LOIRP

Die Maanwenteltuig-fotoherwinprojek (Engels: Lunar Orbiter Image Recovery Project, of LOIRP vir kort) is 'n projek vir die digitalisering van die analoë databande van die Maanwentelprogram se vyf ruimtetuie wat in 1966 en 1967 na die Maan gestuur is. Dit word befonds deur Nasa, SkyCorp, SpaceRef Interactive en privaat individue.^[1]

Die eerste foto wat suksesvol deur die projek herwin is, is in November 2008 uitgereik. Dit was die eerste foto van die Aarde van die Maan af, wat in Augustus 1966 geneem is. Op 20 Februarie 2014 het die projek aangekondig dat dit die primêre bandherwinningsdeel van die projek voltooi het.^[2] 'n Beeld van mediumresolusie, die grootste deel van 'n hoëresolusiebeeld en dele van drie ander beelde word vermis, waarskynlik weens die tussenposes waarmee die bande opgeneem is.^[3] Die res van die foto's is suksesvol herwin^[2] en is in Nasa se planeetdatastelsel gepubliseer.^[4]

Die foto's wat deur die maanwenteltuie geneem is, was hoofsaaklik om landingsterreine vir die bemande Apollotuie te identifiseer. Ná die voltooiing van dié sendings het die data, op sowat 1 500 bande, grootliks vergete geraak omdat dit sy doel gedien het. Die regering in Maryland het die bande 20 jaar lank versigtig gebêre en dit toe aan Nasa se Jet Propulsion Laboratory (JPL) in Pasadena, Kalifornië, terugbesorg. In 1986 het die onus om te besluit of die bande vernietig moes word of nie by die JPL-argivis Nancy Evans berus. Sy het besluit die bande behoort bewaar te word.^[5]

Binne 'n paar jaar het Nancy Evans en 'n paar kollegas 'n klein projek begin met geld wat Nasa voorsien het. Hulle het vier skaars Ampex FR-900-bandaandrywers in die hande gekry: Dit is hoogs gespesialiseerde aandrywers wat net deur regeringsagentskappe soos Nasa gebruik is. Mettertyd het Evans se span ook dokumentasie en onderdele van verskeie regeringsverskaffingsentrums gekry.

Die projek het geslaag om die rou analoë data van die bande af te kry, maar om die foto's te skep, het hulle uitgevind, moes hulle die gespesialiseerde demodulasiehardeware hê wat deur die Maanwentelprogram gebruik is en nie meer bestaan het nie. Nancy Evans en haar kollega Mark Nelson kon nie verder regkom nie en het na ander projekte teruggegaan.^[6]

In 2004 het Philip Horzempa navorsing oor die Maanwentelprogram gedoen by Nasa se geskiedeniskantoor in Washington, D.C. In die argief het hy toevallig afgekom op 'n memo van 1996 met 'n voorstel deur Mark Nelson om die foto's te digitaliseer, soos bo beskryf. Nadat hy omtrent 'n jaar lank gesoek het, het hy kontak met Nelson gemaak.^[7] Die twee het besluit om geld te vind en die program weer te begin. Hulle het kontak gemaak met Jen Heldmann van Nasa se Amesnavorsingsentrum.

Dennis Wingo, president van SkyCorp, het intussen met Horzempa en Nelson kontak gemaak. Het het lank in ruimte- en rekenaartegnologie gewerk en geweet hy kon die tegniese aanleg vind om die aandrywers te renoveer, hy kon kontakte by Nasa kry en, die belangrikste, hy het geweet die Maan word weer warm nuus.^[5]

'n Nuwer tuig, die Lunar Reconnaissance Orbiter (LRO), het op 23 Junie 2009 in 'n wentelbaan om die Maan gegaan en sy fotografiese sending daardie September begin.^[8] Hoewel foto's met die hoogste resolusie deur die LRO geneem kon word, was die foto's van 1966 en 1967 dié van die hoogste gehalte wat voorheen van die Maan geneem is.^[9]

In Februarie 2007 het Wingo die eerste keer die vier Ampex FR-900-bandaandrywers in Evan se motorhuis te sien gekry. Elke aandrywer was omtrent 1,8 m hoog, 0,9 m breed en so diep soos 'n yskas. Dit het sowat 270 kg geweeg. Hulle was toe onder dik lae stof en spinnerakke. Die bande self is veilig in 'n klimaatbeheerde pakkamer gebêre. Daar was sowat 1 500 bande, in bokse verpak.^[10]

Wingo en Keith Cowing, onderskeidelik 'n voormalige werknemer van Nasa en president van SpaceRef Interactive, was nou die medeleiers van die LOIRP. Hulle het ook die geld verskaf om die projek aan die gang te kry. Hulle het omtrent 'n jaar bestee om nog geld, dokumentasie, geriewe en kundigheid te kry.

