Riddervlinder
| Riddervlinders | |
|---|---|
| |
| Een van die swaelsterte, die suid-Asiatiese Parys-pouswaelstert | |
Wetenskaplike klassifikasie 
| |
| Domein: | Eukaryota |
| Koninkryk: | Animalia |
| Filum: | Arthropoda |
| Klas: | Insecta |
| Orde: | Lepidoptera |
| Superfamilie: | Papilionoidea |
| Familie: | Papilionidae Latreille, [1802] |
| Tipegenus | |
| Papilio | |
| Subfamilies en genera | |
|
Daar is 31 genera en omtrent 600 spesies:
| |
Riddervlinders is groot, kleurryke skoenlappers van die familie Papilionidae. Daar is meer as 550 spesies,[1] en alhoewel die meerderheid tropiese soorte is, word 'n aantal soorte op al die kontinente behalwe Antarktika aangetref. Die familie bevat die grootste van alle skoenlappers, naamlik die Australasiese voëlvlerke (genus Ornithoptera).[2]
Riddervlinders word van alle ander skoenlappers onderskei deur 'n aantal anatomiese kenmerke. Mees opmerklik beskik hul ruspes oor 'n unieke orgaan agter die kop, die sogenaamde osmaterium. Hierdie gewoonlik verskuilde orgaan, kan uitgestulp word om 'n gevurkte struktuur te vorm wanneer die ruspe bedreig word, of uitgedwing word deur sagte druk op die ruspe uit te oefen. Dit skei 'n onwelriekende terpeenstof af. Die volwassene se vlerke is dikwels met sterte toegerus, soos die gevurkte sterte van sekere swaels, wat bv. aan die swaelsterte hul naam gee.
Verspreiding
[wysig | wysig bron]In 2005 is reeds 552 ekstante spesies aangedui[1] wat oor die hele wêreld, behalwe Antarktika, versprei is en voorkom van seevlak tot hoë gebergtes, soos in die geval van meeste Apollovlinders. Die meerderheid riddervlinders en grootste diversiteit wat vorm en lewensstyl betref, is tuis in die trope tussen 20°N en 20°S,[3] veral Suidoos-Asië, en tussen 20°N en 40°N in Oos-Asië. Slegs 12 soorte word in Europa aangetref[4] en slegs een soort, die ouwêreldse swaelstert, is in die Britse eilande teenwoordig.[5] Noord Amerika beskik oor 40 soorte wat tropiese soorte en Apollovlinders insluit.[6]
Die mees noordelikverspreide riddervlinder is die Arktiese apollo, Parnassius arcticus, wat binne die Arktiese Sirkel in noordoostelike Jakoetia aangetref word, op 'n hoogte van 1 500 m bo seevlak.[7] In die Himalajas, word verskillende Apollo-soorte, waaronder die Gewone rooiapollo (en ander riddervlinders) gevind, wat al so hoog as 6 000 m bo seevlak aangeteken is.[8]
Filogenie
[wysig | wysig bron]'n Filogenie van die Papilionidae, geskoei op dié van Nazari (2007) word gegee:[2][9]
Dit word tans aanvaar dat die subfamilie Papilioninae monofileties is.[2] Die Riddervlinders in die nominale stam Papilionini is sowat 225 spesies sterk en studies is gedoen omtrent hul voedselplant ko-ewolusie en filogenie. Ou morfologiese klassifikasies is ook as juis bevestig deurdat hulle gebondeld is. Spesies behorende aan die groepe met die Rutaceae as voedselplante vorm twee groepe ooreenkomstig met die Ou Wêreldse en Amerikaanse taksa. Dié wat op die Lauraceae en Magnoliaceae voed, is in 'n ander gebondelde groep gevind wat beide Amerikaanse en Asiatiese taksa insluit.[10]
Die Parnassinae, soos die Papilioninae, was weens morfologiese kennis vermoedelik ook monofileties, maar studies gebaseer op morfologiese en molekulêre kenmerke suggereer dat dit nie die geval is nie.[2] In die Parnassiinae, is bevind dat die genera Parnassius en Hypermnestra besonder naverwant is, gebaseer op molekulêre kennis[11] en word nou beskou as behorende aan die stam Parnassiini.[9] Daar is bevind dat die twee taksa, Archon en Luehdorfia naverwant is danksy analise van selkern- en mitochondriese DNS, en is nou verenig in die stam Luehdorfiini, ten spyte van hul gebrek aan morfologiese ooreenkomste.[9]
