Wilhelm Tell

Hierdie artikel is 'n weesbladsy. Dit is nie geskakel of in ander bladsye ingesluit nie. Help Wikipedia deur na moontlike teks te soek en 'n skakel hierheen te plaas.

Wilhelm Tell (Frans: Guillaume Tell; Engels: William Tell; Italiaans Guglielmo Tell) is ʼn volksheld van Switserland. Volgens die legende, was Tell ʼn puik skut met ʼn kruisboog. Dit is ook Tell wat Albrecht Gessler vermoor het, ʼn Oostenrykse hertog van die Huis van Habsburg, in Altdorf, Uri. Tell se uitlokkende aard, het die volk tot rebellie aangemoedig.

Terwyl Albrecht I, hertog van Oostenryk, Duitse koning was (1298-1308), wou hy Switserland - waarvan hy as graaf van Habsburg reeds 'n deel besit het - heeltemal onder sy heerskappy bring. Derhalwe het hy die koninklike landvoogde oor die Switserse woudkantons (kanton = distrik) Uri, Schwyz en Unterwalden opdrag gegee om strenger teen die bevolking op te tree. Veral Gessler, die landvoog van Uri en Schwyz, het die klompie regte wat die volk nog gehad het, onder sy voete vertrap.

Niemand het gewaag om teen Gessler in verset te kom nie, want hy het wrede strawwe vir die onbenulligste vergrype opgelê. Drie vooraanstaande Switserse manne het egter teen hierdie wreedhede in opstand gekom. Hulle was Werner Stauffacher en Walter Fürst - die kantonleiers van Schwyz en Uri - en Arnold von Melchtal van Unterwalden. In die geheim het hulle hul vriende opgeroep na Rütli, 'n bergweiland aan die Vierwoudstedemeer in Midde-Switserland, wat omring word deur die vier woudkantons Uri, Schwyz, Unterwalden en Luzern. Hier het 33 manne besluit om die landvoogde te verdryf en hul vestings te vernietig. Daartoe het hulle hul verbind deur 'n eed wat Schiller as volg beskryf:

Ons wil een enkele volk van broers wees, wat in geen nood en gevaar geskei word nie. Ons wil vry wees, soos ons vaders was, liewer dood as om in knegskap te lewe. Ons vertrou op die hoogste God en sal nie die mag van mense vrees nie.

Intussen het Gessler op die dorp Altdorf ʼn paal laat plant en daarop 'n Oostenrykse hertoghoed gesit. Alle verbygangers moes voor die hoed buig asof dit die landvoog self was. Toe Wilhelm Tell en sy seun Walter daar verbyloop en Tell opsetlik die hoed miskyk, het die bewakers van die hoed hom dadelik in hegtenis geneem. Tell, die skoonseun van Walter Furst en 'n gesiene burger van Bürglen in Uri, was 'n meesterskut met die kruisboog.

Gessler het besluit dat Tell weens sy opruiende gesindheid eintlik die dood verdien en dat sy seun met hom moet sterf. Hy kon egter sy lewe en die van Walter red indien hy 'n appel van die kop van die seun kon afskiet sonder om hom te wond. Op hierdie manier in die hoek gedryf, het Tell besluit om die skoot te waag. Hy het versigtig agteruitgetree, sy boog gespan en aangelê. Met 'n swiepgeluid het die pyl die boog verlaat  en die appel op sy seun se kop in twee gekloof.

Toe vra die landvoog Tell waarom hy dan twee pyle uit sy, koker gehaal het. Eers nadat die landvoog sy lewe gewaarborg het, het Tell geantwoord dat hy die tweede pyl vir Gessler reggehou het – as hy sy kind raakgeskiet het. Hierdie antwoord het Gessler oortuig dat Tell veels te gevaarlik was en hy het opdrag gegee dat Tell geboei en na sy vesting Küssnacht gebring moes word. Tydens die vaart oor die meer na die kasteel het 'n geweldige storm skielik opgesteek.

Die skeepslui was radeloos, en Gessler het aan Tell, wat ook as 'n kranige stuurman bekend was, sy vryheid beloof indien hy hulle red. Tell is losgemaak, maar hy het die boot so gestuur dat dit naby die steil oewer by Axenstein verbygedryf het. Daar het hy sy kruisboog gegryp en met een reuse-sprong van die boot op 'n rotspunt gespring, wat sedertdien as die Tellplaat bekend staan. In 'n kloof buite Küssnacht het Tell Gessler gaan voorlê en hom doodgeskiet.

Kort daarna het die volk in opstand gekom en die vestings van die hooghartige landvoogde bestorm. Daar word verder van Tell vertel dat hy nog in 1315 in die slag by Morgarten geveg het, waar die Switsers 'n Oostenrykse ridderleër vernietigend verslaan het. Volgens oorlewering het hy as ou man verdrink terwyl hy 'n kind uit 'n rivier wou red.

Tell se dade is legendaries. Geen geskiedskrywer betwis egter vandag die reg van die Switsers om Wilhelm Tell se nagedagtenis te eer asof hy werklik gelewe het nie: toneelstukke oor die lewe van Tell word jaarliks in Altdorf en Interlaken opgevoer, in Bürglen is 'n Tellmuseum en aan die Vierwoudstedemeer is 'n Tell-kapel. En almal wat verdrukking meegemaak het of daardeur bedreig is, word vandag nog deur Schiller se drama ontroer.

• KENNIS, 1980, ISBN 0798108266, volume 4, bl. 649

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Wilhelm Tell.