Leonidas I

Leonidas I
Koning van Sparta
Leonidas I van Sparta in 'n skildery deur Jacques-Louis David
Vorstehuis	Agiad
Titels	Koning van Sparta
Regeer	489 v.C. – 480 v.C.
Voorganger	Kleomenes I
Opvolger	Pleistarchos
Gebore	540 v.C.; Sparta
Oorlede	480 v.C.; Thermopylae
Eggenoot	Gorgo
Kinders	Pleistarchus
Vader	Anaxandridas II
Moeder	onbekend
Gosdiens	Griekse politeïsme

Leonidas (Grieks: Λεωνίδας, Leōnidas, letterlik: van of soos 'n leeu) was 'n koning van Sparta, die 17de in die Agiade-stamlyn, en een van die seuns van koning Anaxandridas II, wat mitologies beskou is as 'n afstammeling van Herakles, van wie hy krag en heldemoed sou geërf het. Alhoewel dit vasgestel is dat koning Leonidas in Augustus 480 v.C. met die Veldslag van Thermopylai gesterf het, is min bekend omtrent sy geboortejaar en vormingsjare. Paul Cartledge het die geboortejaar van koning Leonidas na omstreeks 540 v.C. nagespeur.

Leonidas was een van drie broers. Sy ouer broer was Dorieos en sy jonger broer Kleombrotos, wat ná Leonidas se dood vir 'n tyd die amp van regent ingeneem het, voor die regentskap oorgeneem is deur Pausanias, die seun van Kleombrotos. Leonidas het sy halfbroer Kleomenes I opgevolg, moontlik in 489 of 488 v.C., en was getroud met Kleomenes se dogter, Gorgo. Sy naam het heldestatus verwerf vanweë die gebeure by Thermopylai.

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Veldslag van Thermopylai.

Met die ontvangs van 'n versoek van die konfederasie van Griekse magte om bystand met die verdediging van Griekeland teen die Persiese inval, het Sparta die orakel van Delphi geraadapleeg. Na bewering het die orakel die volgende profesie in heksametervers uitgespreek:^[1]

Hoor jou lot, o inwoners van Sparta van die wye oop ruimtes;

Óf jou beroemde, groot dorp moet deur Perseus se seuns geplunder word,

Óf, as dit nie sou wees nie, die hele land van Lakedaimon

Sal die dood van 'n koning betreur in die huis van Herakles,

Want nié die krag van leeus of van bulle sal hom teëhou nie,

Krag teen krag; want hy het die krag van Zeus,

En sal nie gebreidel word voor een van dié twee verteer is nie.

In Augustus 480 v.C. het Leonidas die magte van Ahasveros by Thermopylai tegemoetgegaan met 'n klein mag van 300, waar die magte van ander Griekse stadstate hul by hom geskaar het, en hulself onder sy bevel geplaas het om 'n mag van tussen 4 000 en 7 000 sterk te vorm. Hy het slegs 300 Spartane geneem, want om die hele Spartaanse mag op te roep, sou hy die instemming van die Raad benodig, wat hy oortuig was nie met hom sou akkoord gaan nie. Daarom het hy 'n klein getal gekies, en gesê dat dit sy persoonlike keuse was en nie verteenwoordigend van Sparta in enige opsig nie. Hierdie mag is saamgeroep in 'n poging om die bergpas van Thermopylai te verdedig teen 'n kolossale Persiese mag van tussen 80 000 en 290 000 bewapendes wat Griekeland uit die noorde binnegeval het onder aanvoering van Ahasveros. Leonidas het slegs sy persoonlike lyfwagte geneem,^[2] en nie die weermag nie, want die meerderheid van die Spartaanse mag het saamgewerk met Griekse vlootmagte wat saamgetrek het teen die Persiese vloot. Dit sou dan teenstrydig wees met die siening dat die Spartaanse weermag weens geloofsvoorskrifte nie afgevaardig kon word nie.

Ahasveros het sy magte vier dae opgehou voor die aanval, in die hoop dat die Griekse magte sou verdaag. Uiteindelik, op die vyfde dag, het hulle aangeval. Leonidas en sy manne het die Persiese frontaanvalle vir hierdie vyfde en sesde dag gestuit, waardeur ongeveer 20 000 vyandige troepe gesterf het, met die verlies van 2 500 van hul eie. Die Persiese elite-eenheid wat aan die Grieke bekend was as "die onsterflikes" is teruggehou, en twee van Ahasveros se broers, Abrokomes en Hyperanthes, het in die konflik gesterf.^[3] Op die sewende dag, 11 Augustus, het 'n Maliaanse Griekse verraaier genaamd Ephialtes die Persiese generaal Hydarnes gelei na 'n bergpaadjie wat gelei het na die Griekse ommesy.^[4] Hierop het Leonidas alle Griekse troepe weggestuur en die pas beset met sy 300 Spartane, 900 Helote en 700 Thespiërs wat geweier het om te verdaag. Nog 400 Thebane is deur Leonidas aangehou as gyselaars. Die Thespiërs het uitsluitlik uit eie wil aangebly, en het verklaar dat hulle nie Leonidas en sy volgelinge sou versaak nie. Hul leier was Demophilos, seun van Diadromes, en soos Herodotos skryf: "Daarop het hulle met die Spartane gelewe en met hulle gesterwe."

Een siening, soos deur Herodotos weergegee, is dat Leonidas die oorblywende troepe onder sy aanvoering verdaag het omdat hy oor hul veiligheid besorg was. Die koning sou dit wys ag om die Griekse troepe te spaar vir toekomstige konflikte teen die Perse, terwyl hy geweet het dat die Spartane nooit hul pos op die slagveld sou verlaat nie. Die soldate wat agtergebly het, sou ook die terugtrekkendes teen die Persiese ruitery beskerm. Herodotos self het geglo dat Leonidas die opdrag gegee het omdat hy die bondgenote as ontmoedig beskou het, en onwillig om die gevaar tegemoet te gaan, 'n doelwit waarvan hy self oortuig was. Hy het daarom verkies om al die troepe te verdaag behalwe die Thespiërs en Helote, om self die Spartaanse eer gestand te doen.^[5]

Die klein Griekse mag, nou van albei kante aangeval, is uitgedelg, met die uitsondering van die Thebane, wat oorgegee het. Leonidas is gedood, maar die Spartane het sy liggaam herwin en beskerm tot hulle finaal verslaan is. Herodotos sê dat Ahasveros opdrag gegee het dat Leonidas se kop afgekap word en op 'n paal geplaas word, en dat sy liggaam gekruisig moes word, wat as heiligskending beskou is.^[6]

Die tombe van Leonidas is vandag in die noordelike deel van die moderne dorp Sparta. Verder is daar 'n moderne monument opgerig by die ligging van die Veldslag van Thermopylai, genaamd die "Leonidasmonument", tot sy eer. Dit bestaan uit 'n bronsstandbeeld van Leonidas, met 'n teken onderaan wat lui: "Μολών λαβέ" ("Kom kry hulle!"), die uitroep van die Spartane toe die Perse hulle gevra het om hul wapens neer te lê. Die heldekultus van Leonidas het in Sparta oorleef tot die era van die Antonine.^[7]

Wikimedia Commons bevat media in verband met Leonidas I.