Herme

’n Herme (Grieks: ἑρμῆς, meervoud ἑρμαῖ hermai),^[1] is ’n beeldhouwerk met ’n kop (en soms ’n torso) op ’n gladde, gewoonlik reghoekige onderste deel waarop manlike geslagsdele op die regte hoogte uitgekerf is. Dié kunsvorm het in Antieke Griekeland ontstaan en is deur die Romeinse nagevolg.

In die vroegste tye is Griekse gode aanbid in die vorm van ’n stapel klippe of ’n vormlose hoop stene en hout. In baie dele van Griekeland was daar stapels klippe langs die pad, veral by kruisings. Die gebruik was dat verbygangers ’n klip op die hoop gooi of dit met olie salf.^[2] Later is ’n kop en fallus gevoeg by die stapel, wat vierkantig geword het (die syfer 4 was vir Hermes heilig).^[3]

Die standbeelde is gebruik om bose magte weg te hou en is vir beskerming by kruisings en op grense tussen grondgebiede geplaas, asook voor tempels, naby tombes en in gimnasiums, biblioteke en ander openbare plekke. Hulle is ook gebruik as padaanwysers, met afstande daarop gekerf.^[4]

Voor sy rol as beskermer van handelaars en reisigers was Hermes ’n fallusgod wat met vrugbaarheid, geluk, paaie en grense verbind is. Sy naam is moontlik afgelei van die woord "herme". Alle hermai het agter nie Hermes se gesig gehad nie – ook ander gode, helde en selfs vername sterflinge is dikwels uitgebeeld. In sulke gevalle is samestellings gevorm soos Hermatena (herme van Atena), Hermares, Hermafroditos, Hermanoebis, ens.

In Athene, waar die hermai veral talryk was en vereer is, is hulle buite huise geplaas vir goeie geluk.^[5] Hulle sou gevryf of met olyfolie gesalf word en met kranse versier word.^[6]

By Romeinse en Renaissance-weergawes (termini) is die lyf bo die middel ook gewys. Dié vorm is ook gebruik om borsbeelde van beroemde mense soos Sokrates en Plato te maak. Sapfo verskyn op antieke hermai en van die Renaissance af, toe hermai teen mure geplaas is as versiering, is ander vroue ook uitgebeeld.

Een nag in 415 v.C., kort voordat die Atheense vloot na Sirakuse sou vertrek tydens die Peloponnesies Oorlog, is al die Atheense hermai gevandaliseer. Dit was ’n erg onheilige daad en baie mense het geglo dit kan die ekpedisie in die wiele ry.^[7] Hoewel dit nooit bewys is nie, het die Atheners van destyds geglo dit was die werk van saboteurs, óf van Sirakuse óf Spartaanse ondersteuners in Athene self. Een van die verdagtes was die skrywer Xenofon.^[8]

Vyande van Alkibiades, wat misbruik van die Atheners se woede gemaak het, het hom van ander soortgelyke dade beskuldig, onder meer die skending van ander heilige voorwerpe, asook spottende uitbeeldings van godsdienste geheime seremonies.^[9] Hy het die beskuldigings ontken en aangebied om verhoor te word, maar die Atheners wou nie die ekspedisie verder ontwrig nie en sy teenstanders wou sy afwesigheid gebruik om mense teen hom op te steek, omdat hy homself nie sou kon verdedig nie.

Nadat hy op die ekspedisie vertrek het, het sy politieke vyande hom dan ook aangekla en in absentia tot dood veroordeel – vir die skending van die harmai sowel as die bespotlikmaking van die Geheimenisse van Eleusis.

• 
  ’n Griekse herme, waarskynlik van Hermes, wat ongewoon is omdat die penis bewaar gebly het.
• 
  ’n Herme op ’n Attiese rooifiguurpot, 475–450 v.C.
• 
  ’n Herme van ’n ouer man, moontlik ’n filosoof (Ai Khanoum, Afganistan), 2de eeu v.C.
• 
  Borsbeelde van ’n dubbele Romeinse herme, van Seneka en Sokrates.
• 
  Klein terracotta-herme van Hermes.
• 
  Manlike en vroulike barok-hermai by die Rubenshuis in Antwerpen.
• 
  Art Nouveau- of Neo-Barok-hermai in Pole.

• Antieke Griekse kuns: Herme, Theoi Project
• "Herm (Greek religion)" – Britannica Online
• "Influence of the Phallic Idea: Hermae, Termini, Pillars and 'Groves'"
• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Hermai.
• Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia