Welwitschia
- Hierdie artikel handel oor die plantsoort. Vir die Namibiese nasionale rugbyspan met die bynaam Welwitschias, sien Namibiese nasionale rugbyspan.
| Tweeblaarkanniedood | |
|---|---|
| |
| Die grootste bekende Welwitschia is 1,4 m lank en meer as 4 m breed. | |
Wetenskaplike klassifikasie 
| |
| Domein: | Eukaryota |
| Koninkryk: | Plantae |
| Klade: | Tracheofiete |
| Divisie: | Gnetophyta |
| Klas: | Gnetopsida |
| Orde: | Welwitschiales |
| Familie: | Welwitschiaceae |
| Genus: | Welwitschia Hook.f. |
| Spesie: | W. mirabilis
|
| Binomiale naam | |
| Welwitschia mirabilis Hook.f., (1862)
| |
| |
| Die verspreiding van die Welwitschia mirabilis. | |
| Sinonieme[1] | |
| |
Die Welwitschia, oftewel Tweeblaarkanniedood (Welwitschia mirabilis), is 'n besonderse plant wat voorkom in die kusstreke van Angola en Namibië. Dit is die enigste plant in die genus Welwitschia en daar word ook soms só na die plant verwys. Die genus is ook die enigste in die familie Welwitschiaceae en die kenmerkende plant is bekend vir sy gemiddelde leeftyd van 500 tot 600 jaar. Die plant word ook deur baie as 'n lewende fossiel beskou.[2] Die boom se FSA-nommer is 21.1[3]
Beskrywing
[wysig | wysig bron]
Die Welwitschia bestaan uit 'n kort, vet stam, waaruit slegs twee blare groei, en 'n lang dik penwortel. Die plant groei uiters stadig: die gekombineerde reënval van 1 tot 100 mm per jaar plus die kondensasie van mis wat gelyk is aan 50 mm per jaar, is onvoldoende vir die plant se oorlewing en die ekstra water word verkry uit ondergrondse waterbronne en strome.[4][5]
Ná ontkieming groei die twee kiemblare tot 25-35 mm lank en word kort daarna gevolg deur die twee permanente blare. Hierdie blare groei onophoudelik langer vanaf hul basisse vir die volle leeftyd van die plant. Die blare word tussen 2 en 4 m lank en skeur gewoonlik veelvuldig, wat die illusie skep dat die plant meer as net twee blare het. Na die blare ontstaan daar twee kiemblaaragtige ogies. Die groeipunt gaan hierna dood en veroorsaak 'n verlenging van die ogies. Groei gaan net sydelings voort, wat die obkoniese vorm van die stam voortbring. Die spesie dra manlike en vroulike keëls op aparte plante. Bestuiwing, oftewel die oordra van stuifmeel van die manlike na die vroulike keëls (strobili) word deur insekte uitgevoer wat na die plant gelok word deur nektar deur keëls van beide geslagte afgeskei.[6]
Dit is moeilik om die ouderdom van die plante vas te stel, maar hulle kan moontlik meer as 1 000 jaar leef. Die gemiddelde plant word tussen 500 en 600 jaar oud geskat, alhoewel daar sommige plante is wat dalk meer as 2 000 jaar oud is.[5]
Die plant absorbeer water deur spesiale strukture op die blare om sodoende van dou, wat gedurende die nag neerslaan, gebruik te maak. 'n Verdere aanpassing tot droë toestande en hoë temperature gedurende die dag gebruik W. mirabilis die crassulaceae-suurmetabolisme (CAM) gedurende die vaslegging van koolstof in fotosintese.[7] W. mirabilis is die enigste keëldraende plant wat hierdie spesiale tipe metabolisme uitvoer.
Alhoewel die plante as bedreigd beskou word as gevolg van hul baie stadige groeitempo, kom daar steeds 'n redelike aantal eksemplare in die natuur voor.
Naam en ontdekking
[wysig | wysig bron]Die plant is vernoem na Dr. Friedrich Welwitsch, wat die plant in 1860 ontdek het. Dr. Welwitsch was 'n Oostenrykse plantkundige en ontdekkingsreisiger wat in verskeie lande gewerk het. Hy het die plant ontdek toe hy deur die Portugese regering na Angola (toe nog 'n Portugese kolonie) gestuur is.
