Familia (biolochía)

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Este articlo trata sobre a familia como taxón biolochico, ta altros emplegos d'o termin, se veiga familia (desambigación).

En biolochía, a familia ye una unidat de sistematica y una categoría taxonomica fincada d'entre l'orden y lo chenero, u d'entre la superfamilia y la subfamilia, caso que en i hese.

Igual que pasa con altros nivels (categorías) d'a taxonomía d'os sers vivos, y per enchaque d'a gran deficultat a la ora de clasificar determinadas especies, diversas familias pueden estar mesas adintro d'una mesma superfamilia y mesmo as especies adintro d'una mesma familia pueden estar mesas en subfamilias.

A familia ye la categoría taxonomica mes important dezaga d'o chenero y d'a especie. Os detalles exactos d'a suya nomenclatura penden d'os "códigos de nomenclatura" que sigan en vigor cuan se faiga la clasificación.

O nombre d'una familia ye feito d'un radical y una desinencia. Ta nombrar un taxón familiar, cal que lo radical emplegado siga en correspondencia con o nombre d'o chenero tipo d'ixa familia, no pas l'uno de mes gran representatividat (mes gran numbro d'especies u popularidat d'o nombre). Ta la desinencia, puet fer-se asinas:

• En a botanica, a desinencia latina d'a familia ye -aceae, que en l'aragonés habría d'estar -acias (per eixemplo Asteraceae = Asteracias). As solas excepcions son as familias en as que l'emplego d'o nombre latín siga ya tradicional.
• En zoolochía, a desinencia latina d'una familia ye -idae, que en aragonés fa -idos (per eixemplo Felidae = Felidos).

Familia ye una palabra latina (en plural «familiae») d'on que se prene ta l'uso suyo en a nomenclatura cientifica d'os organismos.

O concepto de familia como categoría taxonomica ye un invento relativament recient. En a botanica, o termin familia fue creyato per o botanico francés Pierre Magnol en o suyo Prodromus historiae generalis plantarum, in quo familiae plantarum per tabulas disponutur, d'o 1689. En ell, o naturalista nombra como familias (familiae) 76 grupos de plantas que heba reconoixito en as tablas. O concepto de categoría en ixes tiempos yera encara en os suyos prencipios, asinas o prefacio d'o mesmo Prodromus diz que s'han d'achuntar as suyas familias en cheneros que fuesen mes grans. D'ixa traza, a concepción orichinal d'o termin yera prou luent de l'actual.

Carl von Linné emplegó la palabra "familia" en a suya Philosophia botanica d'o 1751 ta referir-se en os grupos mes grans de plantas: árbols, plantas, felegueras... Éll emplegó lo termin estrictament en a sección morfolochica d'a suya obra, descutindo os organos vechetals. Asinas, dende Michael Adanson (Familles naturelles des plantes) dica rematar o sieglo XIX, a palabra francesa «famille» (familia) s'emplegó como equivalent d'a palabra latina «ordo» (orden). Cal adbertir que «ordo» en ixes tiempos s'emplegaba d'a mesma traza que se fa huei con as familias.

Ta la zoolochía, familia ye tamién una categoría taxonomica d'entre l'orden y lo chenero. Asinas l'apresentó Pierre André Latreille en o suyo Précis des caractères génériques des insectes, disposés dans un ordre naturel en 1796. Latreille fació marchar as familias (muitas d'as cuals encara no teneban nian que nombre) només en cualquns anque no toz os orden d'Insecta, dica que tiempo dimpués los enamploron ta toz os artropodos.

Sindembargo, a partir d'o sieglo XIX, o termin se ye ito consistentment emplegando en o sentito muderno. O suyo emplego y as suyas desinencias caracteristicas son definitas per os "Codigos Internacionals de Nomenclatura Zoolochica y Botanica".

• Clasificación cientifica
• Sistema de nomenclatura binominal
• Clase (biolochía)
• Orden (biolochía)
• Chenero (biolochía)
• Especie