Ljouwert

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Ljouwert Leeuwarden
Localidat d'os Países Baixos
De Waag
Estau  • Provincia	Países Baixos Frisia
Superficie	84,10 km²
Población  • Total  • Densidat	92146 hab. (2018) 1.210 hab/km²
Altaria  • Meyana	8 m.
Codigo postal	8900–8939, 8900
Coordenadas	53°12’ 0’’N 5°46’59’’E
Ljouwert Ljouwert en Países Baixos
Web oficial

Ljouwert (pronunciato en frisón /ˈʎɔːw(ə)t/ ▶ ⁽ⁱ⁾, en neerlandés Leeuwarden, en Stadsfries: Liwwadden) ye a capital d'a provincia neerlandesa de Frisia. Se troba en o norte d'o país.

L'aria de Ljouwert ya yera ocupata a o menos dende sieglo X (encara que recientment s'han trobato restas de casas que datan d'o sieglo II a man d'a Oldehove, una torre medieval d'a ciudat) y obtenió o títol de ciudat en l'anyo 1435. Situata en o Middelzee, estió un important centro comercial, dica que a suya connexión con a mar se zarró en o sieglo XV. En 1901 a ciudat teneba una población de 32.203 habitants.

Entre os personaches famosos de Ljouwert s'incluyen o lugartenient Guillén IV d'Orange, l'artista grafico M. C. Escher, y a famosa bailarina y espía Mata Hari, asinas como o teologo N.H. Gootjes.

Mientres a Segunda Guerra Mundial, dimpués d'una luenga ocupación alemana, o 15 d'abril de 1945, os Royal Canadian Dragoons (unidat de l'exercito canadiense), desobedecindo órdens directas, dentroron en ciudat y redotón a os alemans.

O nombre de "Leeuwarden" (con antigas variants graficas) se fació servir en primeras ta decir a Nijehove, amás important d'as tres localidaz que dimpués, en os primers anyos d'o sieglo IX, s'achuntoron en una sola (Villa Lintarwrde' c. 825).^[1]

Bi ha a-saber-las teorías sobre l'orichen d'o nombre d'a ciudat. O historiador y archivista Wopke Eekhoff replegó un total de 200 variants graficas diferents, d'as cuals Leeuwarden (neerlandés), Liwwadden (Stadsfries) y Ljouwert (frisón occidental) encara se fan servir.^[2]

A segunda parti d'o nombre se puet esplanicar facilment. "Warden", ye una parola frisona y neerlandesa ta decir a un Terp, tozal artificial propio d'os Países Baixos y mas que mas de Frisia.^[2] O mayor problema ye o prefixo, que puet interpretar-se como leeu- u leeuw- (en neerlandés lión). Muitos estudiosos creyen que ista teoría ye cierta, ya que o lión se puet trobar en o mesmo escudo d'a ciudat. Manimenos ta que ista teoría fuese verdat mancaría una "w" adicional en o nombre. Amás tamién s'ha de pensar que nunca no ha habito lions en Frisia. Atros expertos afirman que o prefixo leeu- puet estar una evolución de luw- (en neerlandés protechito) u lee- (en neerlandés circulación d'augua). Iste zaguer significato s'achusta a la realidat de Frisia, una provincia con prous canalizacions d'augua.^[2]

O escudo de Ljouwert ye o simbolo oficial d'o municipio. Ye formato por lión d'oro sobre fundo d'azur tot coronato. O feito de que amaneixca un lión pareixe prou lochico, ya que "Leeuw" significa "lión" en neerlandés. Manimenos, ye probable que l'antigo nombre d'a ciudat fese referencia a l'augua mas que a iste animal. Bellas fuents dicen que cuan se prenió o nombre oficialment en a ciudat se gritó a o lión ta que se fese real. Tamién ye posible que o escudo fuese un regalo d'a poderosa familia Minnema a la ciudat.^[3]

Nombre frisón	Nombre neerlandés	censo de 2005
Ljouwert	Leeuwarden	86,324
Goutum	Goutum	2,624
Wurdum	Wirdum	1,236
Wytgaard	Wijtgaard	626
Lekkum	Lekkum	469
Snakkerbuorren	Snakkerburen	206
Himpens	Hempens	175
Swichum	Swichum	60
Tearns	Teerns	16
Total		91,766
Fuent:[4]

Entre os edificios mas representativos d'a ciudat se pueden incluyir o Kanselarij (l'antiga cancillería), o Stadhouderlijk hof, antiga residencia d'os lugartenients de Frisia, o Waag (antigo mercato d'a ciudat), a ilesia de Sant Bonifacio y a Oldehove una torre medieval. Una d'as millors anvistas d'o centro d'a ciudat se tiene dende o "edificio Achmea", o mas alto d'a ciudat (pertenixient a la companyía d'aseguranzas "Achmea").

Ljouwert ye tamién a seu d'o mercato de bestiar mas gran d'o país, que se celebra o Día de l'Ascensión, asinas como o mercato de flors mas gran d'os Países Baixos. O Froskepôlemolen ye o zaguer supervivient d'entre os 130 molins de viento que goso tener Ljouwert. As restas d'o Cammingha-Buurstermolen s'espaldoron en 2000. Os fundamentos d'atros dos molins, Wielinga-Stam y De Haan encara se i pueden trobar.^[5]

Ljouwert tien bellas universidaz de prestichio en o campo d'as ciencias aplicatas (HBO en neerlandés), como o Van Hall Instituut (ciencias naturals y agricolas), a Stenden Hogeschool (economía) y a Noordelijke Hogeschool Leeuwarden (economía, tecnolochía y artes).