Ná dr. Welwitsch die plant aan die wetenskapgemeenskap bekendgestel het, het Charles Darwin daarna verwys as die "eendbekdier van die planteryk".[8]
In Afrikaans word daar soms na die plant verwys as die "tweeblaarkanniedood".[9]
Verspreiding
[wysig | wysig bron]Die plant is 'n bewoner van die Namibwoestyn, maar kom ook voor in ander kus-agtige gebiede van Namibië en Angola. Die Welwitschia se habitat begin in die noorde by die Nicolau-rivier (in Angola) en strek ongeveer 1200 km na onder tot by die Kuisebrivier naby Gobabeb (in Namibië). Hulle word egter nie direk langs die kus aangetref nie.
In sommige gebiede van Sentraal-Namibië is die Welwitschia die dominante plant. Die plantsoort bereik sy hoogste digtheid ongeveer 50 tot 60 km vanaf die kus.
Voortplanting
[wysig | wysig bron]W. mirabilis groei geredelik van saad, wat van spesialiskwekers bekom kan word. Die saad moet nat gehou word vir die eerste paar weke en aan soveel moontlik hitte en lig blootgestel word. Saad wat in die natuur geoes is, is dikwels swaar met Aspergillus niger spore besmet. Dié fungus kan die saailinge kort na ontkieming laat vrot. Gekweekte saad, van die Kirstenbosch Nasionale Botaniese Tuine in Kaapstad of ander kwekers bekom, is skoner en minder geneig tot verrotting.[10]
Nasionale embleem
[wysig | wysig bron]Die Welwitschia verskyn op die wapen van Namibië, Swakopmund en Kunene. Die Namibiese nasionale rugbyspan se bynaam "Welwitschias" is aan dié plant ontleen.
Sien ook
[wysig | wysig bron]Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Tropicos, Welwitschia mirabilis and Topicos Tumboa Welw.
- ↑ (en) A. Lewington & E. Parker (1999). Ancient Trees: Trees that Live for a Thousand Years. Collins & Brown Ltd. ISBN 1-85585-704-9.
- ↑ (en) https://www.treetags.co.za/national-list-of-indigenous-trees/
- ↑ (en) Van Jaarsveld, Ernst (1990) 'The cultivation and care of Welwitschia mirabilis, the exraordinary caudiciform from the Namib desert', in 'Aloe' 27, 3: 69-82
- ↑ 5,0 5,1 (en) Bornman, Chris H. (1978) 'Welwitschia. Paradox of a Parched Paradise'. Struik. Kaapstad. ISBN 0-86977-097-7
- ↑ (en) Wetschnig, W; Depisch, B (1999). "Pollination biology of Welwitschia mirabilis Hook, F. (Welwitschiaceae, Gnetopsida)". Phyton-Annales Rei Botanicae. 39: 167.
{{cite journal}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link) - ↑ (en) von Willert DJ, Armbruster N, Drees T, Zaborowski M (2005). "Welwitschia mirabilis: CAM or not CAM – what is the answer?". Functional Plant Biology. 32: 389. doi:10.1071/FP01241.
{{cite journal}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link) - ↑ (en) Welwitschia – oerplant van die Namib-gruisaflope Geargiveer 29 September 2007 op Wayback Machine. Wild & Jag. Maart 2007. Laaste besoek op 15 Julie 2007.
- ↑ (en) WEG! Doendinge in Namibië Geargiveer 19 Augustus 2007 op Wayback Machine. Laaste besoek op 25 Julie 2007.
- ↑ (en) Whitaker, C., N. Pammenter, and P. Berjak (2008). Infection of the cones and seeds of Welwitschia mirabilis by Aspergillus niger var. phoenicis in the Namib-Naukluft Park. South African Journal of Botany 74:41-50
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron] |
Wikimedia Commons bevat media in verband met Welwitschia. |
Wikispecies het meer inligting verwant aan Welwitschia
- (en) "Welwitschiaceae". Encyclopædia Britannica. Besoek op 29 Maart 2022.
- (en) PlantZAfrica Geargiveer 19 Februarie 2008 op Wayback Machine