In April 2007 het die Amessentrum die bande gekry en Evans het die eienaarskap van die aandrywers aan Wingo en Cowing oorgedra. Omdat die span geriewe nodig gehad het met behoorlike verhitting en verkoeling, asook 'n wasbak, is die leë geboue buite die hekke van die Amessentrum ondersoek. Daar was twee moontlikhede: 'n barbierwinkel en 'n McDonald's-restaurant wat weke tevore gesluit het. Eersgenoemde was effens klein, terwyl die voormalige McDonald's veel groter was, met goeie beligting, krag, lugreëling en parkering. Ná herstelwerk het die span teen Julie 2008 hulle intrek geneem in die McDonald's, wat nou tot "McMoon's" herdoop is.

Wingo en Cowing het die kennis gebruik van Ken Zin, 'n weermagveteraan wat lank met analoëbandmasjiene gewerk het, insluitende die FR-900-reeks. Met die hulp van Ken Davidian by Nasa is befondsing in 2008 gevind vir 'n toetsprojek om te wys die aandrywers kan herstel en die data van die bande gekry word. Dele van die aandrywers wat nog kortgekom het, is gekoop op eBay, in elektronikawinkels en op ander plekke.

In 'n volledige, werkende magneetbandaandrywerstelsel verskaf die aandrywers 'n baie spesifieke magneetveld aan die band; die band wek 'n lading in elektriese stroom op, wat vasgevang word. Die data van die Lunar Orbiter-bande word dan deur 'n demodulator laat loop, asook deur 'n analoog-tot-digitaal-omsetter sodat dit vir digitale prosessering aan 'n rekenaar gevoer kan word. Elke beeld word in stroke op die band opgedeel en die rekenaar las die stroke aanmekaar om 'n geheelbeeld te vorm.^[11] Voordat hulle met die projek begin het, het die span twee moontlike probleme voorsien: dat die bande so agteruitgegaan het dat hulle nie gelees kan word nie, en dat die aandrywers nie die bande kon lees nie.

Nadat die projek in Julie 2008 in alle erns begin het, het die resultate vinnig ingekom. Binne net 'n paar weke het die eerste aandrywer gewerk, hoewel dit duidelik was dat baie onderdele nog vervang moes word.^[12] Ná nog 'n week is bevind daar is genoeg werkende onderdele dat een van die aandrywers gebruik kon word.^[13] Ná nog 'n maand van toetes en die vervanging van onderdele was dit duidelik die bande sou gebruik kon word.^[14]

Op 13 November 2008 het Nasa 'n nuuskonferensie gehou en aangekondig die eerste foto is herwin. Dit was 'n treffende foto wat op 23 Augustus 1966 geneem is van die Aarde soos die eerste keer van die Maan af gesien. Hierna het nog geld beskikbaar gekom. Hulle doel was nou om al die foto's op die bande te herwin.^[15]

Op 21 Maart het die span aangekondig hulle het 'n ongedemoduleerde foto van een van die bande gekry met behulp van die nuwe demoduleringstelsel. Die foto, van die krater Copernicus, is op 24 November 1966 deur die Lunar Orbiter 2-ruimtetuig geneem. Nasa se wetenskaplike Martin Swetnick het dit in 1966 in die tydskrif Time "een van die groot foto's van die eeu" genoem.^[16]

Teen April het die span 30 beelde gedigitaliseer.^[17] Nog geld het ingestroom. Die meeste geld was van Nasa, maar 10% het van ander skenkers gekom.^[18] Die span het gehoop om al die foto's teen Februarie 2010 te herwin.

Teen April 2017 is al die foto's by Nasa se Planeetdatastelsel afgelewer. Nasa het die foto's op 31 Januarie 2018 vir toegang tot die publiek gepubliseer.^[4]

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie LOIRP.

• Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.