S Ändi vo dr Antike

Wenn s Ändi vo dr antike Zyt gsi isch, do drüber redt me scho, sit me z Öiropa agfange het d Wältgschicht i die drüü grossen Epoche Alti Zyt, Mittelalter und Nöji Zyt yteile. Es isch sit Joorhunderte es Theema vo dr Gschichtsforschig.

Wemme au no d Gschicht usserhalb vom alte römische Kulturruum aluegt, gseht me: au s Rych vo de Perser under de verschidene Dinaschtie isch hööch entwicklet gsi; me zellt d Gschicht vo dere Regioon nit zu der antiki Epoche im ängere Sinn, es isch öppis anders, wie d Gschicht vom Middleren Oschte gangen isch.

Me het immer wider brobiert es wichtigs Datum für dä Yschnitt i dr Gschicht z finde. Früener het me gseit, d Zyt vo der antike, dr griechisch-röömischen Ära heig bi dr Däilig vom Römische Riich im Joor 395 ufghört, oder denn, wo dr letscht weströmisch Kaiser Romulus Augustulus anne 476 vom gäneral Odoaker abgsetzt worden isch, oder öppen au bi dr Niiderlaag vom Syagrius gegen e Chlodwig um 486 oder 487; es chönnt aber au im Joor 529 gsi sii, wo s erschte Benediktinerchloster, das vo Monte Cassino, entstanden isch; derzue basst, s Datum vo denn wo die Platonischi Akademii z Athen uufghört het z nää, isch au grad anne 529.

Die nöiere Forschig isch in de letschte Joorzäänt druuf cho, es sig besser, das Datum dütlig spööter aazsetze.

Me dänkt hütte, d Spootantike sig bis wyt is sächste Joorhundert oder sogar no bis is sibete Joorhundert gange. Und klar isch, dass die alti Kultur i de verschidene Regioone vom Römische Rych nid glych lang gläbt het. I gwüssne Piet het s gwoonte römische Lääbe grad ufghört, wo frömdi Völker is Land cho sind, so wie im Dekumateland scho um s Joor 260, wo d Alemanne sind cho woone, sit s römische Militär der germanische Limes ufgää het.

Symbolische Momänt, wo me mit ne s Ändi vo der spootantike Zyt in Verbindig bringt, git’s es paar. Anne 529 het z rom die alti, nit-chrischtlichi Relgioon uufghört. Es wichtigs Datum isch öppe s Joor 565, wo dr oschtrömisch Kaiser Justinian gstorben isch. Under iim isch bim joorelange schlimme Chrieg gäge d Goote z Itaalie s meischte vo der alte Kultur i de römische Stedt kabut gange. Es anders setigs Datum isch s Joor 568, wo d Langobarde Italie sind cho erobere; das luegt men als s Ändi vo der Völkerwanderigszyt a. Und de isch au dr Aafang vo dr islamische Expansioon anne 632 es bedüütends Eräignis für d Gschicht vo der Mittelmeerwält, wo für viili römischi Stedt und Provinze öppis ganz nöis brocht het. Und au no s Lääbe vom oschtrömische Kaiser Herakleios, wo anne 641 gstorben isch, het men als markante Momänt agluegt; es git Lüüt wo sääge, er sig der letscht Herrscher vo der Spootantike gsi und grad au dr eerschti vo der «mittelbyzantinische Zyt».

I teil Regioone vom alte römische Rych händ die antike Tradizioone lenger wytergläbt, bsunders im byzantinschen Oschte. Us de de Stedt vom weschtrömische Land het me no latynischi Autoore bis is sächste Joorhundert; bis zu säbere Zyt het me döört gwüss no Schuele gha, wo me wie früener die klassischi Bildig glehrt het. Sid em sibete Joorhundert het das algemein ufghöört und s ryche antike Schriftguet i den alte Biblioteeken und Archyv isch zum gröschte Teil verloore gange.

Für vill Lüüt, wo ne die alti Kultur und Literatur öppis bedüütet het, isch es scho denn klaar gsi, wie sech d Zyt änderet. Es Bischpiil isch der Senator Kassiodor gsi, wo i dr Middi vom sächste Joorhundert s Chlooschter Vivarium gründet het zum döört lo die alte Büecher wo me no gfunde het nöi abschrybe. En andere, wo s Wüsse vo der eltere Zyt no gsmalet het, isch dr Bischof Isidor vo Sevilla gsi. Me het au scho gseit, äär sig der letscht gross Autor vo der antike latynische Literatur.

• Clifford Ando: Decline, Fall, and Transformation. In: Journal of Late Antiquity. Band 1, 2008, S. 31–60. 
• Henning Börm: Das weströmische Kaisertum nach 476. In: Henning Börm, Norbert Ehrhardt, Josef Wiesehöfer (Hrsg.): Monumentum et instrumentum inscriptum. Beschriftete Objekte aus Kaiserzeit und Spätantike als historische Zeugnisse. Franz Steiner, Stuttgart 2008, ISBN 978-3-515-09239-5, S. 47–69. 
• Wolfram Brandes: Herakleios und das Ende der Antike im Osten. Triumphe und Niederlagen. In: Mischa Meier (Hrsg.): Sie schufen Europa. Historische Portraits von Konstantin bis Karl dem Großen. C. H. Beck, München 2007, ISBN 978-3-406-55500-8, S. 248–258. 
• Peter Brown: The World of Late Antiquity AD 150–750. Thames & Hudson, London 1971, ISBN 0-500-33022-0 (mehrere Nachdrucke). 
• Alexander Demandt: Der Fall Roms. Die Auflösung des römischen Reiches im Urteil der Nachwelt. C. H. Beck, München 1984, ISBN 3-406-09598-4. 
• Alexander Demandt: Die Spätantike. Römische Geschichte von Diocletian bis Justinian 284–565 n. Chr. 2. Auflage. C. H. Beck, München 2007, ISBN 978-3-406-55993-8, S. 589–593 (Handbuch der Altertumswissenschaft, 3. Abteilung, 6. Teil). 
• John Haldon: Byzantium in the Seventh Century. The Transformation of a Culture. 2. Auflage. Cambridge University Press, Cambridge 1997, ISBN 0-521-31917-X. 
• James Howard-Johnston: Witnesses to a World Crisis. Historians and Histories of the Middle East in the Seventh Century. Oxford 2010.
• Peter J. Heather: Der Untergang des Römischen Weltreichs. Klett-Cotta, Stuttgart 2007, ISBN 978-3-608-94082-4 (englisch: The Fall of the Roman Empire. Übersetzt von Klaus Kochmann, Rezension). 
• Stephen Mitchell: A History of the Later Roman Empire. AD 284–641. Blackwell, Malden/MA 2007, ISBN 1-4051-0856-8. 
• Bryan Ward-Perkins: Der Untergang des Römischen Reiches und das Ende der Zivilisation. Theiss, Stuttgart 2007, ISBN 978-3-8062-2083-4 (englisch: The Fall of Rome and the End of Civilization. Übersetzt von Nina Valenzuela Montenegro, Rezension). 
• Chris Wickham: Framing the Early Middle Ages. Europe and the Mediterranean, 400–800. Oxford University Press, Oxford/New York 2005, ISBN 0-19-921296-1. 

• Medieval Sourcebook: The End of the Classical World