Die subfamilie Baroniinae word verteenwoordig deur slegs die spesie Baronia brevicornis. Die spesie is uniek in die familie deurdat dit die Fabaceae (Leguminosae) as larwevoedingsplant benut. Die Baronninae en die uitgestorwe familie Praepapilioninae deel vele uitwendige ooreenkomste en word tradisioneel beskou as die mees primitiewe families, en as sustergroep van die Riddervlinders. Onlangse navorsing suggereer dat dit moontlik nié die geval is nie, aangesien die Baroniinae slegs naverwant aan die Parnassiinae sou wees, en Praepapilio slegs aan die Papilionini, terwyl geen van die twee taksa 'n sustergroep van die orige Riddervlinders sou wees nie.[2]
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ 1,0 1,1 Häuser, Christoph L.; de Jong, Rienk; Lamas, Gerardo ; Robbins, Robert K.; Smith, Campbell & Vane-Wright, Richard I. (28 Julie 2005). "Papilionidae – revised GloBIS/GART species checklist (2nd draft)". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 27 Februarie 2020. Besoek op 8 November 2010.
{{cite web}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link) - ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Reed, Robert D.; Sperling, Felix A.H. (2006). "Papilionidae – The Swallowtail Butterflies" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 23 Januarie 2020. Besoek op 7 November 2010.
- ↑ Collins, N. Mark; Collins, Michael G. (1985). Threatened Swallowtails of the World: die IUCN se rooidataaboek. IUCN Protected Area Programme Series. Gland, Switzerland en Cambridge, V.K.: IUCN. pp. 401 bladsye & 8 plate. ISBN 9782880326036. Besoek op 22 Oktober 2010.
- ↑ Coombs, Simon (30 September 2010). "European Butterfly checklist". Butterfly Guide. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 Maart 2017. Besoek op 11 November 2010.
- ↑ Coombs, Simon (30 September 2010). "UK Butterfly checklist". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 September 2018. Besoek op 11 November 2010.
- ↑ Brock, Jim P.; Kaufman, Kenn (2003). Butterflies of North America. Boston: Houghton Mifflin. ISBN 0-618-15312-8.
- ↑ Stumpe, Felix. "Parnassius arctica Eisner, 1968". Russian-Insects.com (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 19 Maart 2020. Besoek op 9 November 2010.
- ↑ Mani, M. S. (1968). Ecology and Biogeography of High Altitude Insects. Band 4 van reeks Entomologica. Springer. p. 530. ISBN 9789061931140. Besoek op 9 November 2010.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 Nazari, Vazrick; Sperling, Felix A.H. (2006). "Parnassiinae Duponchel, [1835]". Tree of Life (in Engels). Tree of Life Web Project. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 November 2019. Besoek op 7 November 2010.
- ↑ Aubert, J.; Legal, L; Descimon, H.; Michel, F. (1999), "Molecular phylogeny of swallowtail butterflies of the tribe Papilionini (Papilionidae, Lepidoptera)", Mol Phylogenet Evol. 12 (2): 156–167, doi:10.1006/mpev.1998.0605.
- ↑ Katoh, T.; Chichvarkhin, A.; Yagi, T.; Omoto, K. (2005), "Phylogeny and evolution of butterflies of the genus Parnassius: inferences from mitochondrial 16S and ND1 sequences", Zoolog Sci. 22 (3): 343–351, doi:10.2108/zsj.22.343.
Bron
[wysig | wysig bron]- Korolev V.A., 2014. Catalogus on the collection of Lepidoptera. Part II. Papilionidae. - Moscow, 387 p., 20 color tabs, ISBN 978-5-00077-163-1 [1]