[go: up one dir, main page]
Gaan na inhoud

Kuborg

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Humani Victus Instrumenta - Ars Coquinaria uit die 1750s

'n Kuborg ‒ 'n kombinasiewoord van kubernetiese en organisme ‒ is 'n wese met beide organiese en biomekatroniese liggaamsdele. Die term is in 1960 deur Manfred Clynes en Nathan S. Kline geskep.[1]

Beskrywing en definisie

[wysig | wysig bron]

"Kuborg" is nie dieselfde as bionika, biorobotika of androïede nie; dit is van toepassing op 'n organisme wat funksie herstel het of veral verbeterde vermoëns as gevolg van die integrasie van een of ander kunsmatige komponent of tegnologie wat staatmaak op een of ander soort terugvoer, byvoorbeeld: prosteses, kunsmatige organe, inplantings of, in sommige gevalle, draagbare tegnologie.[2] Kuborg-tegnologieë kan kollektiewe intelligensie moontlik maak of ondersteun.[3] 'n Verwante, moontlik breër term is die "toegevoegde mens".[2][4][5] Terwyl kuborge algemeen beskou word as soogdiere, insluitend mense, kan hulle ook moontlik enige soort organisme wees.

Plasing en onderskeidings

[wysig | wysig bron]

D. S. Halacy se Cyborg: Evolution of the Superman (1965) het 'n inleiding wat verwys het na 'n "nuwe grens" wat "nie bloot ruimte was nie, maar meer diepgaande die verhouding tussen 'innerlike ruimte' tot 'buitenste ruimte' - 'n brug ... tussen verstand en materie."[6]

In A Cyborg Manifesto verwerp Donna Haraway die idee van rigiede grense tussen mensdom en tegnologie, met die argument dat, aangesien mense mettertyd van meer tegnologie afhanklik is, mensdom en tegnologie te verweef geraak het om lyne tussen hulle te trek. Sy glo dat aangesien ons toegelaat en geskep het dat masjiene en tegnologie so gevorderd is, daar geen rede behoort te wees om te vrees wat ons geskep het nie, en kuborge moet omhels word omdat hulle nou deel is van menslike identiteite.[7] Haraway het egter ook kommer uitgespreek oor die teenstrydighede van wetenskaplike objektiwiteit en die etiek van tegnologiese evolusie, en het aangevoer dat "Daar is politieke gevolge vir wetenskaplike weergawes van die wêreld."[8]

Biososiale definisie

[wysig | wysig bron]
'n Argetipiese wetenskapfiksie-kuborg met 'n Afrikafuturisme estetika.

Volgens sommige definisies van die term het die fisiese aanhangsels wat mense met selfs die mees basiese tegnologieë, hulle self reeds kuborge gemaak.[9] In 'n tipiese voorbeeld sal 'n mens met 'n kunsmatige hartpasaangeër of inplantbare kardioverter-defibrillator as 'n kuborg beskou word, aangesien hierdie toestelle spanningspotensiale in die liggaam meet, seinverwerking uitvoer en elektriese stimuli kan lewer deur hierdie sintetiese terugvoermeganisme te gebruik om hou daardie persoon aan die lewe te hou. Inplantings, veral kogleêre inplantings, wat meganiese modifikasie met enige soort terugvoerreaksie kombineer, is ook kuborgverbeterings. Sommige teoretici noem sulke modifikasies soos kontaklense, gehoorapparate, slimfone,[10] of intraokulêre lense as voorbeelde van die aanpas van mense met tegnologie om hul biologiese vermoëns te verbeter.

Aangesien kuborge tans aan die toeneem is, redeneer sommige teoretici dat daar 'n behoefte is om nuwe definisies van veroudering te ontwikkel. Byvoorbeeld, 'n bio-tegno-sosiale definisie van veroudering is voorgestel.[11]

Die term word ook gebruik om mens-tegnologie-mengsels in die abstrak aan te spreek. Dit sluit nie net algemeen gebruikte stukke tegnologie soos fone, rekenaars, die internet, ensovoorts in nie, maar ook artefakte wat nie algemeen as tegnologie beskou kan word nie; byvoorbeeld pen en papier, en spraak en taal. Wanneer dit aangevul word met hierdie tegnologieë en in kommunikasie met mense op ander tye en plekke verbind word, word 'n persoon tot baie meer in staat as wat hulle voorheen was. 'n Voorbeeld is 'n rekenaar wat invloed kry deur internetprotokolle te gebruik om met ander rekenaars te koppel. Nog 'n voorbeeld is 'n sosiale media-bot – óf 'n bot-gesteunde mens óf 'n mens-ondersteunde bot – wat gebruik word om sosiale media te teiken met die "hou van" en "deel" funksies.[12] Kubernetiese tegnologieë kan dan ook hoofweë, pype, elektriese bedrading, geboue, elektriese aanlegte, biblioteke en ander infrastruktuur insluit wat mense skaars raaksien, maar wat kritieke dele uitmaak van die "kubernetika" waarbinne mense werk.