A tamas de que a ciudat no tien una universidat cientifica, bi ha a-saber-las seccions d'universidaz d'atras ciudaz como a Wageningen University and Research Centre, a Universiteit Twente y a Rijksuniversiteit Groningen. Alto u baixo 16.000 estudiants, incluyindo un numero cada vegata mayor d'estudiants foranos, estudeyan en as escuelas tecnicas. Antiparti d'a educación superior, a ciudat amás ye a seu de dos escuelas rechionals de formación profesional (MBO): o Friese Poort y o Friesland College.

Ljouwert ye o punto de salita y de plegata d'a Elfstedentocht, una cursa de patinache sobre chelo de 200 km de largaria que se fa d'hibierno, y cuan as condicions lo permiten, en as canals chelatas de Frisia. A zaguera edicion d'ista competición se celebró en chinero de 1997 y as dos anteriors en os anyos 1986 y 1985. L'equipo de fútbol d'a ciudat, o Cambuur Leeuwarden, chuga en a Eerste Divisie (a segunda categoría d'o fútbol neerlandés). En a temporata 2005/06 o club cuasi desapareixe debito a las suyas malas condicions economicas. O Cambuurstadion, a on que se chugan os partius de fútbol, se devantó en l'anyo 1995. Actualment l'equipo de fútbol tien plas de fer un nuevo estado en a parti oriental d'a ciudat, lo que tendría un coste de 35 millons de euros.^[6]

Ljouwert, como capital d'a provincia de Frisia, ye seu d'as institucions provincials.

• Havank
• Cisca Dresselhuys
• Maurits Cornelis Escher
• Femme Gaastra
• Richard Hageman
• Wijerd Jelckama
• Willem van Haren
• Mata Hari
• Johannes Henricus Gerardus Jansen
• Querelle Jansen
• Piet Paaltjens
• Joachim van Plettenberg
• Tjitske Reidinga
• J. Slauerhoff
• Pieter Jelles Troelstra
• Cornelis Adriaan Lobry van Troostenburg de Bruyn
• Saskia van Uylenburg
• Lodewijk Caspar Valckenaer
• Dirk van Erp
• Hans Vredeman de Vries
• Harm Wiersma

Bi ha cuantas linias de tren dende atras ciudaz d'os Países Baixos:

• 500 IC Den Haag Centraal / Rotterdam Centraal - Groningen / Gara de Ljouwert
• 700 IC Schiphol / Amsterdam Centraal - Groningen / Ljouwert
• 30000 R Ljouwert - Stavoren
• 30100 R Ljouwert - Harlingen Haven
• 30200 R/D Groningen - Ljouwert

Tamién bi ha linias regulars d'autobus con atras ciudaz de Frisia mas que mas:

• 10 Ljouwert -> Drachten (Burgum, Sumar)
• 13 Ljouwert -> Drachten (Surhústerfean, De Harkema)
• 14 Ljouwert -> Drachten
• 22 Ljouwert -> Warten
• 28 Ljouwert -> It Hearrenfean (Grouw)
• 50 Ljouwert -> Dokkum
• 51 Ljouwert -> Dokkum (Damwâld)
• 54 Ljouwert -> Dokkum (Stiens, Holwert)
• 60 Ljouwert -> Dokkum (Stiens, Holwert)
• 62 Ljouwert -> Bûtenpost (Kollum)
• 66 Ljouwert -> It Amelân (Holwert)
• 70 Ljouwert -> Sint Anne (Minnertsgea)
• 71 Ljouwert -> Harns (Minnertsgea)
• 72 Ljouwert -> Sint Anne (Minnertsgea)
• 73 Ljouwert -> Aldebiltsyl (Minnertsgea)
• 93 Ljouwert -> Snits
• 94 Ljouwert -> Snits
• 95 Ljouwert -> De Jouwer (Grouw)
• 97 Ljouwert -> Harns (Frjentsjer)
• 320 Ljouwert -> Drachten
• 350 Ljouwert -> Alkmaar

Y amás bi ha autobuses urbans en a ciudat. A mayoría d'as linias corresponden a la empresa de transportes Connexxion y unas poquetas (linias 10,13,14 y 320) a la empresa Arriva.

En coche, se i puet plegar por as dos autopistas que conectan a ciudat con a resta d'os Países Baixos, l'A-31 y l'A-7 por l'Afsluitdijk y l'A-32 por Zwolle. A mas, ye conectata con a Mar de Frisia por o Van Harinxmakanaal, una canal de 38 km de largaria.

Leeuwarden tien una base aeria, que ye una d'as tres mas importants d'a fuerza aeria d'os Países Baixos,^[7] pero no tien vuelos comercials. Os aeropuertos mas amanatos con vuelos comercials son los de Groningen y Amsterdam.

• (nl) Groot, P.J. de, Karstkarel, G.P. & Kuipers, W.H., 1984. Leeuwarden, beeld van een stad. Zeven eeuwen stadsleven in woord en beeld. ISBN 90 3301341X.
• (nl) Jansma, K., 1981. Friesland en zijn 44 gemeenten ISBN 90-6480-015-4.

• Se veigan as imáchens de Commons sobre Ljouwert.
• (nl) Pachina web oficial
• (nl) Pachina oficial d'o Stichting Bonifatiustoren.