Edward Jenner
Edward Jenner (17 Mei 1749 – 26 Januarie 1823) was 'n Britse dokter wat 'n entstof teen pokke ontwikkel het. Hy is gebore in Berkeley, Gloucestershire, Engeland. Op die ouderdom van agt was hy in hok geplaas nadat hy ingeënt was met pokke saam met ander kinders; dit was die gewoonte van die tyd. Hy het hier gebly totdat die siekte sy gang gegaan het.
| Edward Jenner | |
| |
Portret van Edward Jenner deur James Northcote
| |
| Gebore | 17 Mei 1749 Berkeley, Gloucestershire, Engeland |
|---|---|
| Oorlede | 26 Januarie 1823 (op 73) Berkeley, Gloucestershire, Engeland |
| Blyplek |  Verenigde Koninkryk
|
| Vakgebied | Medisyne/sjirurgie, natuurlike geskiedenis |
| Alma mater | St George's, Universiteit van Londen Universiteit van Sint Andrews |
| Ander akademiese adviseur(s) | John Hunter |
| Bekend vir | Entstof teen pokke |
Op die ouderdom van twaalf was hy vlot in Latyn en kon 'n bietjie Grieks verstaan. Hy word die assistent van Mnr. Ludlow, 'n dokter in Sodbury. Hier het hy op die storie afgekom dat mense wat met koeipokke besmet raak nie kinderpokkies kan kry nie. Nadat hy sy vakleerlingskap voltooi het, gaan hy na Londen in 1770 waar hy onder die toesig van John Hunter werk. Hy leer by Hunter die wetenskaplike benardering tot probleem oplossing aan. Hy het ook anatomie bestudeer by Hunter se anatomieskool. Hy doen ook diens in die St. Georges hospitaal.
Op die versoek van sir Joseph Banks, kollekteer hy al die monsters wat kapt. James Cook terug gebring het op die skip Endeavor vanaf sy ontdekkingstog in Australasië. Hy keer terug na Berkeley in 1773 waar hy 'n reputasie opbou as 'n dokter en naturalis.
Hy dien 'n dokument by die Royal Society in wat handel oor die koekoek in 1778. Die dokument handel oor die koekoek se gewoonte om die stiefouers se eiers uit die nes te gooi sodra hulle uitgebroei het. Uit erkenning van sy werk word hy toegelaat as fellow van die Royal Society in 1779.
In 1778 trou hy met Katherine Kingscote en koop 'n huis genaamd The Chantry in Berkeley. Sy vrou se gesondheid was egter nie goed nie en gevolglik bring hulle die somers deur by Cheltenham Spa. Nadat hy amptelik sy doktersgraad ontvang het van St. Andrews Universiteit, bou hy 'n groot praktyk op.
Jenner bestudeer die koeipokke verskynsel vir 'n aantal jare. Op 14 Mei 1796 spuit hy 'n seun met, James Phipps opsetlik in met die virus. Die seun ontwikkel koeipokke soos normaalweg en ses weke later het Jenner hom ingespuit met pokke. Maar die pokkevirus ontwikkel nie en Phipps kom niks oor nie. Hy doen nog soortgelyke eksperimente en Jenner publiseer sy resultate as An Inquiry into the Cause of the Variole Vaccine, a Disease Discovered in Some of the Western Countries of England, particularly Gloucesterhire, and Known by the name of the Cowpox.
As gevolg van sy werk word hy ontvang deur koning George III, koningin Charlotte, die Prins van Wallis en deur die Graaf van York. Laasgenoemde maak inenting verpligtend in die Britse Leër en die Graaf van Clarence (later koning William IV van die Verenigde Koninkryk) maak dit verpligtend in die Britse Vloot. Die Britse parlement maak aam hom 'n toekenning van £10,000 in 1801 en £20 000 in 1807. Verkeie toekennings volg daarna.
Hierna word die praktyk van inenting wêreldwyd in gebruik geneem. Dit is in Noord-Amerika bekendgestel deur dokter John Coakley Lettsom.
Vroeëre metodes van immunisasie
wysigReeds lank voor Jenner se tyd het die mense opgelet dat as 'n mens 'n aanval van die gevreesde pokke oorleef, hy dit nooit 'n tweede keer kry nie. Hulle het tot die gevolgtrekking gekom dat, aangesien pasiënte herstel, die siekte wel in ʼn ligte graad kon bestaan. Hulle het dus geredeneer dat dit raadsaam is om aan te steek by mense wat die siekte in 'n ligte graad het; iemand wat die siekte een keer gehad het, sou dit nie 'n tweede keer kry nie en sou dus vir die res van sy lewe daarteen immuun wees.
Die Chinese het hierdie manier van immunisering reeds in die 6de eeu n.C. gebruik. Hulle het hul kinders toegedraai in die klere van mense wat aan 'n ligte graad van die siekte gely het. In Europa is die algemene metode van immunisasie inokulasie genoem. Dit het daaruit bestaan dat dokters van die limf van die sweertjies aan 'n persoon wat aan pokke ly, afgetrek het, ʼn naald daarin gesteek het en dan die arm van hul pasiënt daarmee geprik het. Lady Mary Wortly Montagu, die eggenote van die Engelse ambassadeur in Turkye, het vroeg in die 18de eeu die idee van inenting na Engeland gebring.
Lady Mary, wie se skoonheid deur pokke geruïneer is, het in Turkye gesien hoe vrouens hul kinders inent deur hulle die ligte graad van die siekte te gee, waarvan hulle feitlik altyd herstel het. Sy het haar sesjarige seun ook laat inent, en het vol entoesiasme vir hierdie nuwe behandeling na Engeland teruggekeer. Maar die dokters het gou besef dat inenting teen pokke ook sy gevare gehad het. Die siekte wat op die inenting gevolg het, was nie altyd lig nie, en in baie gevalle was dit selfs noodlottig; minstens vier uit elke 300 mense wat ingeënt is, het aan die siekte gesterf.
Die verspreiding van inenting
wysigIn Mei 1801 het Jenner aangekondig dat minstens 100 000 mense in Brittanje reeds ingeënt was. In Londen, waar voorheen elke jaar sowat 20 000 mense aan pokke gesterf het, het meer as die helfte minder mense nou aan die siekte gesterf. Voorrade entstof is ook na oorsese lande gestuur. In Wenen, in Berlyn, in Indië en in Amerika het dokters begin om mense teen pokke in te ent.
Pres. Jefferson van die Verenigde State en sy hele familie het hulle laat inent, en duisende mense het hul voorbeeld gevolg. Sowat 20 jaar nadat die eerste mense teen pokke ingeënt is, het gevalle van pokke voorgekom onder mense wat reeds teen die siekte ingeënt was.
Hierdie gevalle het nie by kinders, wat voorheen die algemeenste slagoffers van die siekte was, voorgekom nie, maar by jong mense wat in hul jeug teen die siekte ingeënt is. Die dokters het nou besef dat die entstof nie lewenslange immuniteit teen die siekte gee nie, maar dat die krag daarvan met verloop van tyd afneem. Herinenting is dus nodig indien blywende immuniteit teen die siekte verlang word.
Bron
wysig- KENNIS, 1980, ISBN 0798410824X, volume 2, bl. 292, 293
- Collier's Encyclopedia, Crowell-Collier Educational Corporation, Volume 13, Bladsy 537, 1971.
Eksterne skakels
wysigWikimedia Commons het meer media in die kategorie Edward Jenner.