Bruce Sterling, in sy Shaper/Mechanist-heelal, het 'n idee van 'n alternatiewe kuborg genaamd 'Kreef' voorgestel, wat nie gemaak word deur interne inplantings te gebruik nie, maar deur 'n eksterne dop te gebruik (bv. 'n aangedrewe eksoskelet).[13] Anders as menslike kuborge, wat uiterlik menslik voorkom, maar intern sinteties is (bv. die Bishop-tipe in die Alien-franchise), lyk Kreef uiterlik onmenslik, maar bevat 'n mens inwendig (soos in Elysium en RoboCop). Die rekenaarspeletjie Deus Ex: Invisible War bevat prominente kuborge genaamd Omar, Russies vir 'kreef'.

Visuele voorkoms van fiktiewe kuborge

[wysig | wysig bron]
‘n 1950’s perspektief op ‘n kuborg, soos voorgestel deur ‘n KI beeldskepper.

In wetenskapfiksie is die mees stereotipiese uitbeelding van 'n kuborg 'n persoon (of, meer selde, 'n dier) met sigbare bygevoegde meganiese dele. Dit sluit in die superheld Cyborg van DC Comics en die Borg-ras van die Star Trek Heelal.

Kuborge kan egter ook uitgebeeld word dat hulle meer na robotte of meer organies lyk. Hulle kan voorkom as menslike robotte, soos Robotman van DC se Doom Patrol of die meeste variëteite van die Cybermen van Doctor Who; hulle kan voorgestel word as nie-menslike robotte soos die Daleks (weereens, van Doctor Who) of soos die meerderheid van die motorbalspelers in Battle Angel Alita en sy voorafgaande Ashen Victor.

Meer menslike kuborge kan hul meganiese dele bedek met wapens of klere, soos Darth Vader (Star Wars) of Misty Knight (Marvel Comics). Kuborge kan meganiese dele of liggame hê wat menslik lyk. Byvoorbeeld, die gelyknamige Six Million Dollar Man en die Bionic Woman (uit hul onderskeie televisiereekse) het prosteses ekstern identies aan die liggaamsdele wat hulle vervang het; terwyl majoor Motoko Kusanagi (Ghost in the Shell) 'n vollyf-kuborg is wie se liggaam menslik lyk. In hierdie voorbeelde, onder andere, is dit algemeen dat kuborge bomenslike (fisiese of geestelike) vermoëns het, insluitend vergroote sterkte, verbeterde sintuie, rekenaargesteunde breine of ingeboude wapens.

Oorsprong

[wysig | wysig bron]

Die konsep van 'n mens-masjien-mengsel was wydverspreid in wetenskapfiksie voor die Tweede Wêreldoorlog. Reeds in 1843 beskryf Edgar Allan Poe 'n man met uitgebreide prostese in die kortverhaal "The Man That Was Used Up". In 1911 het Jean de La Hire die Nyctalope, 'n wetenskapfiksieheld wat miskien die eerste literêre kuborg was, in Le Mystère des XV (later vertaal as The Nyctalope on Mars) bekendgestel.[14][15][16] Byna twee dekades later het Edmond Hamilton ruimteverkenners 'n mengsel van organiese en masjienonderdele in sy 1928-roman The Comet Doom aangebied. Hy het later die pratende, lewende brein van 'n ou wetenskaplike, Simon Wright, vertoon wat in 'n deursigtige kas rondsweef, in al die avonture van sy beroemde held, Captain Future. In 1944, in die kortverhaal "No Woman Born", het C. L. Moore geskryf oor Deirdre, 'n danser wie se liggaam heeltemal verbrand is en wie se brein in 'n gesiglose maar pragtige en soepel meganiese liggaam geplaas is.

In 1960 is die term "cyborg" deur Manfred E. Clynes en Nathan S. Kline geskep om te verwys na hul konsepsie van 'n verbeterde mens wat in buiteaardse omgewings kan oorleef:[1] 

"Vir die eksogene uitgebreide organisatoriese kompleks wat onbewustelik as 'n geïntegreerde homeostatiese stelsel funksioneer, stel ons die term 'Cyborg' voor."

Hul konsep was die uitkoms van nadenke oor die behoefte aan 'n intieme verhouding tussen mens en masjien namate die nuwe grens van ruimteverkenning begin oopgaan het. 'n Ontwerper van fisiologiese instrumentasie en elektroniese dataverwerkingstelsels, Clynes was die hoofnavorsingswetenskaplike in die Dinamiese Simulasielaboratorium by Rockland Staatshospitaal in New York.

