción intestinal, íleo, estenosis esofáxica pilórica o intestinal. Al amenorgar l'asimilación intestinal de glúcidus, el médicu tendrá de tener en cuenta la necesidá de reaxustar les dosis d'insulina, nos pacientes con diabetes insulinodependiente. Tener en cuenta que tamién se puede amenorgar l'absorción intestinal d'otres medicaciones como: penicilina o sales de litiu.^[3]

Esta grana yera utilizada como unidá de midida pola supuesta uniformidá de masa que teníen ente elles. Del so nome griegu, keration, vien el nome del quilate, unidá de masa utilizada pa les piedres y metales precioses.

Úsense los frutos: magaya seca y granes. Recuéyese cuando los frutos lleguen al maduror. La magaya puede tomase en cocimientu con agua, lleche, o nes papielles.^[3]

Ceratonia siliqua foi descritu por Carlos Linneo y espublizóse en Species Plantarum 2: 1026. 1753.^[4][5]

Etimoloxía

Ceratonia: nome xenéricu que provién del griegu: kerat¯onía, ker¯onía = el algarrobo (Ceratonia siliqua L.). Según Llaguna, nes sos anotaciones al Dioscórides, «El arbol que produze les Algarrouas, llamar en Griegu xyloceras, & Ceratonia, y la mesma algarroua Ceration: los quales nomes nacen de la figura de aqueste fructo: porque como seya fechu à manera de cornezuelo, ansi el, como la so planta, tienen epiteto cornudu: por quanto Ceres significa'l cuernu na llingua Griega” –gr. kéras, -atos n. = cuernu.»^[6]

siliqua: epítetu llatín que significa vaina de la lleguminosa,^[7] y , por estensión, llegume, lleguminosa, pero tamién algarroba en Pliniu'l Vieyu, Historia Naturalis (15, 95).^[8]

• Terminoloxía descriptiva de les plantes
• Cronoloxía de la botánica
• Historia de la botánica* Algarroba
• Algarrobina

• Navarro Cerrillo, Rafael Mª. et all., Manual d'especies pa la forestación de tierres agraries n'Andalucía, Sevilla: Secretaría Xeneral Téunica de la Conseyería d'Agricultura y Pesca. XUNTA D'ANDALUCÍA., ISBN 978-84-8474-259-3 .

•   Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Ceratonia siliqua.

• Ceratonia siliqua n'Árboles Ibéricos
• Algarrobo (cast.); garrofer (cat.); algarroba (eusk.); alfarobeira (gall.); alfarobeira (port.); carob, St John's bread, locust bean (ing.)