Rynse Sendinggenootskap

 

 

 

 

 

Die Rynse Sendinggenootskap is op 23 September 1828 in Barmen gestig en is daarom ook bekend as die Barmer Mission. Dit was 'n samesmelting van die vier sendinggenootskappe van Elberfeld, Barmen, Köln en Wesel. Die oudste van die genootskap was Elberfeld, wat in 1799 deur Gereformeerde en Lutherse lidmate opgerig is. Hul grootste ondersteuning was van Protestante in die weste van Duitsland. In 1829 het dr. John Philip van die Londense Sendinggenootskap (LSG) hulle oorreed om hul eerste sendelinge – Paul Daniël Lückhoff, Gustav Adolf Zahn, Johann Gottlieb Leipoldt en Teobold von Wurmb – na Suid-Afrika te stuur waar hulle veronderstel was om hulle op die LSG se sendingstasies van die plaaslike omstandighede te vergewis. Hulle het nouliks van dié aanbod gebruik gemaak omdat hul sendingwerk van hul Engelse kollegas s’n verskil het.

Zahn het as assistent van die Suid-Afrikaanse sendeling Arie Vos op Tulbagh begin werk. Wurmb het noordwaarts gereis en saam met sy kollegas op die plaas Rietfontein in die distrik Clanwilliam begin werk. Later het die RSG die plaas aangekoop en dit Wupperthal genoem na die dal of vallei (Thal in Duits) van die Wupperrivier in Duitsland waar die hoofkantoor van die genootskap in Barmen geleë was.^[1] Die Khoikhoi en bruin mense is daar gevestig, graanlande en ’n tuin is aangelê, vrugtebome geplant en planne beraam om nie net hul sendingstasie selfversorgend te maak nie, maar ook ’n belangstelling in handearbeid by hul bekeerlinge aan te wakker. Dieselfde patroon is oral gevolg op stasies en nedersetting wat die genootskap elders opgerig is.

Mettertyd het nog versterkings uit Duitsland hulle by die eerste baanbrekers aangesluit. Onder hulle was manne wie se nasate wyd bekend in Suid-Afrika geword, onder andere, Hahn, Kleinschmidt, Esselen, Wagner, Alheit, Kolbe, Dönges, Gerdener, Krönlein, Weber en Brincker. Aan die einde van die 19de eeu het 40 Rynse sendelinge reeds ywerig in die Kaapkolonie gewerk. Vanaf Stellenbosch en Wupperthal het hulle geleidelik noordwaarts getrek, die Kareeberge bereik en verder beweeg na die LSG-stasies op Komaggas, Steinkopf en Pella. Ook is nuwe stasies mettertyd gestig. Sommige moes later laat vaar word omdat die inboorlinge nie daar ’n bestaan kon voer nie. Eindelik is net Stellenbosch, Wuppertal, Worcester, Sarepta, Saron, Tulbagh en Carnarvon as vernaamste stasies in standgehou. Hier het kerke en skole die middelpunt geword van nedersettings van bruin mense en Khoikhoi.

Onder leiding van die Rynse sendelinge het bekeerlinge opleiding in verskeie soorte handearbeid ontvang. Op Wuppertal is ’n opleidingskool opgerig vir onderwysers, aan wie die onderrig en opvoeding van die jeug kort voor lank toevertrou is. Omdat die genootskap deurentyd noustrop getrek het, het sy bestuur daarop aangedring dat die gemeenskappe selfversorgend word. Vanaf 1878 moes hulle self die vergoeding van sendelinge en onderwysers voorsien.

In die veertigerjare van die 20ste eeu, meer as 100 jaar nadat die Rynse sendelinge hul werk aan die Kaap begin het, het die genootskap besluit dat sy oorspronklike taak afgehandel is. Daarom het die genootskap met die NG Sendingkerk onderhandel oor die oordrag van sy sendingstasies en gemeentes aan dié kerkverband. Talle mense op die onderskeie stasies was hoogs ontevrede oor dié moontlikheid, maar die genootskap het dit geïgnoreer en voortgegaan met die oordrag aan die NG Sendingkerk. Net Wupperthal het besluit om by die Morawiese Kerk aan te sluit.

In 1951 het eerw. Gideon Joseph Thomas, wat in 1935 die tweede en laaste inheemse Rynse lidmaat geword het wat as predikant georden is, en 108 lidmate die Onafhanklike Rynse Kerk gestig. Die RSG het die nuwe kerk nie erken nie en dit as 'n wegbreekbeweging beskou. Die eerste lede van die kerk was lidmate van die gemeentes Bellville, Matroosfontein en Elsiesrivier. Eindelik is die naam verander na die Rynse Kerk in Suid-Afrika en in 2016 was daar 11 gemeentes wat in twee streke gegroepeer is, elk met sy eie streekskomitee: Elsiesrivier, Matroosfontein, Atlantis, Belhar, Eersterivier, Ravensmead, Mitchells Plain, Bellville, Kraaifontein, Clanwilliam en Doringbos.^[2]

 

 

 

 

 

 

 

In die Kaapkolonie was die Westerse beskawing, waarvan die RSG-sendelinge draers was, reeds taamlik goed gevestig toe hulle daar aankom; daarom kon hulle rustig vorder op min of meer gebaande weë. In die huidige Namibië, wat hulle vanaf 1842 binnegegaan het, was die geval net mooi die teenoorgestelde. Hier het ’n uiters moeilike taak op hulle gewag, want die droë, warm klimaat was uitputtend vir Europeërs en die Nama- en Hererostamme so oorlogsugtig dat hulle die evangelie geensins geredelik aanvaar het nie. Tot 1884 was die gebied onder die beheer van heidense stamhoofde. Die sendelinge moes, sonder die beskerming van ’n Westerse regering, elementêre opvoedingswerk onderneem buiten die verkondiging van die evangelie. By geleenthede, in 1853 en 1859, moes hulle magteloos toekyk hoe die inheemse bevolking hul sendingstasies in puin gelê het en moes hulle van vooraf begin. Ook was baie van die inboorlinge aan drank verslaaf wat beginsellose smouse die gebied binnegebring het in ruil vir beeste. Die sendelinge het hierdie smousery teengestaan en meermale opgetree as vredemakers in die gedurige oorlogvoering tussen die Namas en Herero’s. So het hulle die sogenaamde sendelingsvrede tussen die stamhoofde Samuel Maherero en Jan Jonker Afrikaner bewerkstellig.

