Insurgensiewapen

Onder insurgensiewapens word verstaan wapens wat deur terroriste, guerrillas en onwettige insypelaars gebruik word sowel aan 'n land se grense as in stedelike en plattelandse aanvalle. Hierdie wapens is gewoonlik kompak en lig, kan maklik vervoer word en vereis nie grootskaalse logistieke steun nie. Die insurgensie-oorlog (ook bosoorlog of grensoorlog genoem) wat van 1966 tot in die 1990s in Suider-Afrika gewoed het, het talle nuwe wapens onder die aandag van die veiligheidsmagte gebring.

Insypelaars gebruik sulke wapentuig in aanvalle op polisiekantore of ander teikens diep in die binneland en vir stedelike terreur. Alhoewel insurgente van enige wapen wat hulle in die hande kan kry, gebruik sal maak, word daar gevind dat hulle wapens in die meeste gevalle in die Oosbloklande (agter die Ystergordyn) vervaardig word. Dit was gewoonlik deur die Sowjetunie en sy satellietstate aan die organisasies verskaf. Hierdie wapentuig, wat in sommige gevalle, veral in goed opgeleide hande, besonder effektief kan wees, word onder insurgensie-organisasies dwarsoor die wêreld aangetref. In Suider-Afrika het SWAPO (South West Africa People's Organisation) en die ANC (African National Congress) onder meer van die wapens gebruik gemaak.

Gedurende die tydperk het die groepe in Suid-Afrika en Namibië gebruik gemaak van veral landmyne, plastiese plofstof (wat soos boetseerklei lyk), ligte handmasjienkarabyne en liggewig-vuurpyllanseerders. Oor die algemeen is hierdie wapens van besonder hoë kwaliteit. Onder die ideaalste insurgensiewapens tel die VZ-61-(Škorpion) masjienpistool, wat 7,62-mm- patrone uit 'n magasyn van 10 of 20 rondtes vuur. Hierdie wapen is in die destydse Tsjeggo-Slowakye vervaardig en weeg ongelaai skaars 1,55 kg. Dit is besonder kompak, lig en effektief op kort afstande. Omdat dit so klein is, kan dit maklik versteek word en is dit ook in bale opsigte die ideale wapen om ingesmokkel te word vir binnelandse aanvalle.

Die belangrikste insurgensiewapen is egter die AK-47, 'n infanteriegeweer wat die bynaam "King of the Battle" dra en in verskillende modelle in verskeie van die Sowjetunie se destydse satellietstate vervaardig is. Die basiese model van die AK-47 word deur al die voormalige Sowjetunie se bondgenote en deur die leërs van die meeste Afrikastate gebruik.

Dit is reeds in 1947 ontwerp deur 'n Russiese boer wat in die leër diens gedoen het, Michail Kalasjnikof, vandaar die naam AK-47 ("Automatic Kalashnikov 1947"). Vier jaar later is dit deur die Russiese leer in gebruik geneem en in 1959 is 'n nuwe model, die AKM, ontwerp en vervaardig. Die AKM het 'n 30-patroonmagasyn en vuur, soos die AK-47, 'n redelik swaar 7,62-mm-patroon. Die swaar patroon veroorsaak dat die korrel telkens ingestel moet word vir teikens verder as 300 meter. Die heel nuutste AK-model, die AK-74, wat deur die Russe sedert hulle inval in Afganistan gebruik is, is ligter en van 'n kleiner kaliber (5,56 mm).

Die belangrikste rede waarom die AK-47 so 'n goeie insurgensiewapen is, is die feit dat dit byna geen versorging nodig het nie. Dit hou aan skiet in modder en in sand en is in baie opsigte die ideale wapen vir swak opgeleide guerrillatroepe. Gedurende die Viëtnamoorlog het selfs Amerikaanse soldate die gebuite Kalashnikovs bo hulle eie wapens verkies. Die Kalashnikov is ook die model waarop die Israeliese Galhil en Suid-Afrika se R4 gebaseer is. Die RPG-7, 'n draagbare pantserbreek- vuurpyllanseerder, vorm die artillerie van die insurgente, wat man-alleen 'n 85-mm-vuurpyl daarmee kan afvuur wat besonder groot skade kan aanrig. Dit kan 'n helikopter afskiet, 'n pantservoertuig buite aksie stel en, met 'n sekere tipe granaat voor aan die vuurpyl gemonteer, teen troepe aangewend word. Die vuurpyl beweeg teen ʼn snelheid van 294 m/s en gedurende die vlug vou 'n aantal vinne oop om die vuurpyl akkuraat op koers te hou.

Tog is die RPG-7 nie besonder akkuraat oor lang afstande of in sterk wind nie. Landmyne is gewilde insurgensiewapens onder die insurgente in plattelandse gebiede omdat dit die beweeglikheid van die veiligheidsmagte en die plaaslike inwoners beperk. Behalwe dat dit die infrastruktuur geweldige skade kan berokken, is die verminkende uitwerking van so 'n landmynontploffing veral baie demoraliserend vir die siviele bevolking.

Veral die Makarov PM en die Tokarev TT-33 is baie gewild. Benewens dié twee en die gevaarlike VZ-61, wat ook deur die veiligheidsmagte gevind is, word die Walther P-38-pistool en die Nagant M-1895-rewolwer gebruik. Een van die masjiengewere wat in Afrika sy verskyning gemaak het, is die SKS Simonov, wat 'n 7,62 mm patroon gebruik en in die Sowjetweermag as 'n seremoniële geweer gebruik word. Die geweer word in Rusland vervaardig en word nog in sommige van die Oosbloklande gebruik. Hierdie geweer het ook in die hande van Suider-Afrika se insurgensiebewegings beland. Nog 'n masjiengeweer wat gebruik was, was die M59/66 A 1. Dit was ook in die voormalige Joego-Slawiese Volksleër en die van ander Oosbloklande gebruik en is uit die Simonov ontwikkel.

Die Dragunov-7,62 mm-skerp-skuttersgeweer, wat destyds deur alle Warskouverdraglande gebruik was, is toegerus met 'n standaardteleskoop en is 'n gewilde insurgensiewapen. Nog 'n insurgensiewapen is die G3, die standaardgeweer van die destydse Wes-Duitsland, wat ook 'n 7,62 mm patroon afvuur. Hierdie besonder gewilde geweer is in gebruik in meer as 40 weermagte oral ter wêreld. Die G3-gewere wat in Suider-Afrika se grensoorlog gebruik was, is waarskynlik wapens wat by die Portugese troepe afgeneem is voor die bewindsoorname in Angola.

• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409532 band