Die term verskyn die eerste keer in druk 5 maande vroeër toe The New York Times berig het oor die "Psychophysiological Aspects of Space Flight Simposium" waar Clynes en Kline die eerste keer hul referaat aangebied het: 

"'n Kuborg is in wese 'n mens-masjien-stelsel waarin die beheermeganismes van die menslike gedeelte ekstern deur middels of regulatoriese toestelle verander word sodat die wese in 'n omgewing anders as die normale een kan leef."[17]

Daarna sou Hamilton eers die term "kuborg" eksplisiet gebruik in die 1962-kortverhaal, "After a Judgment Day", om die "meganiese analoë" genaamd "Charlies" te beskryf, en verduidelik dat "[c]yborgs, hulle is geroep vanaf die eerste een in die 1960's...kubernetiese organismes."

In 2001 is 'n boek getitel Cyborg: Digital Destiny and Human Possibility in the Age of the Wearable Computer deur Doubleday gepubliseer.[18] Sommige van die idees in die boek is dieselfde jaar in die dokumentêre film Cyberman geïnkorporeer.

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ 1,0 1,1 Cyborgs and Space, in Astronautics (September 1960), by Manfred E. Clynes and American scientist and researcher Nathan S. Kline.
  2. ↑ 2,0 2,1 Ramoğlu, Muhammet (1 April 2019). "Cyborg-Computer Interaction: Designing New Senses". The Design Journal. 22 (sup1): 1215–1225. doi:10.1080/14606925.2019.1594986. ISSN 1460-6925. S2CID 191187862.
  3. ↑ Ivana, Greguric (22 Oktober 2021). Philosophical Issues of Human Cyborgization and the Necessity of Prolegomena on Cyborg Ethics (in Engels). IGI Global. ISBN 978-1-7998-9233-5.
  4. ↑ "Augmented humans will feature apps for the brain and embeddable devices". ABC News (in Australian English). 16 Junie 2016. Besoek op 14 November 2022.
  5. ↑ Jahankhani, Hamid; Kendzierskyj, Stefan; Chelvachandran, Nishan; Ibarra, Jaime (6 April 2020). Cyber Defence in the Age of AI, Smart Societies and Augmented Humanity (in Engels). Springer Nature. ISBN 978-3-030-35746-7. Besoek op 14 November 2022.
  6. ↑ D. S. Halacy. 1965. Cyborg: Evolution of the Superman. New York: Harper and Row Publishers. bl. 7.
  7. ↑ Haraway, D. 2006 (1984). A Cyborg Manifesto: Science, Technology, and Socialist-Feminism in the Late Twentieth Century. In The International Handbook of Virtual Learning Environments. J. Weis et al., eds.Dordrecht: Springer, bl. 117-158.
  8. ↑ Penley, C., Ross, A., & Haraway, D. (1990). Cyborgs at Large: Interview with Donna Haraway. Social Text, 25/26, 8–23. https://doi.org/10.2307/466237
  9. ↑ A Cyborg Manifesto: Science, Technology, and Socialist-Feminism in the Late Twentieth Century Geargiveer 14 Februarie 2012 op Wayback Machine by Donna Haraway
  10. ↑ Chong, Benjamin Wittes and Jane (5 September 2014). "Our Cyborg Future: Law and Policy Implications". Brookings. Besoek op 10 November 2022.
  11. ↑ Wejbrandt, A (2014). "Defining aging in cyborgs: A bio-techno-social definition of aging". Journal of Aging Studies. 31: 104–109. doi:10.1016/j.jaging.2014.09.003. PMID 25456627.
  12. ↑ Chu, Zi; Gianvecchio, Steven; Wang, Haining; Jajodia, Sushil (2012). "Detecting Automation of Twitter Accounts: Are You a Human, Bot, or Cyborg?". IEEE Transactions on Dependable and Secure Computing. 9 (6): 811–824. doi:10.1109/TDSC.2012.75. S2CID 351844.
  13. ↑ Sterling, Bruce. 1985. Schismatrix. Arbor House.
  14. ↑ Zehr, E. Paul (2011). Inventing Iron Man: The Possibility of a Human Machine. Johns Hopkins University Press. p. 5. ISBN 978-1421402260.
  15. ↑ Vuillermet, Maryse (2004). "Les Mystères de Lyon". Clergés et cultures populaires. Université de Saint-Étienne. 109–118. ISBN 978-2862723242. 
  16. ↑ Clute, Johne (12 Februarie 2016). "La Hire, Jean de". The Encyclopedia of Science Fiction. Ed. John Clute. Gollancz. 
  17. ↑ "Entry from OED Online". oed.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 Augustus 2010.
  18. ↑ "Cyborg:Digital Destiny and Human Possibility in the Age of the Wearable Computer". By EyeTap. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 5 Oktober 2013. Besoek op 4 Julie 2013.
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Kuborg&oldid=2694697"