’n Volle 15 jaar sou verloop voor die eerste Herero gedoop is. Die oprigting van die sendingstasies is bemoeilik deur die feit dat die inboorlinge van die gebiede wat dikwels onder droogte gebuk gegaan het, ’n nomadiese bestaan gevoer het ter wille van hul troppe vee. Tog het gevestigde gemeenskappies mettertyd tot stand gekom met kerke en skole as middelpunt waarheen die rondtrekkende inboorlinge af en toe teruggekeer het en waar hul kinders intussen gebly het om skoolonderrig te ontvang. ’n Nedersetting van Duitse ambagslui en koloniste is in 1864 op Otjimbingwe gestig waar inboorlinge opgelei kon word vir handearbeid en in die landbou. ’n Opleidingskool, die Augustineum, is opgerig waar onderwysers en evangeliste opgelei is. Struikelblokke is geleidelik oorkom en die baanbrekerswerk met sukses bekroon.

Sendingstasies het ontwikkel in permanente nedersettinge, in sommige gevalle dorpe, want die ook wit nedersetters, soos amptenare, handelaars en ambagslui, het hulle daar gevestig. Ná Warmbad, Namibië en Bethanie, het die volgende stasies tot stand gekom: Berseba (1850), Gibeon (1863), Keetmanshoop (1866) in Namaland; en Windhoek (1842), Otjikango-Barmen of Gross Barmen (1844), Rehoboth (1845), Otjimbingwe (1849), Okahandja, Omaruru en Okombahe (1870) in Hereroland.

Deurtastende navorsings het ook blywende sukses opgelewer. ’n Deeglike studie van die onbekende land en sy inwoners was nodig. Talle reise is onderneem en die land in alle rigtings verken deur sendelinge soos die Noorweër H.C. Knudsen en die Duitsers C. Hugo Hahn, Johannes Rath en Heinrich Scheppmann. Die tale, gebruike en gewoontes asook die geskiedenis en godsdienstige opvattings van die onderskeie stamme is vir die eerste keer noukeurig opgeteken. Sendelinge soos Knudsen, Hahn, P.H. Brincker, Johannes Olpp, J.G. Krönlein, H. Tönjes, Gottlieb Viehe, Heinrich Vedder, J. Irle en C.G. Büttner het grammatikaboekies, woordeboeke en handboeke van die uiters moeilike inheemse tale saamgestel. Hulle het die Bybel, kategismus en talle gesange vertaal en so die aanvoorwerk gedoen vir die ontwikkeling van dié tale in geskrewe tale en die skep van ’n eiesoortige Christelike letterkunde.

Die Rynse sendelinge was die baanbrekers van die gevolglike kolonisering van die land deur Europeërs. Enersyds het die besetting van Suidwes-Afrika deur Duitsland in 1884 die sendelinge se werk vergemaklik omdat dit wet en orde daargestel het. Andersyds het die nadelige newe-effekte van die “beskawing” en die toenemende spanning wat gelei het tot inboorlingopstande die werk gekniehalter. In die Nama- en Herero-oorloë van 1904 tot 1907 het sommige van hul stasies en instellings in die slag gebly. Nadat die vrede gesluit is, is die stameenheid van die Herero’s vernietig. Die Rynse sendelinge het ingegryp om die verslane stam van algehele ondergang te red en hulle ’n nuwe lewenswyse te leer. Die eertydse nomades moes werkers en dagloners word. Die ou stamgrense is afgeskaf en die onderskeie volke moes voortaan in vrede saamleef. Dit het meer werk vir die sendelinge beteken, maar die Rynse Sendinggenootskap het, nes in die verlede, volhard.

Ten spyte van die nadelige uitwerking van die twee wêreldoorloë toe sommige sendelinge na Duitsland gedeporteer is, het vooruitgang en ontwikkeling voortgeduur. Die vryheidstryd van die inheemse bevolking van Suidwes waarby sommige lidmate betrokke geraak het, het daartoe gelei dat hulle die kerk verlaat het. Tog het die oorgrote meerderheid getrou gebly en eindelik die ontwikkelingsvlak berei waarop hul sendingkerk in 1957 ’n volwaardige kerk kon word, die hedendaagse Evangelies-Lutherse Kerk. In daardie jaar het 100 000 van die 450 000 swart en bruin bewoners van Suidwes tot dié kerk behoort. Hulle is bedien deur 30 predikante, 45 evangeliste en 22 sendelinge. Hul kinders het 75 skole met 237 onderwysers bygewoon. In dié kerk is lede van amper alle volke in die land eindelik verenig: Herero, Namas, San, bruin, Ovambo en Damara, asook kleiner groepe.

• Berlynse Sendinggenootskap
• Hermann Kreft
• Londense Sendinggenootskap
• Rynse Kerk in Suid-Afrika

• (en) Potgieter, D.J. (ed.) 1973. Standard Encyclopaedia of Southern Africa. Cape Town: Nasionale Opvoedkundige Uitgewery (Nasou).

•   Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Rynse Sendinggenootskap.